Arapçada Muzari Fiil
Arapça’da iki temel farklı fiil çekimi vardır. Başına bir harf getirilmek veya son harekede değişiklik yapmak suretiyle diğer zamanlar hep bu ikisinden türetilir. Mâzî fiil çekiminden sonra öğrenmemiz ve ezberlememiz gereken ikinci fiil çekimi muzâri fiil çekimidir. Şimdiki ve geniş zamandaki bir olayı bildiren fiillere Fiil-i muzâri denir. Fiilin sonuna ...er, ....ar, ...yor manası verir. Türkçe’mizdekinden farklı olarak aynı fiil Arapça’da hem şimdiki zamanı hem de geniş zamanı karşılar. Muzâri fiil أَتَيْنَ ibaresindeki harflerden biriyle başlar. Örnek:



تَخْرُجُ

(Sen) çıkıyorsun, çıkarsın

أَخْرُجُ

(Ben) çıkıyorum, çıkarım

نَخْرُجُ

(Biz) çıkıyoruz, çıkarız

يَخْرُجُ

(O) çıkıyor, çıkar

يَكْتُبُ

yazar, yazıyor

يَعْلَمُ

biliyor, bilir



Fiil-i muzâride dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukarıda örnek olarak gösterilen ve أَتَيْنَ harflerinden biriyle başlayan sülâsi (üç harfli) fiillerin ortak noktası; muzaraat harflerinin üstünle başlaması ve hepsinin son harfinin harekesinin merfû olmasıdır. Ortadaki harfin harekesi ise değişkendir. Üstün, ötre veya esre olarak gelebilir ve bunun belli bir kaidesi yoktur. Ancak ezberlenmek ve sözlükten bakılmak suretiyle orta harfi bilinir. Sülasi mücerret dediğimiz üçlü fiillerde mâzî ile muzâri fiil aşağıdaki altı şekilden biriyle meydana gelir:



1. Birinci bab -َ -ُ نَصَرَ يَنْصُرُ yardım etti



خَرَجَ يَخْرُجُ

çıktı

أخَذَ يَأْخُذُ

aldı

قَتَلَ يَقْتُلُ

öldürdü



2. İkinci bab -َ -ِ ضَرَبَ يَضْرِبُ vurdu, dövdü



رَجَعَ يَرْجِعُ

döndü

ظَلَمَ يَظْلِمُ

zulmetti

جَلَسَ يَجْلِسُ

oturdu



3. Üçüncü bab -َ -َ فَتَحَ يَفْتَحُ açtı



سَأَلَ يَسْأَلُ

sordu

صَنَعَ يَصْنَعُ

yaptı, işledi

ذَهَبَ يَذْهَبُ

gitti



4. Dördüncü bab -ِ -َ عَلِمَ يَعْلَمُ bildi



وَجِلَ يَجَلُ

korktu

شَهِدَ يَشْهَدُ

şahit oldu



5. Beşinci bab -ُ -ُ حَسُنَ يَحْسُنُ güzel oldu



كَبُرَ يَكْبُرُ

büyüdü

قَبُحَ يَقْبُحُ

çirkin oldu



6. Altıncı bab -ِ -ِ حَسِبَ يَحْسِبُ saydı, zannetti



وَرِثَ يَرِثُ

varis oldu



*Ezberlenmesi tavsiye edilen ve Kur’ân’da en çok kullanılan fiillerin mâzî ve muzârileri şunlardır:



Muzâri orta harfi ötre olanlar:



خَرَجَ - يَخْرُجُ

çıktı - çıkıyor

كَتَبَ – يَكْتُبُ

yazdı - yazıyor


ذَكَرَ - يَذْكُرُ

zikretti-zikrediyor

دَخَلَ – يَدْخُلُ

girdi - giriyor


عَبَدَ – يَعْبُدُ

ibadet etti-ibadet ediyor

نَصَرَ- يَنْصُرُ

yardım etti-yardım ediyor

أَمَرَ – يَأْمُرُ

emretti- emrediyor

نَظَرَ – يَنْظُرُ

baktı - bakıyor


سَجَدَ – يَسْجُدُ

secde etti-secde ediyor

أَخَذَ – يَأْخُذُ

aldı - alıyor


طَلَبَ - يَطْلُبُ

istedi - istiyor

خَلَقَ – يَخْلُقُ

yarattı - yaratıyor


شَكَرَ – يَشْكُرُ

teşekkür etti, şükretti - teşekkür ediyor, şükrediyor





Muzâri orta harfi üstün olanlar:



سَأَلَ – يَسْأَلُ

sordu, istedi-sorar, ister

فَتَحَ – يَفْتَحُ

açtı - açar

شَرِبَ – يَشْرَبُ

içti - içer

قَرَأَ- يَقْرَأُ

okudu - okur

لَعَنَ – يَلْعَنُ

lanet etti - lanet eder

فَعَلَ – يَفْعَلُ

yaptı - yapar

بَعَثَ – يَبْعَثُ

gönderdi - gönderir

ذَهَبَ – يَذْهَبُ

gitti - gider

عَمِلَ – يَعْمَلُ

çalıştı, yaptı- çalışır, yapar

عَلِمَ – يَعْلَمُ

bildi - bilir

جَعَلَ – يَجْعَلُ

kıldı,yaptı - kılar,yapar

سَمِعَ – يَسْمَعُ

işitti - işitir

مَنَعَ – يَمْنَعُ

menetti,yasakladı-meneder, yasaklar

فَهِمَ – يَفْهَمُ

anladı - anlar




Muzâri orta harfi esre olanlar:



عَقَلَ- يَعْقِلُ

akletti - akleder

ضَرَبَ – يَضْرِبُ

vurdu- vurur

غَلَبَ – يَغْلِبُ

galib geldi - galib gelir

جَلَسَ- يَجْلِسُ

oturdu-oturur

عَرَفَ - يَعْرِفُ

bildi, tanıdı - bilir, tanır

نَزَلَ – يَنْزِلُ

indi - iner

عَرَضَ – يَعْرِضُ

arzetti, gösterdi - arzeder, gösterir









Fiil-i Muzâri’nin Çekim Tablosu




Cemi

Müsennâ

Müfred


Müzekker

يَكْتُبُونَ

يَكْتُبَانِ

يَكْتُبُ

Gâib


(Onlar) yazıyorlar

(O ikisi) yazıyor

(O) yazıyor


Müennes

يَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

Gâibe




Müzekker

تَكْتُبُونَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

Muhâtab


(Sizler) yazıyorsunuz

(İkiniz) yazıyorsunuz

(Sen) yazıyorsun


Müennes

تَكْتُبْنَ

تَكْتُباَنِ

تَكْتُبِينَ

Muhâtaba




Müz + Müe

نَكْتُبُ

نَكْتُبُ

أَكْتُبُ

Mütekellim


(Bizler) yazıyoruz

(İkimiz)yazıyoruz

(Ben) yazıyorum





Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan أَكَلَ (yedi) –أَمَرَ (emretti)- أَخَذَ (aldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yanyana geldiği için (أَاْكُلُ) şeklinde değil, birleştirilerek آكُلُ (yerim), آمُرُ (emrederim, emrediyorum), آخُذُ (alırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.



Fiili Muzari iki kısımdır:



1) Muzari Malum



2) Muzari Meçhul



Muzari malum üç şekil üzere bulunur:



1) يَفْعُلُ kalıbında gelir. يَكْتُبُ gibi.



2) يَفْعِلُ kalıbında gelir. يَغْسِلُ gibi.



3) يَفْعَلُ kalıbında gelir. يَعْلَمُ gibi.



Üç kalıbın birbirinden farkı yalnız üçüncü harfin harekesinden doğuyor. Yoksa birinci harf hepsinde üstün, ikinci harf hepsinde sakin, dördüncü harf hepsinde ötredir.



Dikkat:



Bir fiili muzari harekeli ise harekesine bakarak falan şekildedir, deriz. Fakat harekesi yoksa hangi şekilde okunacağını sözlüğe bakarız.



MÜZARİ MALUM



يَفْعُلُ kalıbında bulunan يَكْتُبُ muzari filin çekimi şöyledir:



جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil


يَكْتُبُونَ

يَكْتُبَانِ

يَكْتُبُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تَكْتُبُونَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تَكْتُبْنَ

تَكْتُبَانِ

تَكْتُبِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نَكْتُبُ


اَكْتُبُ


مُتَكَلِّمٌ



يَفْعِلُ kalıbında bulunan يَغْسِلُ muzari filin çekimi şöyledir:



جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil


يَغْسِلُونَ

يَغْسِلاَنِ

يَغْسِلُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يَغْسِلْنَ

تَغْسِلاَنِ

تَغْسِلُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تَغْسِلُونَ

تَغْسِلاَنِ

تَغْسِلُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تَغْسِلْنَ

تَغْسِلاَنِ

تَغْسِلِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نَغْسِلُ


اَغْسِلُ


مُتَكَلِّمٌ



يَفْعَلُ kalıbında bulunan يَعْلَمُ muzari filin çekimi şöyledir:



جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil


يَعْلَمُونَ

يَعْلَمَانِ

يَعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يَعْلَمْنَ

تَعْلَمَانِ

تَعْلَمُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تَعْلَمُونَ

تَعْلَمَانِ

تَعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تَعْلَمْنَ

تَعْلَمَانِ

تَعْلَمِِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نَعْلَمُ


اَعْلَمُ


مُتَكَلِّمٌ



MÜZARİ MEÇHUL



Müzari meçhul yalnız bir şekilde bulunur ki, o da يَفْعَلُ kalıbındadır.



Şu halde;



يَكْتُبُ muzari fiilin meçhulü يُكْتَبُ ,



يَغْسِلُ muzari fiilin meçhulü يُغْسَلُ ,



يَعْلَمُ muzari fiilin meçhulü يُعْلَمُ , kalıbından gelir.



يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُكْتَبُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:



جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil


يُكْتَبُونَ

يُكْتَبَانِ

يُكْتَبُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يُكْتَبْنَ

تُكْتَبَانِ

تُكْتَبُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تُكْتَبُونَ

تُكْتَبَانِ

تُكْتَبُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تُكْتَبْنَ

تُكْتَبَانِ

تُكْتَبِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نُكْتَبُ


اُكْتَبُ


مُتَكَلِّمٌ



يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُغْسَلُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:



جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil


يُغْسَلُونَ

يُغْسَلاَنِ

يُغْسَلُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يُغْسَلْنَ

تُغْسَلاَنِ

تُغْسَلُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تُغْسَلُونَ

تُغْسَلاَنِ

تُغْسَلُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تُغْسَلْنَ

تُغْسَلاَنِ

تُغْسَلِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نُغْسَلُ


اُغْسَلُ


مُتَكَلِّمٌ



يُفْعَلُ kalıbında bulunan يُعْلَمُ muzari fiili meçhulün çekimi şöyledir:



جَمْعٌ Çoğul

تَثْنِيَةٌ İkil

مُفْرَدٌ Tekil


يُعْلَمُونَ

يُعْلَمَانِ

يُعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

غَائِبٌ

يُعْلَمْنَ

تُعْلَمَانِ

تُعْلَمُ

مُؤَنَّثٌ Dişil

تُعْلَمُونَ

تُعْلَمَانِ

تُعْلَمُ

مُذَكَّرٌ Eril

مُخَاطَبٌ

تُعْلَمْنَ

تُعْلَمَانِ

تُعْلَمِينَ

مُؤَنَّثٌ Dişil

نُعْلَمُ


اُعْلَمُ


مُتَكَلِّمٌ



Dikkat:



1- Fiili muzariler –gerek malum ve gerekse meçhul olsunlar- Türkçeye “şimdiki zaman” veya “geniş zaman” ile tercüme edilirler. Eğer bir işe başlamışız da henüz bitmemiş ve devam ediyorsa “şimdiki zaman” ile, eğer görünürde başlanmış bir iş yoksa “geniş zaman” ile tercüme edilir. Örnek: يَكْتُبُ kelimesi “yazıyor” yahut “yazar”; يُكْتَبُ kelimesi de “yazılıyor” yahut “yazılır” şeklinde tercüme edilirler.



2- Fiili muzarinin başına “istikbal: gelecek edatı” denilen سَ , yahut سَوْفَ geçerse, Türkçeye “gelecek zaman” ile tercüme edilir. Örnek: سَيَكْتُبُ (yazacak), سَيُكْتَبُ (yazılacak);سَوْفَ يَكْتُبُ (yazacak), سَوْفَ يُكْتَبُ (yazılacak), gibi. Bu سَ ve سَوْفَ çekimde hiçbir değişiklik yapmadan fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.



3- Fiili muzarinin başına لاَمُ مَفْتُوعَة (lamı meftuha – üstün lam) gelirse, Türkçeye “şimdiki zaman” ile tercüme edilir. Örnek: لَيَكْتُبُ (yazıyor), لَيُكْتَبُ (yazılıyor),gibi. Bu لَ harfi çekimde hiçbir değişiklik getirmeden fiili muzarinin her çekiminin başına geçebilir.