İsmi Tafdil اسم التفضيل


İSM-İ TAFDİL (اسم التفضيل)
Renk, şekil ve sakatlığa delalet etmeyen, vasıfları ve nitelikleri aynı olan iki şeyi mukayese eden veya bir varlıktaki bir vasfın, bir niteliğin başka varlıklardan daha üstün olduğunu gösteren ve fiilden türeyen isimdir.

Karpuz elmadan daha büyüktür. البطيخ أكبر من التفاح
Çiçeklerin en güzelini köyde gördüm رأيتُ أجمل الزهور في القرية

İsm-i tafdiller; “daha, en, pek, çok” şeklinde tercüme edilirler.
Bu isim, sülasi fiilden müzekker için (أفْعَلُ), müennes için (فُعْلى) vezninden türer.
Daha büyük كَبُرَ - أكْبَرُ (كُبرى)
Daha küçük صَغُرَ - أصْغَرُ (صُغْرى)

Sülasînin dışındaki fiillerin veya renk, şekil ve sakatlı bildirenlerin ism-i tafdillerini yapmak için masdarların önüne (أضْعفُ، أكْثرُ، أقوى، أقلُّ، أشَدُّ) gibi ism-i tafdiller getirilerek yapılır.
Daha sarı أشدُّ صُفْرةً daha çalışkan أكثر إجتحادًا

( خيرٌhayırlıı, iyi), (شَرٌّ şerli, kötü) ve (حَبٌّ hoş, sevgili) kelimeleri, ism-i tafdil olarak da kullanılır:
Namaz, uykudan daha hayırlıdır. الصلاة خيرٌ من النوم
Tembel, cahilden daha kötüdür. الكسْلانُ شَرٌّ من الجاهل
Mü’mine en sevimli olan şey, حَبُّ شيءٍ إلى المؤمن عِبادة الله
Allah’a ibadet etmektir.

İsm-i Tafdilin (أفعلَ - فُعْلى) Vezninden Yapılış Şartları:
1- Sülasî fiil olacak.
2- Mezid (türemiş) fiil olmayacak
3- Çekilebilecek (mutasarrıf) fiil olacak
4- Azlık – çokluk gibi mukayese bildiren fiillerden olacak
5- Tam fiil olacak (nakıs fiil olmayacak كان ve benzerleri gibi)
6- Fiilin sıfat-ı müşebbehesi (أفْعَلُ) vezninde gelmeyecek
7- Menfi (olumsuz) olmayacak
8- Fiil mechul (edilgen) olmayacak


İsm-i Tafdil Üç Şekilde Kullanılır:
1- منharf-i ceriyle
أحمد أطولُ من خالدٍ Ahmet Halit den daha uzundur.
أَناَ أَكْثَرُ مِنْكَ ماَلاً وَ أَعَزُّ نَفَراً
Ben mal bakımından senden daha fazlayım, toplulukça da senden daha kuvvetliyim. (Kehf, 34).

2- Muzaf olarak
أحمدُ أصغرُ ولدٍ في البيت Ahmet evdeki en küçük çocuktur.
إنّ أكرمكم عند الله أتقاكم
Muhakkak ki Allah katında en değerli ve üstününüz O’ndan en çok korkananızdır. (Hucurat:13)

3- Sıfat olarak
دخلت البنت الكبرى إلى الغرفة en büyük kız odaya girdi.
أَناَ رَبُّكُمُ الْأَعْلَى
Ben sizin en yüce Rabbinizim (Nâziat, 24).

Not: (أوّلُ) ve (آخرُ) kelimelerinin yapılışları, çekimleri ve gayr-ı munsarif oluşları bakımından ism-i tafdil kabul edilirler.