Dr. H. Bayram SOY∗
Arap Milliyetçiliği: Ortaya Çıkışından 1918’e kadar
bilig Ê Yaz / 2004 Ê sayı 30: 173-202
© Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı
Özet: Osmanlı Devleti’nde Tanzimatla birlikte modern okulların
açılmasıyla ve Suriye, Cebel-i Lübnan ve Filistin’deki misyoner
okullarının etkisiyle, özellikle Hristiyan Araplar arasında Batılı anlamda
milliyetçilik fikirleri yaygınlaşmaya başlamıştır. Müslüman
Araplar ise, İslâm dünyasının Batı karşısında önlenemez gerileyi-
şine bir tepki olarak Arap kimlik ve kültür mirasına vurgu yapmak
suretiyle, İslâm ve Batı medeniyetlerine Arapların yaptıkları katkı-
lardan bahisle, Arapçılık şuurunu canlandırarak sözkonusu gerilemeye
çözüm bulmaya çalışmışlardır.
Hristiyan Araplar, Arap kültür ve dilini canlandıracak faaliyetler
yapmanın yanında, Osmanlı Devleti’nden ayrılma fikrini de gündeme
getirerek bağımsızlığı savunmuşlardır. Müslüman Araplar
ise ayrılıkçı fikirlerden ziyade, imparatorluğun bütünlüğünün muhafaza
edilmesine taraftar olmakla birlikte, yaşadıkları bölgelerde