CÜ Sosyal Bilimler Dergisi,
Haziran 2011, Cilt: 35, Sayı: 46-60
46
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan
Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir Değerlendirme
Gökhan Sebati Işkın Yaşar Daşkıran1
Cumhuriyet Üniversitesi Ankara Üniversitesi
Bu araştırmada YÖK’ün online Ulusal Tez Merkezi, İSAM tarafından çıkarılan İlahiyat Fakülteleri tezler
kataloğu ile bazı makaleler esas alınarak yüksek lisans ve doktora olmak üzere 1978-2009 yılları arasında
ilahiyat fakültelerinde Arap dili üzerine yapılan 307 tez künyesine ulaşılmıştır. Bu tezlerle ilgili
istatistiksel bir değerlendirme yapabilmek için benzer tez konuları bir araya getirilmiş ve kütüphanelerde
kullanılan Dewey Onlu Sistemi ile Amerikan LC sistemine müracaat edilmiştir. Birincisi detaylı, ikincisi
ise birbirine yakın grupları bir başlık altında toplamak suretiyle daha genel olmak üzere iki türlü tasnif
yapılmıştır. Birinci tasnifte yer alan konu başlıkları çok olduğundan, daha sağlıklı bir değerlendirme
yapabilmek için istatistiksel analizlerin tamamı ikinci tasnif üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Yapılan tasnif sonucunda elde edilen veriler SPSS istatistik programı üzerinde analiz edilmiş, Chi Square
testi kullanılmış ve frekanslar gösterilmiştir. Tez yapanlar ve danışmanlarla ilgili demografik bilgiler de
ortaya konmuş ve elde edilen veriler sistematik olarak sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler, Arap Dili, Belağat, Yüksek Lisans Tezleri, Doktora Tezleri,
An Assessment On The Higher Education Thesis On Arabic Language And Its
Rethoric In The Faculties Of Theology
In this study, 307 theses and dissertation (MA and PhD) done on Arabic in Turkey between 1978-2009
years were surveyed. These works were reached through the databasesis of National Thesis Centre of the
Council of Higher Education, and the Theses Catalogue of ISAM. In order to conduct statistical analysis
the themes of similar works were classified using Dewey classification and American LC systems. The
classifications shaped two main divisions one being more detailed the other is less detiled. Statistical
analysis was conducted on the second devision with robust findings as the first division was too
sofisticated for the analysis.
The data which were obtained through classification were exposed to Chi Square test and correlations
with SPSS statistical program. The thesis and dissertations along with the authors and their characteristics
were described findings were introduced systematically.
Key Words, Arabic Language, Rhetoric, Master Theses, Doctoral Dissertations
1
Gökhan Sebati Işkın; CÜ Edebiyat Fakültesi, Doğu Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Sivas.
E-posta: sebati@cumhuriyet.edu.tr
Yaşar Daşkıran; AÜ İlahiyat Fakültesi,Temel İslam Bilimleri Bölümü, Ankara
E-posta: ydaskiran@hotmail.com

İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -47-
İlahiyat fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim
dallarında yapılan lisansüstü tezlerle ilgili
değerlendirmemize geçmeden önce, ülkemizdeki ilahiyat
fakültelerin geçmişi hakkında kısa bir bilgi vermek yararlı
ve yerinde olacaktır. Bu çerçevede öncelikle şunu
belirtelim ki, Türkiye’de Arap dili ile ilgili lisansüstü
çalış maları İlahiyat, Fen-Edebiyat, Dil Tarih ve Coğrafya
ve Eğitim fakültelerinde yapılmaktadır. Kuruluşu 1900’lü
yıllarda kurulan Darülfünun’a kadar dayandırılan İlahiyat
Fakültelerindeki Arapça, bu fakültelerin inişli çıkışlı tarihi
süreciyle orantılı olarak inişler ve çıkışlar yaşamıştır.2
Arapça, ilahiyat fakülteleri için vazgeçilemez bir dildir.
İslami ilimleri kaynağından öğrenmek ancak Arapça'yla
mümkündür. Nitekim, İlahiyatlar için hayati önemi haiz
olduğundan Arapça'nın daha iyi öğretilmesi bağlamında
tartışmalar ve çalışmalar yapılmış, yararlı öneriler
getirilmiştir.3
Darülfünun’un 31 Mayıs 1933 tarihinde İstanbul
Üniversitesi'ne dönüştürülmesiyle İlahiyat eğitimine son
verilmiştir. 1949 yılına kadar ülkemizde yüksek din
öğretimi imkânı olmamıştır (Ayhan, 1999 s.209).
Kapatılan İlahiyat fakültesinin boşluğunu doldurmak için
Edebiyat Fakültesinde kurulan İslami İlimler Enstitüsü ise
1936 senesinde eğitim ve öğretime son vermiştir. 4
Haziran 1949 tarihinde kabul edilen 5424 sayılı kadro
kanunuyla kurulan Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
ise 21 Kasım 1949 tarihinde eğitim ve öğretime
başlamıştır. (Kostaş, 1999, s.145-149)
19 Kasım 1959 yılından itibaren farklı illerde olmak
üzere toplam sekiz Yüksek İslam Enstitüsü açılmıştır.
Açıldığı yıllara ve illere göre bu Yüksek İslâm Enstitüleri
şunlardır: İstanbul (19 Kasım 1959), Konya (24 Kasım
1962) Kayseri (16 Aralık 1965), İzmir (25 Ağustos 1966),
2
İlahiyat Fakültelerinin tarihi süreci için bkz. Ali Arslan,
Darülfünun’dan Üniversite’ye, Kitabevi, İstanbul 1995, s.50-52.;
Osman Ergin, Türk Maarif Tarihi, İstanbul 1977, s.1220.; Mustafa
Usta, Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Kurumlaşma ve Ekolleşme
Sorunları, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul
2001, s.34-35.
3
Bu konuda yapılan en son çalışmalardan birisi de Mehmet Soysaldı
tarafından Fırat Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi (FÜBAP 1611
No'lu Proje), Elazığ 2009 tarihinde tamamlanan “Türkiye İlahiyat
Erzurum (30 Temmuz 1969), Bursa (28 Kasım 1975),
Samsun (1976) ve Yozgat (1979). (Ayhan, 1999, s237-
239; Okutan,1983, s.422)
Erzurum'da Atatürk Üniversitesi Senatosu 12 Şubat
1971 tarihinde "İslâmî İlimler Fakültesi" adıyla yeni bir
fakülte açılması kararı almıştır. Bu karara dayanarak
1971-1972 öğretim yılında İslâmî İlimler Fakültesi adıyla,
orta öğretime dayalı ve beş yıl öğretim süresi olan bir
fakülte açılmıştır. Erzurum'da 1969 yılında açılan bir
Yüksek İslam Enstitüsü vardı. Bu fakültenin açılışı ile
aynı şehirde biri bakanlığa diğeri üniversiteye bağlı iki
yüksek din öğretimi kurumu hizmete girmiştir. Bu ise
ülkemizde ilk defa görülen bir uygulamadır. Bu fakültede
lisans öğretimi dışında Yüksek İslâm Enstitüsü
mezunlarına doktora yapma imkânı da tanınmıştır.
(Ayhan, 1999, s.223)
20 Temmuz 1982 tarihli Res mi Gazete'de yayınlanan
kanun hükmündeki kararname ile tüm yüksek öğretim
kurumları yeniden bir teşkilatlanmaya tabi
tutulmuştur.(Akyüz, 1989, s.409) Mevcut üniversitelerin
yanında yeni üniversite ve fakülteler kurulmuş ve bütün
yüksek öğretim kurumları, mücavir oldukları
üniversitelere bağlanmıştır. Bu çerçevede Erzurum
Yüksek İslâm Enstitüsü, aynı ilde bulunan İslâmî İlimler
Fakültesi ile birleştirilerek İlahiyat Fakültesi adıyla
Atatürk Üniversitesi'ne, diğer Yüksek İslâm Enstitüle ri ise
İlahiyat Fakültesi adıyla bulundukları bölgelerdeki
üniversitelere bağlanmıştır. Böylece Türkiye'de yedi
İlahiyat Fakültesi oluşturulmuş, Ankara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi ile birlikte bu fakültelerin sayısı sekiz
olmuştur. 1987'den itibaren farklı yıllarda açılan on beş
İlahiyat Fakültesi ile bu fakültelerin toplam sayısı yirmi
beşe ulaşmıştır.
1987 yılından itibaren açılan İlahiyat fakülteleri ve
açılış tarihleri ise şu şekildedir:
1.Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Urfa -1987), 2.
Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (1993), 3.
Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (RizeFakültelerinde Arapça Öğretiminde Karşılaşılan Problemler ve Çözüm
-48- G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
1993), 4. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
(Diyarbakır-1993), 5. İnönü Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi (Darende-1993), 6. Yüzüncü Yıl Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi (Van-1993), 7. Süleyman Demirel
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Isparta-1993), 8.
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Sivas-1994),
9. Gazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Çorum-1994), 10.
Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Elazığ-1994), 11.
Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Adana-1994),
12. Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
(Çanakkale-1995), 13. İstanbul Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi (İstanbul-1992), 14. Sütçü İmam Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi (K.Maraş-1997),15. Osmangazi
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Eskişehir-1997), 16.
Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ( Şırnak- 2008), 17.
Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Iğdır-2008)
Ülkemizdeki ilahiyat fakültelerinin 2009 yılına kadarki
geçmişi üzerine yaptığımız bu kısa girişten sonra şimdi de
bu fakültelerin Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları,
öğretim üyeleri ve onlar tarafından yaptırılan yükseklisans
ve doktora tezleri üzerine yapacağımız değerlendirmelere
geçebiliriz.
Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları
İlahiyat fakültelerindeki Arap Dili ve Belağatı Anabilim
Dalları, Temel İslam Bilimleri Bölümünde yer almaktadır.
Bu anabilim dalları, bulundukları üniversitelerdeki Sosyal
Bilimler Enstitülerine bağlı olarak lisansüstü eğitimlerini
sürdürmektedirler.4 Arap Dili ve Belağatı Anabilim
Dallarında Yüksek Lisans ve Doktora eğitimi veren
fakülteler şunlardır:
Yolları” adlı projedir.
4
İlahiyat Fakültelerindeki Temel İslam Bilimleri Bölümü Sosyal
Bilimlerde Temel İslam bilimleri Anabilim Dalı olarak, Yine İlahiyat
Fakültelerindeki Arap dili ve Belağatı ise Arap dili ve Belağatı Bilim
dalı olarak adlandırılmıştır. Pratikte birtakım kullanım zorluklarına yol
açması nedeniyle isimlendirmede birlikteliğin sağlanması yararlı
olacaktır. Kanaatimizce Sosyal Bilimler de kullanılan adlandırma daha
uygundur.
Tablo 1:
Arap Dilinde Lisansüstü Eğitim Veren İlahiyatlar
İlahiyat
Fakülteleri
Y.lisans
Doktora
Atatürk Üniv.  
Cumhuriyet  5
Çukurova 
Dicle 
Dokuz Eylül  
Fırat 
Harran  
Hitit 
Marmara  
Ondokuz Mayıs  
Rize 
Selçuk  
Süleyman Demirel  
Sütçü imam 
Uludağ  
Yüzüncü yıl 
Toplam 16 9
Tablo 1’de görüldüğü gibi Türkiye’de açılmış bulunan
25 ilahiyat fakültesinin tamamında lisansüstü eğitim
verilmemektedir. Bunlardan 16 İlahiyat fakültesinde Arap
Dili ve Belağatı Anabilim Dalında Yüksek Lisans
yapılmaktadır. Doktora eğitimi ise 9 İlahiyatta
verilmektedir. Arap dilinde Lisansüstü eğitim vermeyen
Fakülteler şunlardır: Ankara, Çanakkale 18 Mart, Erciyes,
Eskişehir Osman Gazi, Iğdır, İnönü, İstanbul, Sakarya,
Şırnak.
İlahiyat eğitiminde Türkiye’nin ilk kurulan ve önde
gelen fakültelerinden birisi olan Ankara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi'nde hemen bütün alanlarda Lisansüstü
eğitim yapılırken, Arap Dili ve Belağatı alanında
lisansüstü eğitim verilmemesinin nedenlerinin tekrar
gözden geçirilmesi yararlı olacaktır.
5
2009-2010 öğretim yılında öğrenci kabul edecektir.
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -49-
İlahiyat Fakültelerindeki Arapça Öğretim
Elemanları
İlahiyat fakültelerinde Arapça öğretimi lisans ve
lisansüstü eğitiminde farklı düzeylerdeki öğretim
elemanları tarafından yürütülmektedir. 09.03.2009 tarihi
itibariyle Arap Dili ve Belağatı anabilim dalındaki
öğretim elemanlarının İlahiyat fakültelerine göre dağılımı
şu şekildedir (Soysaldı, 2009, s.13):
Tablo 2:
Arapça Öğretim Elemanlarının İlahiyatlara Göre Dağılımı
İlahiyat
Fakülteleri
Profesör
Doçent
Yrd.Doç.
Öğrt.Grv
Okutman
Arş.Görv.
Uzman
Ankara Üniv. 1 8 3
Atatürk Üniv. 1 2 1 1 5
Cumhuriyet 2 2 3
Çankkale Onsekiz Mart 1 1
Çukurova 1 1 2 1
Dicle 2 2 2
Dokuz Eylül 2 2 1 2 3
Erciyes 2 2 3 2
Eskişehir Osman Gazi 1 1
Fırat 3 1
Harran 3 1 1
Hitit 1 1 1 2
Iğdır
İnönü 1
İstanbul 1 1 1
Marmara 2 2 2 3 1
Ondokuz mayıs 2 1 2 1
Rize 1 1 2
Sakarya 1 3 1
Selçuk 2 1 3 1
Süleyman Demirel 2 1 4 1 1
Şırnak
Uludağ 1 2 1 1 3
Yüzüncü yıl 3 1
Toplam 9 25 21 30 23 23 2
Genel Toplam 133
-50- G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
Tablo 2’ de görüldüğü üzere 2009 tarihi it ibariyle
İlahiyat Fakültelerinin Arap dili ve Belağatı Anabilim
Dallarında Arapça eğitim ve öğretimi gerçekleştiren
kadroda 9 profesör, 25 doçent, 21 yardımcı doçent, 30
öğretim görevlisi, 23 araştırma görevlisi ve 2 uzman yer
almaktadır. Öğretim üyesi sayısı toplam olarak 55 iken
öğretim görevlisi ve okutman sayısı 53'tür. Araştırma
görevlisi ve uzman sayısı ise 25'tir.
Arap Dili ve Belağatında Yapılan Lisansüstü
Tezleri
İlahiyatlarda Lisansüstü eğitim veren fakültelerde tezli
yüksek lisans programının amacı, öğrencinin bilimsel
araştırma yaparak bilgilere eriş me, bilgiyi değerlendirme
ve yorumlama yeteneğini kazanmasını sağlamaktır.
Doktora programının amacı ise öğrenciye bağımsız
araştırma yapma, bilimsel olayları geniş ve derin bir bakış
açısı ile irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere
ulaşmak için gerekli adımları belirleme yeteneği
kazandırmaktır. Doktora çalış ması sonunda hazırlanacak
tezin, 1) Bilime yenilik getirme, 2) Yeni bir bilimsel
yöntem geliştirme, 3) Bilinen bir yöntemi yeni bir alana
uygulama niteliklerinden birini yerine getirmesi gerekir.6
Arap dili ve Belağatı Anabilim Dallarında bu amaçlara
uygun birçok yüksek lisans ve doktora tezleri
hazırlanmıştır.
Arap dili ve belağatı anabilim dallarında hazırlanan bu
tezler, üniversiteler ile eğitim ve araştırma hastanelerinde
hazırlanan yüksek lisans, doktora, tıpta uzmanlık ve
sanatta yeterlilik tezleri ile birlikte 1987 yılı Haziran
ayından itibaren YÖK Yayın ve Dokümantasyon Daire
Başkanlığı’nca toplanmaya başlanmıştır.
1996 tarihinden sonra “Tez Merkezi” olarak yeniden
yapılandırılan Daire Başkanlığı, koleksiyonunu oluşturan
lisansüstü tezlerle hizmetlerine devam etmektedir.
10.03.2006 tarihinden itibaren tezler elektronik ortamda
sağlanmaya başlanmıştır.7
6
Bkz. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği Madde 9,18.
http://www.yok.gov.tr/uak/yonetmelikler/lusinav.pdf
7
http://tez2.yok.gov.tr
Bu tezlerle ilgili bir başka çalışma ise M. Vecih
Uzunoğlu tarafından yapılan Türkiye'de Arap Dili
Alanında Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri - I
(1956-2002), ve Türkiye’de Arap Dili Alanında Yapılan
Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri - II (1956-2004) adlı iki
makaledir. Bu makaleler, İlahiyat fakültelerinin yanı sıra
Edebiyat, Dil-Tarih ve Gazi Eğitim Fakültesi'nde Arapça
üzerine 1956'dan 2004'e kadar yapılan tezleri
kapsamaktadır. Diğer taraftan Arap dili dışındaki tefsir
gibi dallarda yapılan Arapçayla ilgili tezler de burada
zikredilmiştir.8
Türkiye Diyanet Vakfı'na ait İslami Araştırmalar
Merkezi (İSAM) tarafından iki cilt olarak yayınlanan
İlahiyat Fakülteleri Tezler Katalogu I (1953-2000) ve
İlahiyat Fakülteleri Tezler Katalogu II (2001-2007) adlı
eserler ise Türkiye’de bu alanda şu ana kadar yapılan en
kapsamlı çalışmadır.9
YÖK’ün kullandığı program, tezleri ayrıntılı bir şekilde
arama imkânı vermekle birlikte bu alanda yapılan tezler
şu ana kadar bilimsel olarak istatistiksel analize ve
karşılaştırmaya tabi tutulmamıştır. Bu nedenle yapılan
çalış malar alfabetik tasniften öteye gidememiştir.
Aşağıda bu alanda yapılan tezlerin istatistiksel analizi
ve bu analizin sonuçları verilecektir.
Yöntem
Bu çalış mada, Arapça tezlerin tasnifiyle ilgili yazılan iki
makale, YÖK’ün online Ulusal Tez Merkezi ve özellikle
de İSAM tarafından çıkarılan İlahiyat Fakülteleri tezler
kataloğu esas alınmış ve Yüksek Lisans ve doktora olmak
üzere 1978-2009 yıllarında İlahiyat fakültelerinde Arap
dili üzerine yapılan 307 tez künyesi incelenmiştir. 307 tez
bu alanda yapılan bütün tezleri içerdiği anlamına
gelmemektedir. Ancak en son ulaşabildiğimiz sayı budur.
8
Bkz. http://kisi.deu.edu.tr/vecih.uzun/; Uzunoğlu, M. Vecih, Türkiye'de
Arap Dili Alanında Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri - I
(1956-2002), Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl:III, Sayı:8,
2003; Türkiye’de Arap Dili Alanında Yapılan Yüksek Lisans ve
Doktora Tezleri - II (1956-2004), Nüsha Şarkiyat Araştırmaları
Dergisi, Yıl:V, Sayı:17, 2005.
9 Arap dili ve Belağatı Tezleri için bkz. Erünsal, E. İsmail, ve diğerleri,
İlahiyat fakülteleri Tezler Kataloğu I (1953-2000) İsam, İstanbul 2008
I,153-164; İlahiyat fakülteleri Tezler Kataloğu II,161-172.
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -51-
Bu tezlerle ilgili istatistiksel bir değerlendirme
yapabilmek için benzer tez konuları bir araya getirilerek
yeniden tasnif edilmiştir.
Tezlerden yola çıkılarak yapılan tasnifte kütüphanelerde
kullanılan Dewey Onlu Sistemi ile Amerikan LC
sistemine müracaat edilmiştir. Ancak bu sistemin
İngilizce ve Türkçe eserler için yapılmış olan gelişmiş
tasnifin aksine Arap dilinde yazılmış olan eserler için
yapılan tasnifin yetersiz olduğu ve geliştirilmesi gerektiği
tespit edilmiştir.10 Birincisi detaylı, ikincisi ise birbirine
yakın grupları bir başlık altında toplanılması suretiyle
daha genel olmak üzere iki türlü tasnif yapılmıştır. Birinci
tasnifte yer alan konu başlıklarının sayısının çok olması
nedeniyle istatistiksel analizlerin daha sağlıklı olabilmesi
için yeniden ikinci bir tasnif yapılmıştır. İstatistiksel
analizlerin tamamı ikinci tasnif üzerinde
gerçekleştirilmiştir.
Tez künyeleri ile ilgili karşılaşılan hatalar, YÖK Ulusal
Tez Merkezinden veya ilgili makalelerden
karşılaştırılarak en aza indirgenmeye çalışılmıştır.11
Yapılan tasnif sonucu elde edilen veriler SPSS istatistik
programı üzerinde analiz edilmiştir. Çalış mada, Chi
Square testi kullanılmış ve frekanslar gösterilmiştir. Tez
yapanlarla ve danışmanlarla ilgili demografik bilgiler de
verilmiş, ortaya çıkan veri sistematik olarak sunulmaya
çalışılmıştır.
Bulgular ve Yorumlar
Bu çalış manın amaçları doğrultusunda elde edilen
bulgular ve bu bulgulardan hareketle değerlendirmeler
yapılmaya çalışılmıştır.
İlahiyat fakültelerindeki Arap dili ve Belağatı anabilim
dallarında 1978-2009 yılları arasında hazırlanan 307 adet
lisansüstü tezin, hazırlayıcılarının cinsiyetine göre
dağılımı şu şekildedir:
10
Bkz. Dewey, Melvil, Dewey Decimal Classification and Relative
(Dewey Onlu Tasnif ve Relatif Endeks), Milli Eğitim Bakanlığı
İstanbul 1962.
11
İSAM’ın hazırladığı tez kataloğunun özellikle I, ve II ciltleri arasında
tez künyelerinin veriliş tarzında bir uyumsuzluk vardır. Ayrıca, I.
Ciltte Arap dili ile ilgili yer alan alfabetik tasnifte danışman adları ve
üniversite adlarında bir takım hatalara rastlanmıştır.
Tablo 3:
Lisansüstü Tez Yapanların Cinsiyete Göre Dağılımı
N %
Bay 265 86.3
Bayan 42 13.7
Toplam 307 100.0
Tablo 3’e bakıldığında Arap Dili ve Belağatı Anabilim
Dallarında 307 yüksek lisans ve doktora tez yazarının
%86.3’nü baylar, %13.7'sini ise bayanlar oluşturmaktadır.
Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalında yaptırılan
Lisansüstü tezlerin doktora ve yüksek lisans dağılımları
ise şu şekildedir:
Tablo 4:
Tezlerin Türe Göre Dağılımı
N %
Doktora 96 31.3
Yüksek Lisans 211 68.7
Toplam 307 100.0
Tablo 4’e göre İlahiyat Fakültelerinde Arapça üzerine
yapılan 307 tezin 96 (%31.3) tanesi Doktora alanında 211
(%68.1) tanesi de Yüksek lisans alanında yapılmıştır.
İlahiyat Fakültelerinde Arapça üzerine yapılan 307
Lisansüstü tezin detaylı tasnifi sonucunda konulara göre
dağılımı:
-52- G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
Tablo 5:
Tez Konuları I
N %
Gramer 45 14.7
Gramer Tarihi 8 2.6
Gramer Metodolojisi 4 1.3
Belagat 23 7.5
Belagat Tarihi 1 .3
Edebiyat 26 8.5
Edebiyat Tarihi 11 3.6
Edebi Tenkit 4 1.3
Şiir/Divan 9 2.9
Biyografi 49 16.0
Vad' İlmi 1 .3
Edisyon Kritik 57 18.6
Dil Öğretimi 7 2.3
Dilbilim 3 1.0
Karşılaştırmalı Dilbilim 5 1.6
Sözlükbilim 4 1.3
Sesbilimi 2 .7
Anlambilim 11 3.6
Lehçeler 2 .7
Etimoloji 2 .7
Kaynakça 2 .7
Biyografi ve Eser Kritiği 28 9.1
Eser Kritiği 2 .7
Eser Tanıtımı 1 .3
Toplam 307 100.0
Tablo 5’ te görüldüğü üzere detaylı olarak yapılan bu
tasnife göre ilahiyat fakültelerinde en fazla çalışılan
konular sırayla şunlardır. %18.6 Edisyon Kritik, %16
Biyografi, %14,7 Gramer, %9,1 Biyografi ve Eser Kritiği,
%8.5 Edebiyat ve %8.5 ile Belağat. Buna karşın
şiir/divan, dilbilim, anlambilim, sözlükbilimi, sesbilimi ve
lehçeler gibi konularda fazla çalışma yapılmadığı
görülmektedir.
Tablo 5’teki tez konularının yeniden tasnifiyle ortaya
çıkan dağılım ise şu şekildedir:
Tablo 6:
Tez Konuları II
N %
Gramer 57 18.6
Belagat 24 7.8
Edebiyat 26 8.5
Edebiyat Tarihi 11 3.6
Edebi Tenkit 4 1.3
Şiir/Divan 9 2.9
Biyografi 49 16.0
Edisyon Kritik 57 18.6
Dil Öğretimi 7 2.3
Dilbilim 19 6.2
Anlambilim 11 3.6
Biyografi/Eser Kritiği 33 10.7
Toplam 307 100.0
Tablo 5’te bulunan verilerin istatistiksel bir anlam ifade
etmesi için, konu sayıları azaltılarak tezler yeniden tasnife
tabi tutulmuştur ve Tablo 6.'daki tasnif yapılmıştır. Buna
göre en fazla çalış ma %18.6 ile Gramer ve yine aynı
oranla %18.6 Edisyon kritik alanlarında yapılmıştır.
Bunları %16 ile Biyografi ve %10.7 ile Biyografi/eser
kritiği takip etmektedir. Şiir/divan, dilbilim, anlambilim,
dil öğretimi, edebi tenkit alanlarında ise fazla çalışma
yapılmamıştır.
Tez konularının Cinsiyete göre dağılımlarında büyük
farklılık vardır. Bununla ilgili tablo şu şekildedir:
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -53-
Tablo 7:
Tez Konularının Cinsiyete Göre Dağılımı
Cinsiyet Toplam
Bay Bayan
Gramer Sayı 48 9 57
% 84.2 15.8 100.0
Belagat Sayı 20 4 24
% 83.3 16.7 100.0
Edebiyat Sayı 20 6 26
% 76.9 23.1 100.0
Edebiyat Tarihi Sayı 11 0 11
% 100.0 .0 100.0
Edebi Tenkit Sayı 4 0 4
% 100.0 .0 100.0
Şiir/Divan Sayı 9 0 9
% 100.0 .0 100.0
Biyografi Sayı 43 6 49
% 87.8 12.2 100.0
Edisyon kritik Sayı 49 8 57
% 86.0 14.0 100.0
Dil Öğretimi Sayı 7 0 7
% 100.0 .0 100.0
Dilbilim Sayı 17 2 19
% 89.5 10.5 100.0
Anlambilim Sayı 8 3 11
% 72.7 27.3 100.0
Biyografi/Eser Kritiği Sayı 29 4 33
% 87.9 12.1 100.0
Toplam Sayı 265 42 307
% 86.3 13.7 100.0
Tablo 7’ye göre baylar, bayanlardan daha fazla yüksek
lisans ve doktora tezi yapmışlardır.
Chi Square testine göre Tablo 7’in sonucu X2 (11,
N=307)= 9.293, p >.05. şeklindedir. Bayanların sayısı az
olduğundan doğal olarak yaptığı tezler de azdır.
Dolayısıyla cinsiyet dağılımı bakımından yapılan tez
sayıları bay ve bayan sayısı ile fark etmeyecek şekilde
orantılı kalmıştır.
Doktora ve Yüksek Lisansta çalışılan konular arasında
farklılık olduğu gibi benzer konularda çalışılmıştır.
Bununla ilgili tablo aşağıdadır:
G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
-54-
Tablo 8:
Tez Konularının Türe Göre Dağılımı
Tezin Türü Toplam
Doktora Y Lisans
Gramer Sayı 10 47 57
% 17.5 82.5 100.0
Belagat Sayı 7 17 24
% 29.2 70.8 100.0
Edebiyat Sayı 9 17 26
% 34.6 65.4 100.0
Edebiyat
Tarihi
Sayı
4 7 11
% 36.4 63.6 100.0
Edebi Tenkit Sayı 1 3 4
% 25.0 75.0 100.0
Şiir/Divan Sayı 7 2 9
% 77.8 22.2 100.0
Biyografi Sayı 25 24 49
% 51.0 49.0 100.0
Edisyon Kritik Sayı 15 42 57
% 26.3 73.7 100.0
Dil Öğretimi Sayı 4 3 7
% 57.1 42.9 100.0
Dilbilim Sayı 5 14 19
% 26.3 73.7 100.0
Anlambilim Sayı 2 9 11
% 18.2 81.8 100.0
Biyografi/Eser
Kritiği
Sayı
7 26 33
% 21.2 78.8 100.0
Toplam Sayı 96 211 307
% 31.3 68.7 100.0
Tablo 8’e göre sayı bakımından en fazla
lisansüstü tez gramer ve biyografide yapılmıştır. En fazla
doktora Biyografi (25 tez) ve Edisyon Kritik (15 tez)
alanında yapılmıştır. Yüksek Lisansta ise Gramer (47 tez)
ve Edisyon kritik (42 tez) alanında yapılmıştır. Yüksek
lisans ve doktora yapanların edisyon kritiğe rağbet
ettikleri ortaya çıkmaktadır. Chi Square testine göre,
Tablo 8’in sonucu X2 (11, N=307)= 28.817, p <.05.
şeklindedir. Yapılan doktora tez sayıları bakımından
çalışılan konular anlamlı farklılıklara sahiptir.
1978 yılından 2009 yılına kadar yapılmış olan bu 307
tezin yıllara göre genel dağılımı şu şekildedir:
Tablo 9:
Tezlerin Yıllara Göre Dağılımı
N %
1978 1 .3
1979 2 .7
1980 2 .7
1982 2 .7
1983 4 1.3
1984 2 .7
1985 4 1.3
1986 2 .7
1987 1 .3
1988 2 .7
1989 1 .3
1991 4 1.3
1992 1 .3
1993 3 1.0
1994 4 1.3
1995 14 4.6
1996 17 5.5
1997 18 5.9
1998 10 3.3
1999 14 4.6
2000 25 8.1
2001 15 4.9
2002 21 6.8
2003 19 6.2
2004 20 6.5
2005 27 8.8
2006 29 9.4
2007 20 6.5
2008 21 6.8
2009 2 .7
Toplam 307 100.0
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -55-
Tablo 9’a görüldüğü üzere 1978 yılından 1995 yılına
kadar yapılan tezlerin sayısı yıllık 1 ile 4 tez arasında
değişirken, 1995 yılında yapılan tez sayısı 14'e çıkmıştır.
Bu yıldan sonra yapılan çalış malar çift haneli rakamlarla
ölçülebilir durumdadır. 2006 yılı 29 tezle en fazla tez
yapılan yıl olmuştur. Bunu 27 tezle 2005 yılı ve 25 tezle
2000 yılı takip etmektedir. 1981 ve 1990 yıllarında ise
yapılan herhangi bir teze rastlanmamıştır.
1978 - 2009 yıllarında yapılan 307 tezin yıllara göre genel
dağılımı ise şu şekildedir:
Tablo 10:
Tezlerin Onar Yıllık Dağılımı
N %
1978-1987 20 6.5
1988-1997 64 20.8
1998-2009 223 72.6
Toplam 307 100.0
Tablo 10’da ilk on yılda yapılan çalışmalar %6 iken,
ikinci on yılda bu oran %20.8’e çıkmış, son 12 yılda ise
bir patlama yaşanmış ve bu oran %72.6’ya yükselmiştir.
Tablo 11:
1987 Yılı Öncesi ve Sonrası Açılan İlahiyatlara Göre
Genel Dağılım
N %
1987 öncesi 246 80.1
1987 sonrası 61 19.9
Toplam 307 100.0
Tablo 11’da tezlerin %80’inin 1987 yılından önce kurulan
üniversitelerde yapıldığı görülmektedir.
Yapılan tezlerin onar yıllık üç kategoride yapılmış
dağılımını ise aşağıdaki tabloda görebiliriz:
Tablo 12:
Yıllara Göre Doktora ve Yüksek Lisans Tez Dağılımı
Tür
Yıllar Doktora Y. Lisans Toplam
1978-1987 Sayı 19 1 20
% 95.0 5.0 100.0
1988-1997 Sayı 12 52 64
% 18.8 81.3 100.0
1998-2009 Sayı 65 158 223
% 29.1 70.9 100.0
Toplam Sayı 96 211 307
% 31.3 68.7 100.0
Tablo 12’ ye yıllara göre Doktora ve Yüksek lisans
dağılımına bakıldığ ında 1978-1987 arasında 19 doktora
tezi ve sadece 1 yüksek lisans tezi yapıldığını görüyoruz.
1988-1997 yılları arasında yapılan yüksek lisans tezleri(
52) doktora tezlerini (12) geçmiştir. Bu yıllarda önceki
döneme kıyasla doktora tezlerinde bir düşüş olmuştur.
1998-2009 yılları arasında yapılan tezlerde büyük bir artış
olmuştur. Bu dönemde yapılan Yüksek lisans tezleri
211’e doktora tezlerinin sayısı da 96'ya ulaş mıştır.
Chi Square testine göre Tablo 12’nin sonucu, X2 (2,
N=307)= 42.931, p <.01'dir. Bu sonuca göre Yüksek
Lisans tezlerinin geçmiş yıllara nispetle doktora tezleri
karşısında sayılarının artması anlamlı bir farklılıktır.
Tez konularının yıllara göre dağılımında farklılıklar
vardır. Bu dağılım aşağıdaki gibidir.
G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
-56-
Tablo 13:
Tez Konularının Yıllara Göre Dağılımı
Yıllar
Toplam
1978-
1987
1988-
1997
1998-
2009
Gramer Sayı 2 9 46 57
% 3.5 15.8 80.7 100.0
Belagat Sayı 1 4 19 24
% 4.2 16.7 79.2 100.0
Edebiyat Sayı 1 5 20 26
% 3.8 19.2 76.9 100.0
Edebiyat Tarihi Sayı 0 7 4 11
% .0 63.6 36.4 100.0
Edebi Tenkit Sayı 0 1 3 4
% .0 25.0 75.0 100.0
Şiir/Divan Sayı 2 1 6 9
% 22.2 11.1 66.7 100.0
Biyografi Sayı 8 13 28 49
% 16.3 26.5 57.1 100.0
Edisyon kritik Sayı 5 12 40 57
% 8.8 21.1 70.2 100.0
Dil Öğretimi Sayı 0 4 3 7
% .0 57.1 42.9 100.0
Dilbilim Sayı 1 2 16 19
% 5.3 10.5 84.2 100.0
Anlambilim Sayı 0 1 10 11
% .0 9.1 90.9 100.0
Biyografi/Eser
kritiği
Sayı 0 5 28 33
% .0 15.2 84.8 100.0
Toplam Sayı 20 64 223 307
% 6.5 20.8 72.6 100.0
Tablo 13’te ise tasnifin yıllara göre dağılım yapılmıştır.
Tasnif dağılımı açısından 1998-2009 yılları arasında
bütün alanlarda yapılan tezlerin oranı diğer yıllara oranla
daha fazladır. Ancak 1988-1997 yıllarında dil öğretimi ve
Edebiyat Tarihi alanlarında yapılan tezlerin oranı 1998-
2009 yıllarına oranla daha fazladır.
Chi Square testine göre Tablo 13’ün sonucu X2 (22,
N=307)=41.964, p < .01 şeklindedir. Böylece yapılan
tezlerde yıllara göre ciddi anlamda farklılık olduğu
doğrulanmaktadır.
Tezlerin İlahiyat Fakültelerine göre dağılımları ve
yüzdeleri şu şekildedir.
Tablo 14:
Tezlerin İlahiyatlara Göre Genel Dağılımı
N %
Atatürk 35 11.4
Cumhuriyet 10 3.3
Dicle 1 .3
Dokuz Eylül 25 8.1
Fırat 5 1.6
Harran 21 6.8
Marmara 77 25.1
Ondokuz Mayıs 8 2.6
Rize 2 .7
Selçuk 57 18.6
Süleyman Demirel 10 3.3
Sütçü İmam 4 1.3
Uludağ 45 14.7
Yüzüncü Yıl 7 2.3
Toplam 307 100.0
Tablo 14’ de Yapılan Lisansüstü tezlerde %25.1'le
Marmara İlahiyat Fakültesi diğer fakültelerin önünde yer
almaktadır. Marmara’yı %18.6 ile Selçuk ve %14.7 ile
Uludağ İlahiyat fakülteleri izlemektedir. Atatürk
Üniversitesi'nde ise bu oran %11.4'tür.
Doktora ve Yüksek Lisans tezlerinin İlahiyat
Fakültelerine göre dağılımı ve oranları şu şekildedir:
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -57-
Tablo 15:
Tezlerin Türe Göre İlahiyatlara Detaylı Dağılımı
Tür Toplam
İlahiyatlar Doktora Yüksek Lisans
Atatürk Sayı 17 18 35
% 48.6 51.4 100.0
Cumhuriyet Sayı 0 10 10
% .0 100.0 100.0
Dicle Sayı 0 1 1
% .0 100.0 100.0
Dokuz Eylül Sayı 11 14 25
% 44.0 56.0 100.0
Fırat Sayı 0 5 5
% .0 100.0 100.0
Harran Sayı 5 16 21
% 23.8 76.2 100.0
Marmara Sayı 17 60 77
% 22.1 77.9 100.0
Ondokuz Mayıs Sayı 4 4 8
% 50.0 50.0 100.0
Rize Sayı 0 2 2
% .0 100.0 100.0
Selçuk Sayı 20 37 57
% 35.1 64.9 100.0
Süleyman Demirel Sayı 5 5 10
% 50.0 50.0 100.0
Sütçü İmam Sayı 0 4 4
% .0 100.0% 100.0
Uludağ Sayı 17 28 45
% 37.8 62.2 100.0
Yüzüncü Yıl Sayı 0 7 7
% .0 100.0 100.0%
Toplam Sayı 96 211 307
% 31.3 68.7 100.0
Tablo 15’te görüldüğü üzere Selçuk İlahiyat Fakültesi'nde
20, Marmara, Atatürk ve Uludağ Üniversitelerinde ise
17’şer doktora tezi yapılmıştır. Bu ilahiyatları Dokuz
Eylül 11 ve Harran 5 tezle izlemektedir. Yüksek Lisans
tezlerinde ise Marmara 77, Selçuk 57, Uludağ 45 ve 35
tez yaptırmıştır.
Chi Square testine göre Tablo 15’nin sonucu X2 (14,
N=307)=28.866, p < .01 şeklindedir. Böylece yapılan
tezlerin ilahiyatlara göre dağılımında anlamlı bir farklılık
olduğu doğrulanmaktadır.
İlahiyatlarda çalışılan tez konularının fakültelere göre
1987 yılı öncesi ve sonrası dağılımı şu şekildedir:
Tablo 16 :
Tez Konularının İlahiyatlara Dağılımı
İlahiyatlar Toplam
1. grup 2. grup
Gramer Sayı 44 13 57
% 77.2 22.8 100.0
Belagat Sayı 15 9 24
% 62.5 37.5 100.0
Edebiyat Sayı 22 4 26
% 84.6 15.4 100.0
Edebiyat Tarihi Sayı 6 5 11
% 54.5 45.5 100.0
Edebi Tenkit Sayı 4 0 4
% 100.0 .0 100.0
Şiir/Divan Sayı 7 2 9
% 77.8 22.2 100.0
Biyografi Sayı 39 10 49
% 79.6 20.4 100.0
Edisyon Kritik Sayı 50 7 57
% 87.7 12.3 100.0
Dil Ögretimi Sayı 6 1 7
% 85.7 14.3 100.0
Dilbilimi Sayı 14 5 19
% 73.7 26.3 100.0
Anlambilim Sayı 8 3 11
% 72.7 27.3 100.0
Biyografi/Eser Kritiği Sayı 31 2 33
% 93.9 6.1 100.0
Toplam Sayı 246 61 307
% 80.1 19.9 100.0
Tablo 16 incelendiğinde 1987 yılından önce kurulan
İlahiyatlar ile (I. Grup), 1987 yılından sonra kurulanlar
(II. Grup) İlahiyatlar arasında her alanda I. Grup
İlahiyatların açık üstünlüğü ve farkı göze çarpmaktadır.
G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
-58-
Chi Square testine göre çıkan sonuç, X2 (11,
N=307)=17.903, p >.05. şeklindedir. Buradaki farklılık
anlamlı bir sonuca ulaşmamıştır.
Tablo 17:
Danışmanların İlahiyatlara Göre Dağılımı
İlahiyatlar Toplam
Danışmanlar 1. grup 2. grup
Prof Dr. Sayı 133 24 157
% 84.7 15.3 100.0
Doç. Dr. Sayı 36 9 45
% 80.0 20.0 100.0
Yard. Doç. Dr. Sayı 54 28 82
% 65.9 34.1 100.0
Dr./ Öğretim Görv Sayı 20 0 20
% 100.0 .0 100.0
Toplam Sayı 243 61 304
% 79.9 20.1 100.0
Tablo 17 incelendiğinde her düzeyde en çok danış manın
1987 yılından önce kurulan I. Grup ilahiyatlarda
bulunduğu görülmektedir.
Chi square testine göre, X2 (3, N=304)= 17.392, p <.05.
şeklindedir. Böylece danışmanların ilahiyatlara göre
dağılımında anlamlı farklılık olduğu doğrulanmaktadır.
Lisansüstü tezlerin danış manlara göre genel dağılımı ve
oranları şu şekildedir:
Tablo 18:
Lisansüstü Tezlerin Danışmanlara Genel Dağılımı
N %
Prof Dr. 157 51.1
Doç. Dr. 45 14.7
Yard. Doç. Dr. 82 26.7
Dr./ Öğretim Görv. 20 6.5
Toplam 304 99.0
Danışman Bilinmiyor 3 1.0
Toplam 307 100.0
Tablo 18’e göre, toplam 307 tezin yarıdan fazlasının
(%51) danış manlığını Profesörler, %26.7’ sini Yard.
Doçentler, %14’ ünü ise Doçentler yapmıştır. Bu arada
Dr/öğretim görevlilerin yaptırdıkları tez oranı ise %6.5'tir.
3 tezin danış manı tespit edilemediğinden değerlendirmeye
alınmamıştır.
Tez konularının danış manlara göre dağılımı genel
olarak şu şekildedir:
Tablo 19:
Tez Konularının Danışmanlara Dağılımı
Danışman Toplam
Prof
Dr.
Doç.
Dr.
Yrd.
Doç.
Dr.
Dr./
Öğrt
Grv.
Gramer Sayı 26 1 28 2 57
% 45.6 1.8 49.1 3.5 100.0
Belagat Sayı 9 4 9 2 24
% 37.5 16.7 37.5 8.3 100.0
Edebiyat Sayı 13 6 2 5 26
% 50.0 23.1 7.7 19.2 100.0
Edebiyat Tarihi Sayı 9 2 0 0 11
% 81.8 18.2 .0 .0 100.0
Edebi Tenkit Sayı 2 0 2 0 4
% 50.0 .0 50.0 .0 100.0
Şiir/divan Sayı 5 0 2 1 8
% 62.5 .0 25.0 12.5 100.0
Biyografi Sayı 23 8 12 5 48
% 47.9 16.7 25.0 10.4 100.0
Edisyon kritik Sayı 32 9 15 0 56
% 57.1 16.1 26.8 .0 100.0
Dil öğretimi Sayı 4 3 0 0 7
% 57.1 42.9 .0 .0 100.0
Dilbilimi Sayı 12 4 3 0 19
% 63.2 21.1 15.8 .0 100.0
Anlambilim Sayı 6 2 3 0 11
% 54.5 18.2 27.3 .0 100.0
Biyografi/eser
kritiği
Sayı 16 6 6 5 33
% 48.5 18.2 18.2 15.2 100.0
Toplam Sayı 157 45 82 20 304
% 51.6 14.8 27.0 6.6 100.0
İlahiyat Fakülteleri Arap Dili ve Belağatı Anabilim Dalları’nda Yapılan Lisansüstü Tezlerle İlgili Bir… -59-
Tablo 19’de görüldüğü üzere profesörler tasnifte yer
alan bütün alanlarda tez yönetmişlerdir. Doçentler ise
daha çok Edebiyat dilbilimi, dil öğretimi, belağat gibi
alanlarda tez danışmanlığı yapmışlardır. Gramer, şiir,
edebi tenkit alanlarında danışmanlık yapmamışlardır.
Yard. doçentler ise gramer ve belağatla ilgili daha fazla
tez yaptırmışlardır.
Chi Square testine göre Tablo 12’nin sonucu
X2(33, N=304)=60.982, p < .01 şeklindedir. Buna göre tez
konularının öğretim elemanları türüne göre dağılımında
anlamlı bir farklılık olduğu doğrulanmış olmaktadır.
Sonuç
İlahiyat fakültelerinin, Arap Dili ve Belağatı anabilim
dallarında yapılmakta olan yüksek lisans ve doktora
tezlerinin künyelerine ulaşılmış, yeniden sınıflandırmaya
tâbi tutularak, SPSS'te analizi yapılmış ve şu sonuçlar
ortaya çıkmıştır.
Arap dili ve Belağatı Anabilim dalında yapılan ve
künyesine ulaşabildiğimiz 307 lisansüstü tezin %86'sını
baylar, %13.7'sini bayanlar yapmıştır.
Yüksek lisans ve doktora tez konuları itibariyle edisyon
kritik, biyografi, gramer, biyografi/eser kritiği ve belağat
alanlarında, diğer alanlara oranla daha fazla çalışma
yapılmıştır. Şiir, dilbilim, anlambilim, sözlükbilim,
sesbilimi ve lehçeler gibi alanlarda ise fazla çalışma
yapılmamıştır. Tez konusu seçiminde adaylar bu alanlara
yönlendirilebilir.
1998-2009 yılları arasında yapılan tezlerin oranı diğer
yıllara oranla daha fazladır. 1987 yılından önce kurulan
ilahiyat fakülteleri, tez yoğunluğu (%80) daha fazla olan
fakültelerdir. En çok tez Marmara Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi'nde yapılmıştır.
Tezlerin yarıdan çoğu profesörlerin danışmanlığında
yapılmıştır. Bunu sırayla yardımcı doçentler daha sonra
da doçentler takip etmektedir. Az da olsa Dr/Öğretim
Görevlileri tez danışmanlığı yapmıştır.
Sayı bakımından en fazla lisansüstü tez yapılan konular
gramer ve edisyon kritik alanlarındandır. Doktorada ise en
fazla biyografi ve yine edisyon kritik alanlarında tez
yapılmıştır. Edisyon Kritik alanı doktora ve yüksek lisans
tez konusu olarak rağbet gören ortak alandır. Bu, ilahiyat
fakültelerindeki lisansüstü eğitiminde kültürel mirasımıza
da sahip çıkıldığının bir göstergesidir.
Tez konularının seçiminde bir fikir veren ve İlahiyat
fakültelerinde yapılan Lisansüstü eğitimin bilimsel
haritasını çıkaran bu tür istatistiklerin daha kapsamlı
hazırlanarak bilimin hizmetine sunulması gerekir. Bu tür
çalış malar mutlaka tez kataloglarına eklenmelidir.
Benzer çalış malar Arap dili lisansüstü eğitimi veren
yurtdışındaki tezler için de yapılmalıdır. Böylece bilimsel
yapımızı diğer ülkelerle karşılaştırma imkânına sahip
olabiliriz.
İlahiyat fakülteleri ortak olarak kendi tez veri bankasını
hazırlamalıdır. Kütüphane programları bunun için alt yapı
olarak kullanılabilir. Böylece tezlere daha sağlıklı
ulaşılması sağlanılmış olacaktır.
Anabilim dalları arasında tez koordinasyon birimi
kurulmalı ve verilen tezler konusunda bilgi akışı
sağlanmalıdır. Bunun sonucunda benzer veya aynı adlı
konuların tekrar çalışılmasının önüne geçilebilir.
Tez katalogları hazırlamak gerçekten zor bir iştir ancak
bu konuda daha titiz olunmalıdır. Ayrıca YÖK'ün ulusal
tez merkezindeki elektronik katalogların da gözden
geçirilip var olan hatalar düzeltilmelidir. Ulusal Tez
Merkezi'nin kullandığı program daha da geliştirilmelidir.
-60- G. S. IŞ KIN –Y. DAŞKIRAN
Kaynakça
Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Fakültesi Yayınları, Ankara 1989, s.409.
Arslan, Ali, Darülfünun’dan Üniversite’ye, Kitabevi, İstanbul 1995,
s.50-52.
Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, İstanbul 1977, s.1220.
Ayhan, Halis, Türkiye’de Din Eğitimi, Marmara Üniversitesi İlâhiyât
Fakültesi Yayınları, İstanbul 1999, s.209; 237-239
Dewey, Melvil, Dewey Decimal Classification and Relative (Dewey
Onlu Tasnif ve Relatif Endeks), Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1962
Erünsal, E. İsmail, ve diğerleri, İlahiyat fakülteleri Tezler Kataloğu I
(1953-2000) İSAM, İstanbul 2008 I,153-164; İlahiyat fakülteleri
Tezler Kataloğu II,161-172.
Kostaş, Münir, “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dünü Bugünü”,
A.Ü.İ. Fakültesi Dergisi, 1999 Özel Sayı, s.145-149
Okutan, Ömer, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, “Din Eğitimi”, Milli
Eğitim Basımevi, İstanbul 1983, s. 422.
Soysaldı, Mehmet, Türkiye İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminde
Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Yolları, Fırat Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projesi (FÜBAP 1611 No'lu Proje), Elazığ 2009, s.13.
Usta, Mustafa, Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Kurumlaşma ve
Ekolleşme Sorunları, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Yayınları, İstanbul 2001, s.34-35.
Uzunoğlu, M. Vecih, "Türkiye'de Arap Dili Alanında Yapılan Yüksek
Lisans ve Doktora Tezleri - I (1956-2002)", Nüsha Şarkiyat
Araştırmaları Dergisi, Yıl:III, Sayı:8, 2003; "Türkiye’de Arap Dili
Alanında Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri - II (1956-
2004)", Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl:V, Sayı:17, 2005.