Arap Dili

Arap Dili Arap Dili

Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 33 (Haziran 2016)
İNSAN KONULU SÖZCÜKLER BAĞLAMINDA FASİH ARAPÇA VE
MISIR LEHÇESİ
BİR KARŞILAŞTIRMA DENEMESİ
Halil UYSAL∗
Öz
Günümüz Arap dünyası, geniş bir coğrafyada yaşayan tek dilli bir toplumdur ve Irak’tan Cezayir’e kadar,
Arapça bu toplumun ortak dilidir. Arap ve İslam dünyasını birleştiren bu ortak dilin yanı sıra, halkların kendi
bölgelerinde, günlük yaşamlarında kullandıkları, iletişimlerini sağladıkları yerel lehçeler vardır. Elinizdeki makalede
bu iki dil seviyesi belirli bir çerçevede karşılaştırılacak ve bir takım değerlendirmeler yapılmaya çalışı-
lacaktır.
Anahtar kelimeler: Dil, Arap dili, Fusha, Lehçe, Mısır lehçesi.
A Comparative Study of Standard Arabic and Egyptian Dialect in the Context of Human/Man Themed
Words
Abstract
Today’s Arab world is a monolingual society that lives in a wide area. Stretching from Iraq to Algeria, Arabic

Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2015 Bahar (22), 167-201
ARAPÇA ALINTI KELİMELERİN KAZAK TÜRKÇESİNE
UYARLANMASI
Hilal OYTUN ALTUN
Özet: Arapça alıntı kelimeler Kazak Türkçesinde sesbilgisel olarak düzeltilir. Bu
ses değişmelerinden en karakteristik görüneni Arapça alıntı kelimelerdeki uzun
ünlülerin Kazak Türkçesinde düzenli olarak kısalmasıdır. Kısalma olayı bazen
kelimede öndamaksıllaşma ve telafi türemeleri gibi seslik iz bırakmaktadır.
Kazak Türkçesinde ünlü uyumu bulunduğundan Arapça alıntı kelimelerde ünlü
uyumu esasında benzeşme gerçekleşmiştir. Ayrıca Kazak Türkçesi, Türkiye
Türkçesinde ünlü uyumunu durdurucu etki yapan öndamaksıl parçacıkları
(opaque segment) artdamaksıllaştırmayı tercih etmektedir.
Artdamaksıllaştırılmamış bu parçacıkların birkaç kelimede opaque olduğu da
görülmektedir. Ses sıralaması Kazak Türkçesi sesbilgisi için uygun olmayan
Arapça alıntı kelimeler önseste, içseste ve sonseste ünlü türemesi veya ünsüz

1
İMAM HATİP LİSESİ ARAPÇA DERSLERİNİN PLÂNLANMASI1
Prof. Dr. Mehmet Zeki AYDIN2
ANAHTAR KELİMELER: İmam Hatip Lisesi, Arapça dersi, plân
ÖZET
İmam Hatip Liselerinde Arapça dersi, hazırlık sınıfında normal İHL'de haftada 15
saat, Anadolu İHL'de 9 saat, lise 1,2 ve 3. sınıflarda 4’er saat olarak okutulmaktadır. Bu
dersin programı, 1999 yılında yeni bir anlayışla geliştirilmiştir. Bu program, eski dilbilgisi
ağırlıklı bir Arapça yerine, dili bir bütün olarak kabul eden bir yaklaşımla belirlenmiş içerik
ve yeni yöntemlerle Arapça öğretmeyi hedeflemektedir. Yeni programla birlikte
öğretmenlerin yapması gereken yıllık ve günlük ders plânlarında da değişikliklerin olması
normaldir. Bu konuda öğretmenlerimize rehberlik edilmesi gerekmektedir.Bu makalede,
İmam Hatip Liselerinde okutulan Arapça dersinde yapılan yıllık ve günlük ders plânlarının
nasıl yapılacağı açıklanmış ve plân örnekleri verilmiştir.
ABSTRACT
PLANING ARABIC AT IMAM HATIP SECONDARY SCHOOLS

كاد المجرم يقتل
Suçlu neredeyse (az kalsın) öldürülüyordu.
burada يقتل meçhul yapıdadır.
"يكاد البرق يخطف ابصارهم" (Bakara - 20 )
"Şimşek neredeyse gözlerini alır"
اوشك / ان يجيء محمود
Mahmut'un gelmesi yakındır.
يُوشك عثمان يخرج / يُوشك عثمان ان يخرج
Osman neredeyse çıkacak.

Bunlar Haberde bildirilen hükmün yaklaştığını anlatırlar.

ARAPÇA ALFABETİK SÖZLÜKLERİN TANITIMI
Ali Cüneyt EREN•
ÖZET
Bu çalışmada Arapça alfabetik sözlüklerin tanıtımı ele alınmıştır. Bu bağlamda
Arapça sözlük çalışmaları tür ve şekilleri ayrıntılı olarak ortaya konmuştur.
Sözlük ve bu anlamı taşıyan müradif kelimeler izah edilerek yaygın dillerdeki
karşılıkları verilmiştir. Ayrıca sözlük çalışmalarının tarih boyunca geçirdiği evrelere temas edilmiştir. Çalışmada ayrıca Araplarda sözlüklerin ortaya çıkış nedenleri üzerinde durulmuştur.
Çalışma çerçevesinde belli başlı Arapça alfabetik sözlüklerin tesbit ve mahiyeti
hakkında genel bilgi de verilmeye çalışılmıştır.
Anahtar kelimeler: Sözlük, mu’cem, kâmus, lügat, sözlük bilim, müştak, hecâ
harfleri
ABSTRACT
Introduction to Arabic Alphabetical Dictionaries
This investigation first presents a brief introduction to Arabic alphabetical
dictionaries and then describes some kinds and forms of Arabic dictionary
studies in detail. It second explicates the word “dictionary” and its

ينصر yunsaru yardım edildi

ينصران yunsarani yardım edildiler (ikisi)
ينصرون yunsarune yardım edildiler
تنصر tunsaru yardım edildi (bir müennes)
تنصران tunsarani yardım edildi (iki müennes)
ينصرن yunsarne yardım edildiler (cemi müennesler)

şeklinde meçhul fiiller (edilgen fiiller) söylenir.
meçhul fiil daha önce meful-u bih olan mef!ulu naibü fail olarak alır.
mesela الزيدان ينصران عمرين
ezzeydani yensurani amrayni iki zeyd iki amr'a yardım ederler manasında dır. malum fiil ve faili buşekide kullanıdıktan sonra
aynı cümleyi edilgen olan meçhul fiil getirerek
söylemek istersek;faili hazfedip fiilide ismine (yani عمرين amrayni'ye tesniye olmakta uygunolarak ينصران yunsarani diye meçhul getiririz. müfret,tesniye,cemi,müzekker ve münnes de birbirlerine uyması gerekir
malumda mana : iki zeyd iki amr'a yardım ederler.yani yardım edilen iki amr.
bunu meçhul olarak söylerken:العمران ينصران el-amrani yunsarani,denir.iki amr yardım edilirler.

düzeltme

ARAPÇA’DA FİİLLERİNİN YERİNE MANSUB OLARAK
KULLANILAN MASTARLAR
Selahattin YILMAZ*
Anahtar Kelimeler:Mastar, mefulü mutlak, tekit
ÖZET
Arapça’da fillerinin yerine kullanılan mastarlar önemli bir yer tutar. Fiillerinin yerine
kullanılmadıkları zaman, bazıları fiilleriyle beraber kullanılabilir, bazılarında ise hiç fiil
kullanılmaz, sadece mastar kullanılır. Eğer fiilleriyle beraber mastarlar kullanılırlarsa Arapça’da
Te’kid ifade ederler. Fiilsiz kullanılırlarsa te’kid ifade etmezler. Her iki kullanım da yaygındır.
SUMMARY
The gerunds which are used instead of their verbs are important in the Arabic
Language. The gerunds can be used alone without their verbs and with their verbs too. If tey
are used with their verbs, they Express Te’kid, if not they dont. These two kinds of usage of the
gerunds are widespread.
Bilindiği üzere mastarlar, kendilerinden türeyen fiiller tarafından mefulü

Arapçada kesirli sayıların arasındaki “/” işaretinin karşılığı “عَلَى” şeklindedir.

Dikkat aşağıdaki rakamların arasında “عَلَى” harficer değil, “bölüm” demektir.



3/30

ثلاثة على ثلاثين

2/20

إثنين على عشرين

4/80

أعربع على ثمانين

23/300

ثلاثة وعشرون على ثلاثمائة

45/680

خمسة وأربعون على ستمائة وثمانون

333/4567

ثلاثمائة وثلاثة وثلاثون على أربعالاف وخمسمائة وسبعة وستون

432/1234

أربعمائة وإثنين وثلاثون على ألف ومئتين وأربعة وثلاثون





الطالب المجتهد

KUR'AN-I KER‹M’DE FÂSILA UYUMU:
ARAP D‹L‹ KA‹DELER‹ AÇISINDAN B‹R ‹NCELEME
Ahmet BOSTANCI*
End Rhyme Symmetry In The Qur’an:
An Analyses From The Viewpoint Of Arabic Grammer
Summary: The Qur’an has a special genre that contains attributes of both
poetry and prose. It contains mysterious music. This music arises from its
special genre, beauty of its words, harmony of its verses and symmetry of
its rhymes. This study aims to find out the technics that are uses in order
to realise rhyme symmetry and to analyse them from the viewpoint of Arabic grammer. If there are technics that are in conflict with general rules,
the study will find out how the commentators justified these cases and
with reference to the grammer works, in reality whether there is any conflict with general rules. For this purpose, all the cases in the Qur’an are
analysed and evaluation is made on the basis of this comprehemsive
analysis.
Key Words: End Rhymes, Qur’an, Arabic

İSMİN ÖZELLİKLERİ

1-İSİMLERDE ERKEKLİK-DİŞİLİK

(Müzekker-Müennes)

Arapçada, bir cinsteki varlığın erkeğine ve dişisine ayrı isimler verildiği olur:
Anaام Babaاب
Dişi deveناقة Erkek deveجمل
Tavukدجاجة Horozديك
Fakat, yaygın olarak, bir cinsteki hem erkek, hem de dişi varlıklara aynı isim verilir, yalnız, dişiliği göstermek için, isimde bir dişilik alameti bulunur.
Kız öğrenci kitabı okuyorتقرأ الطالبة الكتاب Cümlesindekiالطالبة kelimesinin sonundakiة dişilik alametlerinden biridir. Kelimenin aslıالطالب dır, yuvarlakة dişiliği göstermek için eklenmiştir.

Dişilik alametleri üçtür:

1-Yuvarlak te: Dişi (müennes) sayılan varlıklarla bunların sıfatlarının sonunda bulunur.
Müennes için Müzekker için
Yazıcı كاتب كاتبة
Öğretmen معلم معلمة
2-Uzun dişilik elifi: Bu alamet, en çok, renk ve sakatlığı gösterenافعل veznindeki kelimelerin müennesinde bulunur.
فعلاء (Müennes için) افعل (Müzekker için)
Mavi ازرق زرقاء
Kırmızı احمر حمراء
Yeşil اخضر خضراء

الوصف بالعدد: الأعداد الترتيبية
· يصاغ اسم على وزن (فاعل) من الأعداد المفردة من اثنين إلى عشَرة، ليَصِف ما قبله ويدل على ترتيبه.
أما العدد واحد فيقابله الوصف (أَوَّل).
· ويصاغ مثل ذلك من صُدور الأعداد المركبة (11-19). ويكون اسم الفاعل المصُوغ من الأعداد المركبة مبنياً- كأصله- على فتح الجزأين، ماعدا الجزء الأول من العددين الترتيبيَّيْن: الحاديْ عشَر، والثانيْ عشَر، فإنهما يُبْنَيَان على السكون.
· ويُشتق من الأعداد المعطوفِ عليها صيغةُ (فاعل) ويُذكر بعدها العِقْد معطوفاً عليها بالواو.
ويكون اسم الفاعل من الأعداد المتعاطفة مُعْرَباً كأصله.
· والعدد الترتيبي يوافق موصوفه من حيث التذكير والتأنيث والتعريف والتنكير، فيقال:
تلميذٌ ثالثٌ؛ الفتاة الثانية؛ البابُ الخامسَ عَشَرَ؛
الساعةُ / الحلْقةُ / الطبعةُ الرابعةَ عشْرة؛
غداً هو اليومُ الخامسُ والعشرون من هذا الشهر.
سيصل سعيدٌ في اليومِ السابعِ والعشرين. ذلك لأن الصفة (العدد الترتيبي هنا) تطابق الموصوف دائماً! فيجب أن يتطابقَ المذكّران، ويتطابقَ المؤنثان!

CÜ Sosyal Bilimler Dergisi,
Haziran 2011, Cilt: 35, Sayı: 46-60
46
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan
Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir Değerlendirme
Gökhan Sebati Işkın Yaşar Daşkıran1
Cumhuriyet Üniversitesi Ankara Üniversitesi
Bu araştırmada YÖK’ün online Ulusal Tez Merkezi, İSAM tarafından çıkarılan İlahiyat Fakülteleri tezler
kataloğu ile bazı makaleler esas alınarak yüksek lisans ve doktora olmak üzere 1978-2009 yılları arasında
ilahiyat fakültelerinde Arap dili üzerine yapılan 307 tez künyesine ulaşılmıştır. Bu tezlerle ilgili
istatistiksel bir değerlendirme yapabilmek için benzer tez konuları bir araya getirilmiş ve kütüphanelerde
kullanılan Dewey Onlu Sistemi ile Amerikan LC sistemine müracaat edilmiştir. Birincisi detaylı, ikincisi
ise birbirine yakın grupları bir başlık altında toplamak suretiyle daha genel olmak üzere iki türlü tasnif

ZEMAHŞERÎ ARAŞTIRMALARI: BİR LİTERATÜR
İNCELEMESİ
Esra GÖZELER
Yrd. Doç. Dr., Ankara Ü. İlahiyat Fakültesi
egozeler@divinity.ankara.edu.tr
Öz
Bu makale Türkiye’de ve Batı’da Zemahşerî ve eserlerine ilişkin çalışmalar üzerine yapılmış bir
araştırmadır. Makalede ilgili çalışmalar yayın tarihlerine göre kronolojik olarak kitap, makale,
tez ve tercüme tasnifiyle ele alınmıştır. Zemahşerî, her ne kadar Kelâmcılığıyla ön planda yer
alsa da ona ilişkin Türkiye’de yapılan araştırmaların Tefsir alanında yoğunlaştığı
görülmektedir. Bu bağlamda Tefsir alanında yüksek lisans ve doktora tezleri içerisinde en fazla
araştırma yapılan müfessirlerden biri Zemahşerî’dir. Eserleri tezlerin temel kaynakları olmakla
birlikte doğrudan araştırma konusu da olmuştur. Batı’da ise Zemahşerî üzerine yapılan ilk
araştırmaların (XVIII-XIX. yüzyıllar) iki ekseni vardır: Eserlerinin neşri ve eserleri üzerine dil
araştırmaları. Zemahşerî’nin tefsiri ise daha çok çağdaş dönem (XX-XXI. yüzyıllar) batılı

TC.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
ARAP DİLİ VE BELÂGATI BİLİM DALI
ARAP DİLİ VE EDEBİYATINDA MESELLER,
DİL VE BELÂGAT YÖNÜNDEN
ÖZELLİKLERİ
(YÜKSEK LİSANS TEZİ)
DANIŞMAN
Dr. Ayhan ERDOĞAN
HAZIRLAYAN
İdris PULLU
KONYA-2007
I
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ........................................................................................................................... IV
TRANSKRİPSİYON...................................................................................................... VI
KISALTMALAR...........................................................................................................VII
GİRİŞ…………………………………………………………………………………….1
BİRİNCİ BÖLÜM
MESEL; MAHİYETİ, ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ ......................................... 3
1- MESEL KAVRAMINA GENEL BİR BAKIŞ......................................................... 3

db14/1
Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi
Cilt 14, Sayı 1, 2014
ss. 167 -189
EL-EZHER ÖZELİNDE
KLASİK ve MODERN EĞİTİM
Mustafa KIRKIZ*
Özet
Emevî ve Abbâsî'lerden sonra h.358 yılında Mısır'a hâkim olan Fatımiler 259-
362 yılları arasında el-Ezher camisini inşa etmiştir. Kısa bir müddet sonra burası
halkı Şialaştırmak için ders halkaları merkezi haline gelmiştir. Eyyûbiler döneminde Şi‘a düşüncesini çürütmek için, el-Ezher, alternatif medreselerle zayıflatılmıştır. Memluk’ler zamanında eski etkinliğine yeniden kavuşturulan el-Ezher
Osmanlı döneminde eğitim bağlamında fazla ilerleme kaydedememiştir. 1805 yı-
lında Mehmet Ali’nin Mısır’a vali olmasından itibaren el-Ezher âlimleri tecdit hareketine öncülük etmiştir. Bu âlimler, aynı zamanda 1826’da Avrupa’ya gönderilen hoca ve öğrencilerin içinde yer almışlardır. Mısır’da 1872'den başlayarak