CÂM VE HERÂT’IN BÜYÜK MÜDERRİSLERİNDEN
MEVLÂNA CELÂLEDDÎN-İ KÂYİNÎ’NİN YUSUF-I EHİL’E
VERDİĞİ ARAPÇA İCÂZETNÂMENİN TERCÜMESİ
Mustafa ŞAHİN*
 ‐ Berdi SADAKAT**
Özet
Ortaçağ İslâm dünyasının en önemli eğitim kurumları medreselerdir. Büyük Selçuklular‐
dan itibaren sistemli hale getirilen, bir disiplin altına alınan medreseler sonraki dönem‐
lerde de varlığını etkin bir şekilde sürdürmüştür.
Medreseler Orta Çağ’ın sistemli eğitim kurumları olup tahsil süreleri, dersleri, buralarda
müderris veya öğrenci olma usulleri belli kurallara göre yürütülürdü. Medreselerden
mezun olanlara icâzetnâme adıyla bir nevi diploma verilirdi. Konumuzu teşkil eden
zamanın büyük müderrislerinden Celâleddîn‐i Kâyinî tarafından Yusuf‐ı Ehil’e verilen
icâzetnâmedir.
Anahtar Kelimeler
Medrese, İcâzetnâme, Celâleddîn‐i Kâyinî, Yusuf‐ı Ehil
THE TRANSLATION OF ARABIC MADRASAH DIPLOMA WHICH WAS GIVEN
TO YUSUF‐I EHİL BY JALAL AL‐DIN AL‐KAYINI(KHAYINI), ONE OF THE GRE‐
ATEST LECTURERS IN CAM AND HERAT CITIES
Abstract
The most important education institution of medieval Islamic world is Madrasah. Madrasahs
which were rendered systematical and taken under discipline asfrom Great Seljukssustained their
existence in an effective way in thelater periods.
Madrasahs were thesystematic education institutions of the Middle Ages. Education periods,
lessons, beging a teacher or a student in these institutions were executed according to same certain
rules. A kind of diploma was given to those who graduated from the madrasah. Oursubject is
about the icazetnamethat Jalal al‐Din al‐Kayini one of the greatest teacher of that time gaveto
Yusuf‐ı Ehil. Our subject contituesthe madrasah diploma that was given to Yusuf‐ı Ehil by Jalal
al‐Din al‐Kayini who was one of the greatest proffesors of that time.
Key Words
Madrasa, Practicing Certificate(Diploma) Jalal al‐Din al‐Kayini, Yusuf‐ı Ehil
                                                                          *
Dr., MEB Tokat Merkez Plevne Anadolu Lisesi Müdürü Tokat/Türkiye. sahinmustafa66@hotmail.com
** Afganistan Türkmenlerinden olup, Yeşilyurt İlçesi Belediye Encümeni, Tokat/Türkiye.
TARİHİN PEŞİNDE ‐ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ‐ 
Yıl: 2014, Sayı: 11
Sayfa: 199‐209
THE PURSUIT OF HISTORY ‐INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORY ANDSOCIAL RESEARCH‐ 
Year: 2014, Issue: 11
Page: 199‐209
200 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 6/11
I. GİRİŞ 
Türk‐İslâm devletleri, devlet adamı yetiştirmek, halkın dinî ihtiyaçlarını
karşılamak ve bilim adamlarının yetişmesini sağlamak için  İslâmiyet’in
doğuşundan itibaren giderek artan bir  şekilde bilime önem vermişler ve
bunlarla ilgili kurumlar açmaya, açanları desteklemeye başlamışlardır.1 Orta
Çağ  İslâm dünyasında henüz medreseler inkişaf etmeden önce de bilime
ehemmiyet veriliyordu. Yaşı ilerlemiş insanlar bile şehirden şehre hocadan
hocaya dolaşıp ilim öğreniyorlardı. Bilginlerin çoğunun bir mesleği vardı.
Başkent olsun ya da olmasın her şehirde bir kütüphane vardı. Her caminin
yanında küçük de olsa bir okul vardı. İslâmiyet’te ilim öğrenmek bir görev‐
di, ibadet gibi farz idi. XI. yüzyıldan itibaren ise bu ilim aşkı medreselerle
birlikte sistemleştirilmiştir.2  
Medreselerin kuruluşundan önce, öğretim kurumları belirli bir yerde
değildi. Eğitim‐öğretim; mescidler, ulemâ evleri, kitapçı dükkânları ve ben‐
zeri çeşitli yerlerde yapılırdı.
3  
Medrese; kelime olarak sözlükte okumak, anlamak, bir metni öğren‐
mek, anlamak anlamına gelmektedir.4 Terim olarak ise Arapça ders okuna‐
cak yerle beraber talebenin içinde oturup ders okuduğu bina anlamına gel‐
mektedir.5  
Medreseler, kendinden önceki iki kurum olan ve hanların birleşmesiyle
ortaya çıkmış bir kurum denilebilir. Birincisi başlangıçta mescidlerde İslâm
Fıkhı,  İslâm kurallarını, yaşayışlarını verme rolü üstlenmişti.  İkincisi ise
mescidlerin hemen yanı başında barınma hizmeti veren hanların sistemli bir
hale getirilmesi sonucu oluşturuldu. Medresenin gelişimi; mescid (X. yüzyı‐
la kadar), mescid‐han kompleksi (X. yüzyıl) ve medrese.6 Medreseler genel‐
likle devlet yöneticileri ve bölge zenginleri tarafından camii merkezli olmak
üzere mescid, kütüphâne, çarşı, han, hamam vs. yerler bir arada olmak üze‐
re külliye mahiyetinde inşâ edilmiştir. Medrese inşâ edilirken talebelerin
okuma, barınma, ibadet vb. tüm ihtiyaçları göz önünde bulundurulmuştur.
Ayrıca medreselerin düzenli olarak işlevini devam ettirmesi, ihtiyaçlarını
karşılayabilmesi için çeşitli gelir kaynakları da tahsis edilmiştir. Bu gelir
kaynakları ile vakıflar oluşturularak medresenin ihtiyaçları, öğrencilerin
ihtiyaçları ve müderrislerin ihtiyaçları karşılanmıştır. Medreselerin inşâ
                                                                          1 Ali Gönül, Selçuklularda Eğitim Faaliyetleri ve Yetişen Bilim Adamlarına Genel Bir Bakış, Celal Bayar Ünv. Sos. Bil.
Enst., c.1, S.2, Manisa 2003, s. 69. 2 Claude Cahen, İslâmiyet (Doğuşundan Osmanlı Devletinin Kuruluşuna Kadar), çev. E. Mermi Erendor, Bilgi Yayınevi,
Ankara 1990, s. 220. 3 Ahmed Çelebi, Tarîh’ut-Terbiyet’il-İslâmiyye (İslâmda Eğitim Öğretim Tarihi, Beyrut, 1954), Türkçe trc. A. Yardım,
Damla Yay., İstanbul 1976, s. 373. 4 Nebi Bozkurt, “Medrese”, DİA, c. 28, Diyanet İşl. Başk. Yay., İstanbul 2006, s. 323. 5 M. Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, c.II, İstanbul 2004, s. 436. 6 George Makdisi, Ortaçağ'da Yükseköğretim, İslâm Dünyası ve Hristiyan Batı, çev. A.H. Çavuşoğl- H T. Başoğlu,
İstanbul 2004, s. 71-72.
6/11 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 201
edilmiş olmasına rağmen camii ve mescidlerde de eğitim öğretim faaliyetle‐
ri devam etmiştir.7
Gittikçe artan ihtiyaca ve bilime verilen öneme paralel olarak  İslâm’ın
doğuşundan itibaren yeni müesseseler ortaya çıkmaya başladı. Fâtimîler
tarafından açılan dâru’l‐hikmelere karşılık Horâsân ve  İran’da camilerden
ayrı olarak öğretim yapmak ve talebelerin barınmasını sağlamak için yeni
medreseler kurulmaya başlandı. “Selçuklular müstâkil ve sistemli eğitimin ya‐
pıldığı Nizâmîye Medreselerini devlet eliyle kurarak ilim hayatına çok önemli bir
kazanım sağlamışlardır.”8 Orta Çağın sonlarına ve yeniçağın ilk yıllarına ka‐
dar Timurlular Türkistan ve Hindistan coğrafyasında, özellikle Horasan ve
Mâverâünnehr’de medreselerin bilimsel işlevlerinin devamında etkin roller
üstlendiler.
Orta Çağda medreseler yaptıkları düzenli ve düzeyli eğitimin sonunda başarı ile
mezun olanlara icazetname adıyla bir çeşit diploma verirlerdi. Bu icâzetnâmelerin
mutlaka medreselerden de verilmesi gerekmemekteydi. Alanında ehil olan ve bu ehil
oluşunu topluma kabul ettirmiş kişiler de belli bir eğitim‐öğretim faaliyeti yaptırdığı
kişilere icâzet verebilirlerdi. Bu icâzetnâmelerde icâzetnâmeyi verenin adı, kime
verildiği, tarihi, hangi dersleri okuduğu gibi detaylı bilgiler yer alırdı.  
İcâzet kelimesi sözlükte; su tutmak, helal kılmak, izin vermek, geçerli
kılmak gibi manalara gelmektedir. Cevz kökünden türetilmiştir.  İbn
Fârisî’ye göre su oluşturmak şeklindeki anlamlarından hareketle bir âlimin
ilmini talebesine aktarması manasında terimleştirmiştir.9  
İslâm dünyasında icâzet verme işi ilk olarak hadis alanında ve çok er‐
ken dönemlerde başladığı rivâyet edilmekteyse de kapsam ve üslubu bakı‐
mından bir eğitim ve öğretim düzeni içinde edinilen bilgileri, rivâyetleri
veya bunların yazılı kayıtlarını nakletme yetkisi veren akademik icâzetin ilk
örneği IX. yüzyılın sonlarına doğru Kadı  İsmâil b.  İshak el‐Cehdâmî tara‐
fından Hanefî kadılarından  İbnü’l‐Bühlûl için verdiğidir.10 Nasîruddîn‐i
Tûsî’nin Meraga Medresesi’nde başlattığı aklî ve riyâzî ilimler öğretiminin
diğer İslâm memleketlerindeki eğitim‐öğretime etkisiyle talebelere bu ilim‐
lerde de icâzetnâmeler verilmeye başlanmıştır. uygulamada umûmî icâzet‐
lerin farklı şekilleri vardır. Ders programlarına dâhil ilimlerin tamamını bir
âlim öğretirse tek bir icâzetnâme, farklı âlimler farklı dersler öğretirse her
biri için ayrı ayrı icâzetnâme düzenlenmekteydi. Hadis icâzeti, Fenni İcâzet,
Tarikat İcâzeti ve Sanat ve Meslek İcâzeti olmak üzere çok çeşitleri vardı.
11
                                                                          7 Ahmet Yaşar Ocak, “Nizamiye Medreseleri ve Büyük Selçuklularda Eğitim”, Türkler Ans. c.5, Ankara 1992, s. 722. 8 Mehmet Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Alparslan ve Zamanı, c. III, 4. Baskı, TTK, Ankara 2001,
s.358; Ishak Özgel, “Büyük Selçuklular Döneminde Tefsir İlmi ve Müfessirler”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi,
İstanbul 2005, c. 5, S.2, s.33-49; Gönül, agm., s. 69. 9 Cemil Akpınar, “İcâzet”, İA, , c.21, Diyanet İşl. Başk. Yay., İstanbul 2000, s. 393. 10 Akpınar, agm., s. 394. 11 Akpınar, agm, s. 397-398.
202 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 6/11
Bu makalede Mevlâna Celâleddîn‐i Kâyinî’nin Yusuf‐ı Ehil’e vermiş ol‐
duğu icâzetnâmenin Türkçe tercümesi verilmiştir.  İcâzetnâmenin aslı  İs‐
fizârî’nin eserinden alınmıştır.12  
Tercümesine geçmeden önce icâzetnâmeyi veren ve icâzetnâmenin verildiği kişi‐
ler hakkında bilgi vermeyi daha uygun bulduk.
Mevlâna Celâleddîn‐i Muhammed Kâyinî (ö.838/1434‐1435): Horâsân’ın
Kûhistan bölgesinden olup Mîrzâ  Şahruh zamanında 1410 yılında Herât’a
gelmiştir. Timurlu hükümdarı Mîrzâ Şahruh; halkın sapkınlıklara düşmesi‐
ni önlemek için devletin başkentinde bolca bulunan ve halk tarafından ol‐
dukça fazla kabul görmüş din büyüklerini halka vaaz etmekle görevlendir‐
miştir. Bunların en tanınmışı  Şemseddin el‐Cezerî’den hadis okuyan ve
uzun yıllar Mîrzâ  Şahruh’a muhtesiplik yapmış  olan Hanefî vâiz ve mu‐
haddis Mevlâna Celâleddîn‐i Muhammed Kâyinî (ö.838/1434‐1435) idi.
Kâyinî, Kadı Abdullah türbesinde vâizlik yapmıştır.13 Veba salgını sırasında
halkın  şehri terk etmemesi için çaba sarf eden kişilerdendir. Kâyinî aynı
zamanda Mîrzâ  Şahruh’un dinî politikalarının uygulayıcıları arasında yer
almıştır. Mevlâna Celâleddîn‐i Muhammed Kâyinî, Herât’ta dinî ve ahlakî
konularda halka hizmet etmiş  ve Mirza  Şahruh dönemindeki vebadan14
kendisi de kurtulamamıştır. 15 Habibü’s‐Siyer’de Herât yakınındaki bir med‐
resede ders verdiği kayıtlıdır.16 Nasâih‐i Şâhruhî adı altında bir ahlak kitabı
yazmıştır. Eser Mîrzâ Şahruh adına kaleme alınmıştır.
Hâce Celâleddîn‐i Yusuf Ehil: Aslen Câm vilâyetindendir. Timurlular
döneminin edebiyatçı,  şâir ve hat ustalarındandır. Meşhur hattat Cafer‐i
Tebrîzî’den ders almıştır. Mevlâna Caferî Tebrizî17 de Herât medresesinde
hattattı.
18 Mîrzâ Şahruh zamanında yaşamıştır. Onun verdiği şehâdetnâme‐
ler çok fazla kabul görmekteydi. Yusuf‐ı Ehil’e ehil lakabı verilmesinin se‐
                                                                         
Muhammed b. Abdullah Herevî Muinüddin-i İsfizârî, Ravzâtü’l-Cennât fî Evsâf-ı Medineti Herât, c.II, Tashih Muhammed
Kâzım İmam, Tahran: İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahran 1338, s.387-389. 13 Musa Şamil, Yüksel, Timurlularda Din Devlet İlişkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Ünv. Sos. Bil. Enst. İzmir
2007, s. 140-142. 14 838/1434-1435 tarihinde Herât çevresinde Taun (bir çeşit veba) hastalığı çıkmıştır. Hasan Rumlu; “Şevval ve Zilkade
(Nisan 1435) aylarında bir günde şehirde ve köylerinde 10 bin kişinin canını alacak dereceye ulaştı” kaydını düşmüştür.
Zamanın tüm kaynakları da hastalığın derecesi ve zararı konusunda hemen hemen aynı bilgileri kaydetmişlerdir. Bkz.
Hasan-ı Rumlu, Ahsenü’t-Tevârîh,. çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara 2006, s.217; Ebu’l-Berekât Nureddîn-i Abdurrahman
b. Ahmed b. Muhammed Câmî, Dîvân-ı Kâmil-i Câmî: Mukaddime, Yay. haz. Haşim Rıza, Tahran 1922, s.28; İsfizârî,
age, c.II, s. 93-95. 15 Yüksel, agt., s.29-30. 16 Fikri Saljuqi, Mezarât-ı Hirât, Kâbil: Matbaa-i Devleti, 1967, s.89, 308; İsfizârî, age., c. I, s. 308. 17 Ca’fer-i Tebrizî: XV. yüzyılın sonlarında Semerkand’da doğdu. Mirzâ Baysungûr’un Herât’ta kurduğu kütüphânede
1433 yılına kadar sanatkârların başında bulunmuştur. Baysungu’un ölümünden sonra nereye gittiği bilinmemektedir.
Ayrıntılı bilgi için bkz. İsfizârî, age., c.II, s.36, 389; Abdulhakim Tabibî, Târîh-i Muhtasâr-ı Herât Ahd-ı Timuriyân, 2. Baskı,
Tahran 1989, s.56; Şehnaz Biçer Özcan, Timur Devri Herât Tezhip Ekolü (Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi),
(Sanatta Yeterlilik Tezi), Marmara Ünv. Güzel Sanatlar Enst. Geleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı TezhipSüsleme
Sanat Dalı, İstanbul 2007, s.27. 18 İsfizârî, age., c. II, s. 389.
6/11 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 203
bebi şiir ve edebiyattaki ustalığından ve zamanın önde gelen ediplerinden
olmasındandı.
19
Konumuzu teşkil eden bu icâzetnâme de Yusuf‐ı Ehil’e tahsil görüp
mezun olduğu Türbet‐i Câm’daki Mîrzâ İbrahim medresesinde verilmiştir.
Bu icâzetnâmenin nüshası Mîrzâ İbrahim verilmesi için Harezm’e gönderil‐
di. İcazetnâme gönderilirken de Sultan  İbrahim’e yaptırdığı bu medresede
çok önemli âlimlerin yetiştiği notu da yazılmıştı.
20
II. CÂM VE HERÂT’IN BÜYÜK MÜDERRİSLERİNDEN MEVLÂNÂ
CELÂLEDDÎN‐İ  KÂYİNÎ’NİN YUSUF‐I EHİL’E VERDİĞİ  ARAPÇA
İCÂZETNÂMENİN TERCÜMESİ  
Bismillâhirrahmânirrâhiym (Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla)
Hamd evvelde ve âhirde salât selâm mükemmel olan Allah’ın Resûlü
Muhammed’e ve sahabelerine ve onun temiz etrafının (etrafındaki temizle‐
rin‐tâbilerinin) üzerine olsun. Ve bundan sonra kendisi ondan duydu. Ben‐
den mükerrem ve aziz olan kardeşimiz takvâ (sahibi) olan ve inancı fazilet
sahibi, ihlâs sahibi, efendilerin büyüğü, ilim sahibi, söz söyleyenlerin açık
sözlüsü21, hakikat büyüğü ve din büyüğü Yusuf bin es‐Sâlih el‐Âbid olan
Şehâbeddîn‐i Abdullah el‐Câmî (Sâlih‐âbid  Şehâbeddîn Abdullah el‐
Câmî’nin oğlu Yusuf) Allah varlığını ve sevimliliğini22 ziyâd etsin, ömrü
uzun olsun, ilmi de, ameli de bereketli olsun.
Okudukları: Sahih‐i Buhârî’den ve bir de Sahih‐i Müslim’den ve bir de
Kitâbu’l‐ Mesâbîh’den, ve bir de Kitâbu’l‐Meşârık’dan ve bizim  şeyhimiz
olan el‐Hasanü’l‐Hüseyin’ül Allâmehü’l‐Cezerî’nin kitabının tamamı ve
millet arasında meşhur olan risâlelerin tamamı, bir de  İbn Cemâa Kadî
Mısrî’nin23 hadis ilmindeki kitabını, bir de Hûlâsâtü’l‐Tayyîbî’den Kitâbû’l‐
Hâkimî Ebî Abdullah en‐Nişâbûrî’den, ben buna icâzet verdim. Allah fazlı‐
nı ziyâde etsin. Büyük önderimiz (şeyhimiz, yol göstericimiz) olan büyük
koruyucumuzdan böyle biliniyor. (Keza) Sened’ül‐âlim Mevlânâ  Şemsü’l‐
hak veşşerîa ved’dîn iyiliğin babası (ibni hayr) ve Hilletü’l‐arz Muhammed
b. Muhammed b. Cezerî. Allah selâmetlik versin, bâkî kılsın Allah bunların
üzerine şefâat versin.24
Sahih‐i Buhârî,ve Sahih‐i Nişâbûrî ve Sünen Ebî Davûd, et‐Tirmîzî ve
en‐Nisâî ve ed‐Dârimî ve es‐Semerkandî ve  İbn Macetü’l‐Kazvînî ve Mes‐
nedi’l‐İmâm‐ı Âzam ve Mesnedi’l‐İmâm‐ı Şâfî ve Mesnedi’l‐İmâm‐ı Ahmed
                                                                          19 Age., c. II, s. 389 20 Age., c. II, s. 389. 21 Mütekellimlerin en fasihî
22 Meymenetini.
23 Kadı. 24 İsfizârî, age., c. II, s. 387.
204 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 6/11
ve Muvatta İmâm Mâlik Rahmetullah, ve sâir kitapları ve Kitâbu’l‐Mesâbıh
ve Müşkatühü25 ve Kitâbu’l‐Meşârîk ve Riyâzu’s‐Sâlihiyn ve  İmâmu’l‐
Nevâvî Rahmetullah’ın Kitâbu’l‐Ezkâr’ı26 ve sâir rivâyet edilenler, duyduk‐
larımız, okunanlar. Bunlara da icâzet veriyorum.
Şu şekilde ben de şeyhten izin aldım. O da şeyhinden (izin) aldı. Yine
icâzet veriyorum.  Şeyhlerimizden Allame Kudvetü’l‐Muhakkıkıyn
Burhânu’l‐Müderrisiyn Âlim‐i Rabbânî ve’l Haberü’s‐Semedânî Mevlânâ
Hüsâmilleti ved’dîn (millet ve dinin koruyucusu) Muhammed b. eş‐Şeyhis‐
Sâlik Celâl el‐Abdü’n‐Nebî böyle Keşşâf’tan Celâlü’l‐Miftah’tan,
Hidâye’den, Muvakıf’ıl‐Azudîyye’den ve Usûl‐i  İbnü Hacib onun  şerhî ve
Kitâbu’t‐Tevâlih ve tenkıh ve tevdih ve telvih, başka ders kitapları,  Şeyh
İmâm Kudvetü’l‐Muhaddîsin  İbn ez‐Zerendî Muhaddetü’l‐Medine’den
rivâyet edilen ve  Şeyhü’l‐İmâm Mevlânâ Sâidü’l‐Kâzurûnî Rahmetul‐
lah’dan rivâyet edilen ve  Şeyhu’l‐İmâm Muabbiddîn b.  İmâmü’l  Şeyhu’l‐
Mesnedü’l‐  Kudveh fil Akrâ‐i ve’l‐Tahdis Sırâceddîn Ömer el‐Kazvinî el‐
Makar. Bunlardan rivâyet olanlara da icâzet veriyorum. Fazileti ziyâde (bol)
olsun. Bizlerin  şeyhi Allâmetü’l‐Ubeydî ismi Kâtip (dir). Bunlara da icâzet
veriyorum. Fazileti ziyâde olsun.  Şeyhlerimiz  Şeyhü’l‐İslâm Kudvetü’l‐
Enâm el‐Haberü’l‐Metin Selâletü’l‐Mesâyîhü’l‐İzâmü’l‐Kirâm Kudveti ehli
tahkik  İmamların imâmı
27 Hoca Abdul‐evvel b.  Şeyhül‐İslâm, es‐
Semerkandî Minel‐Hidâye ve bundan başkalarından rivâyet olanlara da
icâzet veriyorum. Fazileti bol olsun. Benden rivâyet edilen Kitâbu’l‐Envâr
el‐Meşârîk ve Levâmi’l‐Usûl, bunlara da icâzet veriyorum. Allah’tan kork‐
masını tavsiye ediyorum. Bir de bundan ricâ ediyorum. Dualarında bizi
unutmasın.28
Gâzi olan Allah’tan iltica eden yazdı. Celâl b. Muhammed b. Ubeydul‐
lah‐ı Kâyinî. Buhâra doğumlu. Son zamanda29 Allah bunu  şeytanın
şerrînden korusun. Yazı tarihi Zilhicce’nin ikisi 820/10 Ocak 1418. Türbet‐i
Câm’da Ferâîd‐i Gıyâsî mecmuasından nakl oldu. Varak 341‐339.
Nakleden Mecmua:” Ferâîd‐i Gıyâsî”, Varak 339‐341.
SONUÇ
İslâm eğitim‐öğretim geleneğine has bir tecrübe aktarımı olarak ortaya
çıkan icâzet metinleri; ilim, irfan, sanat ve meslek hareketlerinin güvenilirli‐
ği ve sağlıklı gelişmesine katkıda bulunmasının yanında tarih boyunca ilim,
                                                                         
25 Müskatü’l Mesâbih
26 Kitabu’l-Ezkâr lil-İmâmü’l-Nevevî 27 İmamu’l Eyimme 28 İsfizârî, age., c. II, s. 388. 29 Ölüm zamanında.
6/11 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 205
kültür ve medeniyet hareketlerinin yerini, zamanını, türünü ve seviyesini
tespit etmede, içtimaî ve siyasî ilişkileri yorumlamada kaynak değeri olan
belgelerdir30. Bu belgeler koca ve  şanlı bir mazisi olan  İslam dünyasının
evvelini hem anlamaya ve hem de aydınlatmaya çok büyük katkılar sun‐
maktadır. Bu icazetnameler, Orta Çağ  İslâm dünyasında eğitim‐öğretim
faaliyetlerini yürüten bu sanların rastgele seçilmedikleri, belli kaidelere göre
ve belirli bir eğitim standardına uygun olanlar arasından seçildiğini göster‐
mektedir. Bu standarda o dönemin meşhur bilim âlimlerinin eserlerini öğ‐
renmek en önemli şarttı. Bu dönemdeki icazetnamelerde öğretildiği kayda
geçirilen eserlerin çoğu Avrupa’da Yeni Çağ’ın sonuna kadar okutulan
önemli eserlerdir.  
                                                                          30 Akpınar, agm., s. 399.
206 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 6/11
KAYNAKÇA
‐Ahmed Çelebi, Tarîh’ut‐Terbiyet’il‐ İslâmiyye (İslâmda Eğitim Öğretim Tarihi, Beyrut, 1954),
Türkçe trc. A. Yardım, Damla Yay., İstanbul 1976.
‐Bozkurt Nebi, “Medrese”, DİA, c.8, Diyanet İşl. Başk. Yay., İstanbul 2006, ss.323‐327.
‐Akpınar Cemil “İcâzet”, DİA, c.21, İstanbul: Diyanet İşl. Bşk. Yay., 2000, ss.392‐400.
‐Cahen Claude, İslâmiyet, (Doğuşundan Osmanlı Devletinin Kuruluşuna Kadar), çev. E.
Mermi Erendor), Bilgi Yayınevi, Ankara1990.
‐Ebu’l‐Berekât Nureddîn‐i Abdurrahman b. Ahmed b. Muhammed Câmî, Dîvân‐ı Kâmil‐i
Câmî: Mukaddime, Yay. haz. Haşim Rıza, Tahran 1922.
‐Fikri Saljuqi, Mazârât‐ı Hirât, Matbaa‐i Devleti, Kâbil 1967.
‐Gönül Ali, Selçuklularda Eğitim Faaliyetleri ve Yetişen Bilim Adamlarına Genel Bir Bakış,  ‐
Celal Bayar Ünv. Sos. Bil. Enst., c.1, S.2, Manisa 2003, ss.69.
‐Hasan‐ı Rumlu, Ahsenü’t‐Tevârîh, çev. Mürsel Öztürk, TTK, Ankara 2006.
‐Muhammed b. Abdullah Herevî Muinüddin‐i İsfizârî, Ravzâtü’l‐Cennât fî Evsâf‐ı Medineti
Herât, c.I‐II, Tashih Muhammed Kâzım İmam, İntişârât‐ı Dânişgâh‐ı Tahran, Tahran
1338.
‐Köymen Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Alparslan ve Zamanı, c.III, 4.
Baskı, TTK, Ankara 2001.
‐Makdisi George, Ortaçağʹda Yükseköğretim, İslâm Dünyası ve Hristiyan Batı, çev. A.H. Ça‐
vuşoğlu‐H T. Başoğlu, İstanbul 2004.
‐Ocak Ahmet Yaşar, “Nizamiye Medreseleri ve Büyük Selçuklularda Eğitim”, Türkler
Ans. c.5, Ankara 1992, ss.721‐727.
‐Özcan Şehnaz Biçer, Timur Devri Herât Tezhip Ekolü (Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi),
(Sanatta Yeterlilik Tezi), Marmara Ünv. Güzel Sanatlar Enst. Geleneksel Türk El Sa‐
natları Anasanat Dalı Tezhip‐Süsleme Sanat Dalı, İstanbul 2007.
‐Özgel Ishak, “Büyük Selçuklular Döneminde Tefsir  İlmi ve Müfessirler”, Din Bilimleri
Akademik Araştırma Dergisi, c.5, S. 2, İstanbul 2005, ss.33‐49.
‐Pakalın M. Zeki, Osmanlı Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul 2004.
‐Tabibî Abdulhakim, Târîh‐i Muhtasar‐ı Herât Ahd‐ı Timuriyân, 2. Baskı, Tahran 1989.
‐Yüksel Musa Şamil, Timurlularda Din Devlet İlişkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege
Ünv. Sos. Bil. Enst. İzmir 2007.
6/11 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 207
Câm ve Herât’ın Büyük Müderrislerinden Mevlânâ Celâleddin‐i Kâyînî’nin Yusuf‐ı Ehil’e Verdiği
Arapça İcâzetnâmenin Tercümesi
٣٨٧
208 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 6/11
6/11 • ULUSLARARASI TARİH ve SOSYAL ARAŞTIRMALAR DERGİSİ TARİHİN PEŞİNDE • 209
210 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 6/11