İSMİ FAİL (EKTEN ORTAÇ)

Fiilden türeyen ve fiili işleyene işaret eden isim yapısıdır.
Örneğin: كَتَبَ – كَاتِب
1. Üçlü fiilden فَاعِل kalıbından türer.
Örneğin: شَرِبَ – شَارِب
a. Eğer sadece fiilin ikinci kök harfi illet harfi ise, bu illet harfi hemzeye dönüşür. Örneğin: نَامَ – نَائِم
b. Eğer fiilin sadece son harfi illetli ise illet harfi atılır.
Örneğin: قَضَى – قَاضٍ
2. Mezid fiillerde ise, muzarilik harfinin yerini م alır ve sondan bir önceki harf kesra ile harekelenir.
Örneğin: يُكْرِمُ – مُكْرِمُ

İSM-İ FAİL (اسم الفاعل)
Fiilden türeyen, fiilin ifade ettiği işi yapan, etken sıfat fiile “ism-i fail” mdenir. Müştak (türemiş) isimdir.

1) Sülasi Mücerred fiilin ism-i faili (فاعل) vezninden gelir:
كتب - كاتِب yazan عالم - علم bilen
قتل - قاتل öldüren فاتح - فتح açan

Sülasi fiillerin sıfat manalı (5. bâbdan) fiillerin ism-i failleri kaideye uyularak her ne kadar (فاعِل) kalıbında yapılsa da Arapçada kullanılmaz.
(فَعِل، فُعال، فَعْلٌ، فُعْلٌ، فَعَلٌ) sıfat-ı müşebbehe kalıpları kullanılır.
حَسُنَ - حَسَنٌ güzel صعْبٌ - صعُبَ zor شُجاع - شجُع yürekli
كَبُرَ - كَبير büyük سَهْلٌ - سَهُلَ kolay


2) Rubaî Mücerred ve diğer mezid fiillerin ism-i faili, muzari fiilin muzari harfi atılır, yerine zammeli bir “mim” getirilir, sondan bir evvelki harf kesra yapılır.

İsm-i failler bazen isim olarak da kullanılır:
ساعِق şoför مُعلِّم öğretmen