ARAPÇA ÖĞRENMEYĠ ÖĞRENMEK YA DA ĠYĠ BĠR ARAPÇA ÖĞRENCĠSĠ OLMAK

ARAPÇA ÖĞRENMEYĠ ÖĞRENMEK YA DA ĠYĠ BĠR ARAPÇA
ÖĞRENCĠSĠ OLMAK
Candemir DOĞAN*
Özet
Bu makale, yabancı dil olarak Arapça öğrenmeyi öğrenmenin dil öğrenim stratejileri
içindeki önemini vurgulamayı hedefliyor. Dil öğrenim, yaklaĢım, yöntem ve teknikleri
ile onların birikiminin öğrenime katkılarını kısaca açıklıyor. Hedef dilin kolay
öğrenilmesi için dil öğrenme çalıĢmalarında, dili öğrenme, uygulama, davranıĢ veya
plânlarda öğrenci rolüne dikkat çekiyor. Yabancı dil öğreniminde öğrenenlerin giderek
artan rollerinin önemine vurgu yapan önemli bir değiĢimin olduğuna iĢaret ediyor.
Ayrıca yabancı dilin öğreniminde edinme-öğrenme veya öğretim eylemi içindeki
öğrencinin rolünün önemine de vurgu yapıyor.
Anahtar sözcükler:
Arapçanın yabancı dil olarak öğrenimi, kolay Arapça öğrenimi, Arapça
öğrenmeyi öğrenmek, yabancı dil öğreniminde öğrenci, Arapça öğrenim süreci
ARABIC LEARNING TO LEARN OR TO BE BEST ARABIC
STUDENT
Summary
This study aims at emphasizing the importance of language learning strategies
in Arabic as foreign language learning to learn. It summarizes the background of
language learning approaches, methods and technique. It also takes into account the
student's role in learning training and language learning actions, behaviors or plans to
facilitate the learning of the target language. There has been a prominent shift within
the field of foreign language learning with greater emphasis being put on learners. It
also stresses the importance of language acquisition-learning for foreign language
learning and the student's role in language learning.

* Yrd. Doç. Dr., Dicle Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü.
can.dogan@hotmail.com
104 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
Key words:
Learning Arabic as a foreign language, easily learning to Arabic; learning Arabic
to learn, student‘s role in foreign language learning, learning process in Arabic
GiriĢ
Tarihte Türklerin öğrenmeye en çok ilgi duydukları yabancı dil Arapça olduğu
için, öğrenimiyle ilgili olarak çok farklı yöntemler geliĢtirdiler. Arapça öğreniminin
geliĢim süreci ve uygulanan yöntemler öğretim tarihi açısından önemlidir; bununla
birlikte, son geliĢtirilen yabancı dil öğrenim strateji ve yöntemleri uygulanmaktadır.
Özellikle son çeyrek yüzyılda yapılan bilimsel araĢtırmalar ve sonuçlarının öğrenime
yansımasıyla yabancı dil öğrenimi hem kuramda hem de uygulamada önemli ölçüde
değiĢti. Bu geliĢmelerle ortaya çıkan yabancı dil öğrenme stratejileri, uygulamada çok
daha iyi sonuçlar vermeye baĢladı. Yabancı dil olarak Arapça öğrenimi de doğal olarak
bu geliĢmelerden etkilendi ve öğrenimi yeni stratejilere uygun olarak yeniden
düzenlenmeye baĢlandı.
Yabancı dil öğrenimindeki geliĢimler arasında Arapça öğrenmeye baĢlayacak bir
öğrenciye önce Arapça öğrenmeyi öğretme, öğrenim uygulamaları içinde özel önemi olan
bir olgudur. Arapça öğrenmeyi öğrenmek, Arapça öğretim usul ilminin bir alt dalı gibi
çalıĢan ve öğrenimi çağdaĢ yöntemlerin gereklerine uygun olarak düzenleyen yeni bir
alandır. Arapça öğrenecek bir öğrencinin bilmesi gereken bilgileri öğretir ve gerekli
donanımla öğrenciyi baĢarılı bir öğrenime hazırlamayı hedefler. Bu yeni öğrenim
yöntem bilimi, öğrencinin geçireceği öğrenim sürecini ve bu süreçte karĢılaĢacağı tüm
olumlu veya olumsuz davranıĢların analizini yapar, sonuçlarının neler olabileceğini
önceden belirleyerek gerekli önlemleri alır. Öğrenmenin niteliğini bilen öğrenci yaptığı
her hatanın sonucunun kendisine nasıl döneceğini bilir ve ona göre davranıĢlar
geliĢtirir. Bir bakıma önceden yapılan hazırlık ve erken uyarılarla ilerde piĢmanlık
doğuracak hatalar önlenmeye çalıĢılır.
Arapça öğreniminde baĢarı neyi, nasıl ve niçin öğreneceğini bilmekle
bağlantılıdır. BaĢarı için Arapça öğrenimi hakkında ne tür bilgilerin öğrenileceği, bu
bilgilerin hangi yöntemle öğrenileceğini ve öğrenilen bilgilerin nasıl ve nerede
kullanılacağını öğrenci önceden bilmelidir. Bu bilgiler öğretilmeden baĢlanan Arapça
öğrenimi önü kapalı ve rastgele bir öğrenim Ģekli olacağından baĢarılı olma ihtimali
zayıftır. Öğrenmeyi öğrenme olgusu biçim, hedef ve yöntem olarak nelerin yapılacağı,
nasıl uygulanacağı ve uygulamalarla nelerin kazanılacağını öğretir. Öğrenci öğrenim
uygulamaları hakkında yeterli bilgi ve donanımla öğrenme eylemine baĢlarsa,
çoğunlukla daha önceleri yaĢanan ve biyografilerde sık sık anlatılan acı tecrübeleri
yeniden yaĢamaz. ―Önce geçen otuz bir yıllık yabancı dil öğrenme çabalarıma ne kadar çok
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 105
zamanımı boşa harcamış olduğumu fark edince neredeyse ağlayacaktım!”
1 örneği bu konuda
dikkate alınması gereken önemli bir tecrübedir.
Öğrenci Arapça öğrenmeye baĢlamadan önce, Arapçanın nasıl öğrenileceği
öğrenilmelidir. Bu donanımla baĢlayan öğrenim etkinliklerinde, stratejiler öğrenciye en
uygun biçimde belirlenir. Öğrenim stratejileri öğrenci ihtiyaçlarına uygun olarak
düzenlenmeden yapılan bir öğrenim, öğrencide gereken ilgi ve isteği uyandıramaz.
Yani öğrencinin bireysel özellik, istek ve hedefleri belirlenmeden baĢlanan öğretim
uygulamalarının, öğrenci yetenek, istek ve tercihlerine uygun olması oldukça zordur.
Bu sebeple yapılan öğrenim hazırlıklarıyla öğrenci kabiliyet ve hedefleri belirlenmeli ve
yürütülecek öğretim uygulamalarının plânı hazırlanmalıdır. Öğrenmeye hazırlık için
gerekli bilgiler toplanıp öğrenci de bilgilendirildikten sonra öğretim uygulamalarına
geçilmesi durumunda ne kadar zorluk çektim, ne de çok zamanımı boşa harcadım, bugünkü
bilgi ve anlayışım olsaydı şöyle yapardım gibi piĢmanlık ve üzüntü doğuracak hatalı
uygulamalardan korunulmuĢ olur.
Aklın yolu bir olduğuna ve denenenin tekrar denenmesi akıllıca bir yol
olmadığına göre yapılacak ilk iĢ, Arapça öğrenmeyi öğrenerek derslere baĢlamaktır. Bu
amaca hizmet etmesi için önce Arapça öğrenmeyi öğrenmenin tanımını yapalım, sonra
da öğrenim stratejilerini, kullanılacak araçları ve uygulanacak etkinlikleri açıklayalım.

1. Arapça Öğrenmeyi Öğrenmek
Öğrenme kavramı herhangi bir meslek, sanat veya iĢ için gerekli bilgi, beceri ve
alıĢkanlıkların elde edilmesi amacıyla yapılan çalıĢma2 olarak açıklanır. Öğrenme olayı
göze, kulağa ve diğer duyu organlarına gelen fiziksel uyarıcıların arasından seçilen
bilgilerin özel mesajlara dönüĢümüyle baĢlar, bu özel mesajlar depolanabilme ve
hatırlanabilme özelliklerini kazanabilmesi için sinir sisteminde değiĢimlere uğratılarak
saklanır, depolanan bu bilgi yeniden hatırlanmak istendiğinde, kasların hareketini
kontrol edebilecek bir baĢka mesaj türüne dönüĢtürülerek ortaya çıkar.3
Öğrenmeyi öğrenme; öğrenme etkinliklerinin öznesi olan öğrenci ile yapacağı
etkinlikler arasında sağlanacak koordinasyon teknikleridir. BaĢarılı bir öğrenim etkinliği
için öğrenci, gerçekleĢtireceği öğrenme eylemini bütün boyutlarıyla bilmelidir. Bu
bilgilenme, öğrencinin kendisini öğrenim Ģartlarına daha iyi ve kolay adapte etmesi
sağlar. Öğrenci ile takip edilecek öğrenim stratejileri arasında bir tutarlılık sağlanırsa,
öğrenci uygulamaları benimser ve öğrenilen bilgi, beceri ve tecrübeler zaman içinde
rahat bir biçimde dilsel davranıĢlara dönüĢerek Arapça öğrenim hedefleri baĢarıyla
gerçekleĢir.

1
Barry Farber, Yabancı Dil Öğrenme Yöntemleri, (Çev. Cem ġen) Ġm Yayın Tasarım, Ġstanbul 1994; s.105-
106.
2 Hasan Eren ve diğerleri, Türkçe Sözlük, Yeni Baskı, TDK Yay. Ankara 1988, c II, s.1131.
3
Yrd. Doç.Dr. Ali Murat Sünbül, ―Öğrenme–Öğretme Kuram ve Yöntemleri‖. http://www.egitimbilim.com
sitesinden 30 Ekim 2007‘de indirildi.
106 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
Arapça kolay öğrenilebilir mi? Bu sorunun cevabı, Arapça öğrenmeyi öğrenme
ve onu uygulama baĢarısına bağlı olduğundan hem evet hem de hayırdır. Elbette
Arapçayı öğretecek sihirli bir yol vardır, o da öğrencinin stratejik bir plân içinde
öğrenmeyi öğrenmek için gereken sistematik çabayı göstermesidir. Belki Arapçayı
kolay öğrenme sisteminin kurulması baĢlangıçta bir parça zor gibi gelebilir, ancak
sistem kurulduktan sonra basitçe iĢleyecek ve bilgilerin artmasına bağlı olarak öğrenim
de gittikçe kolaylaĢacaktır. Hiçbir Ģey çabasız, durduk yerde öğrenilmediği gibi sadece
Arapça öğrenme olarak isimlendirilen plânsız ve düzensiz yalın bir eylemle de Arapçanın
öğrenilmesi beklenemez. Yani yöntemine uygun olmayan bir yolla kolay Arapça
öğrenilemez. Çünkü öğrenim yöntem gerektirdiğinden, uygulama stratejik plân ve
sistemin tüm organlarını kapsayacak bir bütünlük içinde yapılmak zorundadır.
―Ġnsanoğlu, genetik mirasının kendisine sunduğu harika dil edinim kapasitesinin
iĢlevselliğini, teknolojik birikimin sağladığı imkânlarla optimum seviyeye ulaĢtırma
imkânına sahiptir. Bu hedefe ulaĢmada önündeki tek önemli engel, dili içgüdüsel
kapasitesini kullanarak ―edinme‖ yerine, herhangi baĢka bir konuyu ―öğrenir‖ gibi
talim etmeye çalıĢmasıdır. Dil edinimi için doğal donanıma sahip insanoğlu için yeni
yeni dilleri edinmek bir eziyetten çok bir zevk hâline gelmesi iĢten bile değildir. Yeter
ki, takip edeceğimiz yolu kestirelim; kestirme yol varken dolambaçlı yollarda kaybolup,
ümidimizi kesmeyelim.‖1
Yapılan incelemelerde çok yabancı dil bilen insan veya toplumların baĢarılı
olmalarının, daha zeki oldukları için olmadığını ortaya çıkmıĢtır. ―Okuma yazma
oranının en düĢük olduğu kıta muhtemelen Afrika‘dır. Ancak aynı kıtanın sakinleri,
geçmiĢte olduğu gibi muhtemelen bugün de, yabancı dil bilme yarıĢında birinci sırayı
iĢgal etmektedirler.‖ Onlar yabancı dil öğrenme baĢarılarını, sadece bir dilden daha
fazlasını bilmelerini gerektiren coğrafî, kültürel veya diğer sebeplerin zorlamasına
borçludurlar. Belki onlarınki kadar etkili doğal zorlayıcıları olmayan, ancak Arapça
öğrenmek isteyen bir Türk için baĢarılı olmak, stratejik plâna uygun öğrenmeyi
öğrenerek baĢlamakla sağlanabilir. KuĢkusuz aynı öğrenme yeteneğine sahip insanların
yabancı dil öğrenmelerinde baĢarıyı belirleyen parametre, dıĢ etmenlerin zorlamasıdır.
Dil öğrenim güdülenimi ya yerli Afrika kabilelerinde olduğu gibi kültürel zorlama ya da
ne ve nasıl öğreneceğini önceden öğrenerek sistematik bilinçli öğrenmeyle olur. Bu
nedenle doğal ortam veya dıĢ zorlayıcıların baskın olmadığı durumlarda yapılacak
yabancı dil olarak Arapça öğrenimine öğrenmeyi öğrenerek baĢlamak, öğrenimi kolay ve
zevkli bir hâle getirebilecek sihirli bir yoldur.
Arapça öğrenmeyi öğrenme etkinliklerinde öğrencinin pozisyonu ne olmalıdır?
Öğretim plân ve stratejileri içinde yeri ve konumu nasıl belirlenmelidir? Öğretim ve
öğrenim örgüsü içinde öğrenci rolü ne olmalı ve ona nasıl hazırlanmalıdır? Bunlar gibi
öğrenim etkinliklerinin vazgeçilemez nitelikleri ve baĢarının güvencesi olan Ģu temel
ilkeler öğrenim-edinim uygulamalarında bulunmalıdır.

1 Hasanbey Ellidokuzoğlu, Yabancı Dil Öğreniminde Temel Prensipler.
http://groups.yahoo.com/group/narcicegim/ sitesinden 30 Ekim 2007 de indirilmiĢtir.
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 107
1.1. Öğrenim Öğrenci Merkezli Olmalı
Her ne kadar öğrenim ortamında birbirinden farklı unsurlar, etkenler,
pekiĢtiriciler ve diğer araçlar kullanılıyorsa da öğrenci tüm bunları kendine uyarlamalı,
Ģayet varsa aralarındaki çeliĢkileri uygun yollarla gidermelidir. Öğrenme, öğrenim
hedefleri ile ortamı oluĢturan unsurlar arasında tutarlı bir yapının oluĢturulmasıyla
baĢarılabilir. Öğretmen, kitap, metot veya baĢka bir aracı tutarsız görmek yerine,
bunlardaki eksik veya kusurların giderilmesine çalıĢılmalıdır. Öğrenci, öğrenim
unsurlarının eksik ve kusurlarını biliyor ve bu eksiklerin yerini baĢka destek araçlarıyla
doldurmaya çalıĢıyorsa kendisini öğrenime uyarlayabiliyor demektir ki bu tutarlı bir
öğrenim davranıĢıdır. Bunun aksi bir tutum içine giren bir öğrenci, tutarsızlığı
sebebiyle hem öğrenim ortamının ahengini bozar hem de kendisi öğrenimden gereği
gibi verim alamaz.
Öğrenme uygulamalarının odağında olan öğrenci, bütün öğretim araçlarını en
etkin Ģekilde kullanmalıdır. Öğrendiği teorik gramer bilgilerini iletiĢimde aktif bir
biçimde kullanarak hayata geçirmeli ve sürekli geliĢtirmelidir. Hedefi gerçekleĢtirmek
için cesaretle kendisini öğrenim çevresiyle bütünleĢtirmelidir. Yani öğrenim Ģartlarına
kendisini uyarlayan bir öğrenci derslere aktif katılır, öğrendiklerini uygular ve dilsel
faaliyetleri istekle sürdürerek tecrübelerini arttırır. Öğrenim çevresiyle uyumlu bir
bütünlük oluĢturma, bir yandan öğrenimi kolaylaĢtırır, diğer yandan da dil kullanımını
destekleyerek kazanılan bilgileri melekeye dönüĢtürür. Öğrenci, öğrenmeye verdiği
emekten duyduğu tatmin ve onun etkisiyle oluĢan teĢvikten aldığı ödül hazzının
etkisiyle bilgi düzeyini sürekli yükselterek geliĢtirir.
1.2. Öğrenm Tatmin Edici Olmalı
Arapça öğrenimi öğrenci hedefine uygun, tatmin edici nitelikte ve birbirine
kenetli olmalıdır. Tatmin ilgi ve alıĢkanlık gibi basit bir güdülenmeyle baĢlayan, yalın
öğrenme olayına canlılık katar ve kalıcı hâle getirerek melekeleĢtirir. Çünkü
öğrenmenin en iyi motive aracı olan tatmin edicilik öğrenim olgusunun ruhu sayılır.
Arapça iletiĢim melekesini tecrübe edip geliĢtirmesi için öğrenciye yardımcı olabilecek
araç, gereç ve özellikle bilgili, tecrübeli, nitelikli kiĢiler gibi çevredeki pekiĢtiriciler,
tatmin duygusunu güçlendirir. Tatmin öğrenciyi, öğrenmiĢ olmak için öğrenme gibi
çok anlamsız bir iĢ yapmaktan kurtarır ve yapılan iĢi ruhsal haz ve lezzet kaynağı hâline
getirir. Bu özelliğinden dolayı baĢarıyı arttırmadaki önemi göz ardı edilemez. Hedef
dilsel davranıĢları kazanan öğrenci, yüksek ruhsal tatmine eriĢir. Bunda en etkili olan
Ģey, öğrenilen bilgilerin yaĢantıya dönük ve uygulamaya elveriĢli olmasıdır.
Her öğrenci, kendi fizikî ve aklî imkânlarını en verimli bir biçimde kullanarak,
öncelikle baĢarılı olma duygusunu tatmin etmelidir. BaĢarısını baĢkalarının baĢarısıyla
mukayese ederek ruhsal eziklik duyması, baĢarısızlığı daha da arttırır ve itibarı zedeler.
Ümitsizlik içinde olan bir öğrencinin, Arapçayı rahat ve sağlıklı bir biçimde iletiĢimde
kullanması beklenemez. Öğrenimde tatmin duygusunun ihmali, eğitim psikolojisi ve
eğitim ekonomisi ilkelerine uygun değildir. Hatta tatminsizlik, tüm çabaları geri teperek
istenmeyen zararlı olabilecek sonuçları dahi doğurabilir. Her öğrencinin Arapça
108 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
öğrenme yeteneği farklı olduğundan, kabiliyet ve kapasitesi ölçüsünde baĢarılı olma
yolunu aramalıdır. Özellikle öğrenimden tatmin olmayan öğrenci zayıf not alma, sınıfta
kalma gibi baskı araçlarının etkisinde bırakıldığında, öğrenim tam anlamıyla bir
çıkmaza girer.
Öğrenilen bilgiler, beklentileri karĢılayacak ve iletiĢime uygun tecrübeleri
kazandıracak nitelik kazandığında, Arapça öğrenimi baĢarıya ulaĢmıĢ sayılır. Böyle bir
sonuca ulaĢmak için öğrenci kendisine düĢen sorumluluğu yerine getirmeli ve Arapça
bilgisi arttıkça, öğrenmeye ilgisinin de artacağını bilmelidir. Öğrenci, öğrenmenin
kendisine mahsus bir cazibe, coĢku ve memnuniyet kaynağı olduğunu bilmeli ve bu
mutluluğu tatmaya çalıĢmalıdır. Bir dil konuĢabilmenin vereceği hoĢnutluk, bir
pekiĢtirici olarak kullanılmalı ve sürekli öğrenme isteğini gayretlendirmelidir. Çünkü
öğrenme, ancak arzu ve iĢtiyakla yapıldığında hedeflenen sonuçlara ulaĢılır. Bir çeĢit
ödül niteliğinde olan tatmin, öğrenmeye isteklendirmede ve kalıcı öğrenimi
gerçekleĢtirmede en önemli bir muharriktir. Nitekim tatmin ortamında gül veren
tohumun, tatminsizlik ortamında sadece diken vermesi olağan bir sonuçtur.
Behemehal öğrenci tüm edinimleri seviyesine uygun hâle getirmeli ve uygulamalarla
geliĢimini sağlayacak bir tatmin yolu bulmalıdır.
1.3. Öğrenim Seviyesi ġartlara Uymalı
BaĢarı, bir yönüyle öğrenimin öğrenci seviyesine uygun olmasıyla bağlantılıdır.
Öğrenci seviyesinin üstünde veya altında olan uygulamalar her zaman beklenmeyen
sonuçlarla karĢı karĢıya getirir. Öğrenimi muhtemel olumsuzlukların etkisinden
korumak için öğrenci, öğretmenle iĢbirliğine gitmeli ve kendisiyle bağdaĢık bir öğretim
düzeyi belirlemelidir. Ancak tüm çabalara rağmen kendi seviyesine uygun olmayan
veya gücünün üstünde bir giriĢimle karĢılaĢtığında bunu kendi çabalarıyla kapama
yoluna gitmelidir.
Öğrenim, öğrenciyle bağdaĢık olarak düzenlenmeli ve öğrenci de kendi
kondisyon ve pozisyonunu öğrenim Ģartlarına uyarlamaya çalıĢmalıdır. Bu uyum
Arapça öğrenimini etkileyen önemli baĢarı etmenlerden biridir. Öğrenimin öğrenci
seviyesine uygun olması için, öğrenim çevresinin geçmiĢ yaĢantıların farklılığı dikkate
alınarak belirlenmelidir. Öğrencilerin bilgi, zekâ, yetenek, ilgi, alıĢkanlık, tutum,
davranıĢ, öğrenime hazır bulunuĢluk ve değer yargıları gibi istisnaî özellikler öğrenme
seviyelerini farklılaĢtırır. Genellikle bu farkların kaynağı olan anadil ile hedef dil
arasındaki mantıksal nüansları dikkate almayan öğrenim, öğrencinin kavrama seviyesini
zorlar, ilgisini çekmez, alıĢkanlıklarına ters düĢer ve öğrenimden beklenen hedefleri
gerçekleĢtiremez.
1.4. Öğrenim Ġsraftan Uzak Olmalı
Öğrenimde israfı önleyerek ekonomik hâle getirmek için, öğrenciye uygun, iyi
hazırlanmıĢ aynı anda birkaç beceri veya hedefi gerçekleĢtirecek bir stratejinin olması
gereklidir. Arapça öğrenecek öğrencinin, kazanması istenen uygulamalar birbirleriyle
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 109
bağlantılı ve aĢamalı olarak plânlanmalıdır. Bunların belli esaslara uygun örgütlenmesi,
öğretimde israfı önler. Bu maksatla belli esaslara göre düzenlenmiĢ öğrenme
yaĢantıları, Arapça öğretim plân ve programını meydana getirir. Plâna uygun eğitim
faaliyetleriyle, öğrencinin tüm uyarıcılarla uyarılarak aktif katılımı sağlanırsa, dil
yaĢantılarını kazanmada bir dereceye kadar israf önlenebilir. Plânsız çabaların israf
olması bir yana, bazen geri teperek öğrencinin öğrenmeye karĢı nefret duymasına dahi
sebep olabilmektedir. Harcanan millî servet, ders araç ve gereçleri, zaman, gençlik
enerjisi ve insan israfını önlemek için öğrenimi ekonomik hâle getirmek tek çözümdür.
Zaman israfını önlemenin baĢarıya katkısı çok büyüktür. Bu, bir yandan
öğrenimi daha geniĢ bir zamana yayarak sürekliliği sağlarken, diğer yandan da
ödevlerin birikip öğrenciyi yorarak ve usandırarak ihmaline sebep olmadan rahat
öğrenmesini sağlar. Bunun için günlük hayatın her anı Arapça öğrenimiyle bir Ģekilde
iliĢkilendirilmelidir. Günün her anında Arapça öğrenmek için bir Ģeylerin yapılabileceği
asla unutulmamalıdır. Örneğin son yıllarda yayınlanan cümle kalıplarını öğretecek cep
kitapları, konuĢma öğreniminde kullanılabilir. Aynı Ģekilde kelime, cümle kartları veya
Arapça bir gazeteden kesilecek bir kupür otobüste, trende, postanede veya herhangi
bir yerde, boĢa geçen vakitler çok önemli dil öğrenme zamanına çevirebilir.
Arapça öğrenmeyi öğrenmek, onun öğreniminde takip edilecek stratejilerin
bilinmesini ve belirlenmesini de gerektirir. Arapçanın kolay öğrenimi için öğrenim
stratejileri Ģu esaslar çerçevesinde diğer öğrenim unsurlarıyla koordine edilmelidir.
2. Arapça Öğrenim Stratejileri
Dil öğrenim stratejileri 1960‘larda, biliĢsel psikolojinin geliĢimine bağlı olarak,
öğrenme yöntemleri üzeride yapılan araĢtırmaların sonucu ortaya çıkan1 yeni bir
kuramdır. Henüz ortak bir tanımı olmayan dil öğrenim stratejileri terimi için farklı
tanımlar yapılmaktadır. Wenden & Rubin: ―Öğrencinin bilgi edinimi, bilgi depolama,
bilgileri yeniden düzenleme ve kullanımını kolaylaĢtıracak iĢlemler dizisi, aĢamalar,
plânlar ve alıĢılagelmiĢ çalıĢma yöntemleri‖ olarak tanımlar.2 Richards and Platt:
―Öğrenen tarafından öğrenim süreci boyunca daha iyi anlama, öğrenme, hatırlama ve
yeni bilgileri kazanmaya yardım etme niyetli davranıĢ ve kanaatlerin kullanımı‖ olarak
tanımlar.3 Faerch and Casper: ―Hedef dilde dilbilim ve sosyodilbilim becerisi geliĢtirme
giriĢimi‖4 özelliğini ön plâna çıkararak tanımlarlar. Aslında tanımı yapılmaya çalıĢılan
yabancı dil öğrenme stratejileri, her devirde var olan ve yabancı dil öğrenenlerin edinimkullanım
sürecinde rastgele veya çok bilincinde olmadan kullandıkları sistemin bilimsel
açıdan yeniden yorumu olduğu söylenebilir.

1 M. Wıllıams and Robert L. Burden. Psychology for Language Teachers A Social Constructivist Approach
Cambridge CUP. 1997. 149.
2
A. Wenden and Joan Rubın. Learner Strategies in Language Learning. New Jersey: Prentice Hall. 1987. s. 19.
3
J. Rıchards and John Platt. Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. Essex:
Longman. 1992. s. 209.
4
Claus Faerch and G. Casper. Strategies in Interlanguage Communication. London: Longman. 1983. s.67.
110 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
Arapça öğrenme eylemlerinin bir bütün olarak iĢleyiĢ düzenini sağlayan Arapça
öğrenme stratejisi; genel olarak Arapçayı öğrenmek için izlenen yol veya amaca ulaĢmak
için geliĢtirilen bir plânın uygulaması olarak tanımlanabilir. Bu plân; dilin doğası,
öğrenim ve öğretime yönelik varsayımları oluĢturan yaklaşımlar, seçilmiĢ bir yaklaĢıma
dayalı sistematik dil sunumunun genel plânı olan yöntemler ve yöntemle tutarlı,
dolayısıyla yaklaĢımla uyumlu olarak sınıfta uygulanan özel etkinlikler olan tekniklerden
oluĢur. Clark ve Starr‘a göre strateji, dersin hedefine ulaĢmasını sağlayan oldukça genel
bir yaklaĢımdır. Belirli ölçüde strateji, sınıf içi öğretim etkinliklerinin belirlenmesinden
değerlendirilmesine kadar dersle ilgili öğretim sürecinin tümüne yön verir. Bu anlamda
strateji, dersin hedeflerine ulaĢmasını sağlayan; yöntem, teknik ve araç-gereçlerin
belirlenmesine yön veren genel bir uygulama plânıdır. Yani uzun vadeli öğrenim
hedeflerinin nasıl gerçekleĢeceği, seçilen yöntemin ana doğrultusunu ve sınırlarını
strateji belirler ve tek seçenek değil, birçok yolu olabilir.
BaĢarılı bir Arapça öğrenimi için önce öğrenme eyleminin odağını oluĢturan
öğrencinin, öğrenmeye hazırlanması gerektiği açıktır. Öğrenci kendi iç dünyasında
zihinsel ve bedensel öğrenme eylemini yüklenmeye isteklendirilmeli ve geçireceği
sürece hazırlanmalıdır. Öğrenme stratejisinin öğrenci sorumlulukları belirlenirken Ģu
esaslar dikkate alınabilir.
2.1. Öğrenci Rolünü Bilmeli ve Uygulamalı
Öğrenci, bir yandan öğrenim organizasyonunun esin sebebi diğer yandan da
ona hareket veren öznedir. Öğrenci, öğrenimin düzenlenme sebebi olduğu için,
öğrenim öğrenci ihtiyaç ve yeteneğine göre olmalıdır. Öğrenim organizasyonunu
harekete geçirecek motor güç, yine öğrenci olduğu için bu eylemi gerçekleĢtirmeye
hazırlanmalıdır. Yani Arapça öğrenimi hem öğrenciye göre düzenlenmeli, hem de
öğrenci Arapça öğrenmeye hazırlanmalıdır. Arapça öğrenimini öğrenciye uygun olarak
hazırlama, öğretmenin geleneksel sorumluluklarından biridir. Öğrenci, öğretim
hazırlıklarında kendi ihtiyaçlarını belirleyen öğretmene yardımcı olmalı ve ihtiyaçlarının
doğru tespit edilmesini sağlamalıdır. Öznesi olduğu Arapça öğrenmeye hazırlık hususu
ise öğrencinin kendi sorumluluğundadır. Öğretmen, öğrencinin hazırlıklarını kontrol
eder, yönlendirir ve gerektiğinde yardımcı olur. Öğrenci, öğretmenin yardımı olmadan
pek çok karıĢık kelime ve kurallarla ilgili problemleri çözemez. ―Eğitim süreci
öğretmene saygı ile baĢlamalıdır. Bu olmadan hiç kimse diğerinden bir Ģey
öğrenemez.‖1 Arapça öğrenmenin zor olduğu söylentileri öğretmenin yardımıyla
aĢılabilir. Öğrenci kendini öğrenime hazırlama ve baĢarmada, öğretmenin doğrudan ya
da dolaylı etkisi olduğunu asla gözardı etmemelidir.
Öğrenci, öğrenim organizasyonu içindeki kendi rolünü kiĢisel yetenek ve geçmiĢ
deneyimlerine bağlı kalarak belirler. Bu yüzden öğrenim organizasyonu,
geçmiĢlerinden esinlenerek kendilerine farklı roller biçen öğrencilere göre
düzenlenmelidir. Çoğu zaman farklı düzenleme gerektiren öğrenci rollerini üç ana

1 Doç. Dr. Cevat Alkan, Eğitim Felsefesi, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa 1983; s.22.
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 111
grupta toplamak mümkündür. Birincisi; çeĢitli sebeplerden dolayı Arapça öğrenmeye
doğal yatkınlığı olanlar, ikincisi; daha önce yaĢadıkları bir dil öğrenim tecrübesini
Arapçaya aktaranlar, üçüncüsü; bu iki grubun dıĢında kalan ve Arapça öğrenimi
hakkında pek bir Ģey bilmeyenlerdir. GeçmiĢ deneyimlerine bağlı olarak farklı
pozisyonda olan öğrenci bu özelliğini bilip öğrenme rolünü ona göre ayarlamalıdır.
Her gruptaki öğrencinin birikimi, ihtiyaç, kabiliyet ve öğrenme hızları farklıdır.
Bunların Arapça öğreniminden beklentilerinin farklı olması, aynı rolü yüklenmelerini
engeller. Çünkü öğrenim organizasyonu pek çok iç ve dıĢ faktörün bağlayıcı etkisi
altında örgütlenen karmaĢık eylemler koordinasyonudur. Bunların birlikte
gerçekleĢmemesiyle oluĢan baĢarısızlığın tek sorumlusu olarak öğrencinin tutulması
eğitimin modüler olma ilkesiyle bağdaĢtırılamaz.1
2.2. Öğrenci Göstereceği Etkinliği Bilmeli
Arapça öğreniminin dilsel yaĢantılar içinde olması, öğrenciyi sadece öğrenmeye
motive etmekle kalmaz, aynı zamanda onun ödül beklentisini de karĢılar. Yapay veya
eksik dahi olsa dilsel ortam, öğrenimi canlı tutan en önemli bir pekiĢtiricidir. Doğal
olarak dil öğrenimi ile ulaĢılması hedeflenen en son etkinlik, iletiĢim liyakatidir. Sosyal
bir olay olan iletiĢim, dilin anadil olarak kullanıldığı toplum ile ustalıkla etkileĢimi
gerektirir. Öğrencinin öğrenim baĢarısı ise, iletiĢim hedefinin gerçekleĢme düzeyi ile
belirlenir. Öğrenci teorik bilgileri iletiĢimle uygulamaya koymak için öğrendiğini bilmeli
ve istemelidir. ġiddetli istek ve arzuyla öğrendiği bilgileri uygulamaya koyan yani aşk
olmadan meşk olmaz prensibiyle çalıĢan öğrenci, iletiĢim hedefini yakalar. Bunun için
iletiĢim etkinliklerine uyanan özlem ve cesaret sürekli geliĢtirilmelidir. Onları
baltalayacak, baĢarısızlık korkusu ve kendine güvensizlik gibi duyguların geliĢmesine
asla izin verilmemelidir. Unutulmamalıdır ki, baĢarı ancak öğrencinin kendisini tam bir
güven ortamında hissetmesiyle sıkı iliĢkilidir.
Dil öğrenme problem çözme mantığıyla değil, öğrenilen bilgileri alıĢkanlıklara
dönüĢtürme yani önce dinle, anla ve sonra yaşantıya dönüştürerek öğren yöntemiyle
yapılmalıdır. Öğrenme etkinliklerinin hedefler doğrultusunda, yerinde, yapısal ve
iletiĢimsel bir bütünlük içinde olması gerektiği bilinmelidir. Öğrenim sürecinde
öğretmen, hedef dil ve diğer hiçbir öğrenim öğesiyle olumsuz etkileĢime girilmemeli,
eleĢtirilmemeli aksine bunlar sevilmeli ve değer verilmelidir. Öğrenci ise, tenkit
edildiğinde bunların kendi iyiliği için yapıldığını inanmalı ve teĢekkür etmelidir. Her
zaman temiz, kibar, tertipli, olgun, içten, dürüst, canlı, dikkatli, sabırlı ve daha iyi
öğrenme arayıĢı içinde olmalıdır.

1 Modüler Öğretim Yöntemi hakkında daha geniĢ bilgi için bkz. Yrd. Doç. Dr, Tahsin Deliçay, ―Arapça
Öğretiminde Modüler Yöntem ile Geleneksel Yöntemin KarĢılaĢtırılması‖ (Fırat Üniversitesi Ġlâhiyat
Fakültesi Örneği), Harran Ün. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.7, s.1, 2001, Şanlıurfa - Hakemli Dergi. sayfa 89-112.
112 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
2.3. Öğrenci BaĢarıyı Yükselten DavranıĢları Bilmeli
Arapça öğreniminde baĢarı, bir yönüyle öğrencinin altyapısıyla iliĢkilidir.
Öğrencinin geçirdiği öğrenim sürecinde kazandığı baĢarı ve çalıĢma alıĢkanlıkları,
Arapça baĢarısını da yükseltir. Bunun için öğrenci, geçmiĢ baĢarılarını süzerek yeni
baĢarısı için onları modellemeli, baĢarısızlık ve olumsuzlukları gözardı etmek
zorundadır. ―Türk eğitim sistemi, tarihsel toplumsal ve teknolojik olarak ulusal ve
özgün değildir. Sistem, Türk-Ġslam kaynaklarını kullanmak Ģöyle dursun, bu
kaynakların ört-bas edilmesine yöneliktir. Bu tür kaynakların kullanılmasına yönelik
araçlar da (eski yazı, Arapça, Farsça, vb.) son derece güç elde edilebilir biçime
sokulmuĢlardır.‖1 Bunlar gibi öğrenimi olumsuz etkileyecek dıĢ faktörlere karĢı
temkinli olunmalıdır. BaĢarı, tüm müktesebatın ortak bir ürünü olduğundan, yanlıĢ
enformasyonun çabaları etkilemesi önlenmelidir.
Zihinsel bir fenomen olan öğrenim, iyimserlikten olumlu ve kötümserlikten de
olumsuz etkilenir. Ġnsanın sevinçli anlarında daha iyi öğrendiği ve üzüntülü anlarında
ise daha verimsiz olduğu, herkesin bildiği bir gerçektir. Bu sebeple baĢarısının
yükseltilebilmesi için öğrenim hayatında asla karamsarlığa, umutsuzluğa, tedirginliğe ve
bezginliğe yer verilmemelidir. ―Yabancı dil öğreniminde, öğrenmeye karar vermek
kadar kararlılık da çok önemlidir.‖2
2.4. Öğrenci Kendi Sorumluluğunu Bilmeli
Arapça öğretim tarihi incelendiğinde, genel olarak öğretim her zaman öğrenci
merkezli yapılmıĢtır. Son yıllarda geliĢen çağdaĢ yabancı dil öğretim yaklaĢımlarında
öğrenimin kişiselleşmesine vurgu yapılmaktadır. Bu bir bakıma öğrencinin geçmiĢte
yüklendiği aynı yükü yüklenmeye devam edeceği anlamına gelir. Ancak yabancı dil
öğretiminin doğası, anlatıma dayalı diğer derslerin öğretiminden daha farklı
uygulamaları gerektiren bir öğretim alanı olduğundan, öğrenci ne yapacağını bilmeden
sorumluluklar yüklenmemelidir. Yapılan araĢtırmalar, sorumluluğunun bilincinde olan
ve bunları nasıl yerine getireceğini bilen öğrencilerin daha baĢarılı olduklarını ortaya
çıkarmıĢtır.
Dil öğreniminin özelliği, iletiĢimde kullanılarak öğrenilmesidir. Öğrenim,
öğrencinin daha çok derse aktif katılımıyla gerçekleĢen bir öğrenim-edinim etkinlikleri
sürecidir. Hedef, öğrenim süreci boyunca Arapçanın bir meleke olarak edinimi ise, bu
hedef Arapçanın mutlaka uygulamalı, yani kullanılarak ve yaĢanarak öğrenilmesiyle
gerçekleĢir. KuĢkusuz dil melekesinin kazanımı da iyi bir öğrenci nasıl olunur esaslarının
önce bilinmesi ve sonra uygulanmasını gerektirir. Bu yüzden öğrenim stratejileri,
öğrenciyi özel önemi olan öğrenime hazırlama projelerini daha da geliĢtirmektedirler.
Çünkü yabancı dil öğrenim hazırlıklarının baĢında olmazsa olmaz bir öğe olan Arapçayı
nasıl öğreneceğini öğrenme misyonu da öğretme-öğrenme görevlerinin içindedir. ―Bilindiği

1
Emre Kongar, Kültür Üzerine, ÇağdaĢ Yayınları, Ġstanbul, 1982; s.85.
2
Yusuf Uralgiray, Modern Metodlu, Uygulamalı, Tahlilli Ve Araştırmalı Arapça İlk Ve İleri Dilbilgisi, Riyad
1406/1986 (Tıpkı Basımı Tebliğ Yayınları, Ġstanbul, ts.), cilt 1, sayfa 1.
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 113
gibi eğitim ve öğretimde öğrencinin aktif katılımı ne kadar çok olursa, onun ne kadar
çok duyu organı harekete geçirilirse, verim ve baĢarı Ģansı da o ölçüde artar.‖1
Arapça öğrenim ve öğretim uygulamalarında öğrenci ile öğretmen karĢılıklı
sorumluluklar taĢır. Bunların baĢında, öğretmenin öğrenciye Arapçayı nasıl
öğreneceğini öğretme ve öğrencinin de Arapçayı nasıl öğreneceğini öğrenme görevi
vardır. Bu görevin karĢılıklı olarak bilinmesi, yerine getirilmesi öğretim ve öğrenimin
temel Ģartlarından biridir. Bunun için iliĢkilerin çok samimi ve özverili bir dayanıĢma
ruhu içinde yürütülmesi gerekir. Sorumluluk bilincinin geliĢip geliĢmediği Arapça
öğrenecek öğrencinin, Arapçaya nasıl çalışıp öğrenmeliyim? sorusuna bilinçli cevap
verebilmesiyle anlaĢılır. Öğrencinin cevabı, görev ve sorumluluklarının bilincinde
olduğunu gösteriyorsa, öğretime rahatlıkla baĢlanabilir.
2.5. Öğrenci Arapça Öğrenim Alanını Belirlemeli
Öğrenilen Arapça hangi alanda ve niçin kullanılacak? Öğrenilmek istenilen
Arapça kullanım alanı ile ona uygun içeriği belirleyecek olan bu soruya açık ve kesin bir
cevabın verilmesi, öğrenimin yönünü ve biçimini belirleyeceğinden önemlidir. Her
öğrenim eyleminin baĢarısı içerik ve hedefin netliğiyle bağlantılı olduğundan, kuĢkusuz
Arapça öğreniminde de öğrenim içeriğinin seçimi ile ulaĢılacak hedefin açıkça tayin
edilmelidir. Çünkü öğrenilen Arapçanın kullanılacağı alana göre öğrenim Ģekli de
biçimlendirilecektir. Bu iki öğrenim öğesinin birbirini destekler ve bütünler olmasıyla,
öğrenim daha verimli düzeyde gerçekleĢebilir. Yani öğrenimde hedef ile içerik
arasındaki birliktelik sağlanmadan, öğrenci Arapça öğrenime isteklendirilemez,
öğrenim de verimli hâle getirilemez.
Arapça öğrenim Ģartları ne kadar iyi olursa olsun, öğrenim hedefleri uygun
içerikle desteklenmezse öğrenime motive zorlaĢır. Öğrenim faaliyetlerinin içeriği,
hedefleri gerçekleĢtirecek asıl araç olduğundan önemli baĢarı etkenleridir. Bunun için
öğrenci neler öğreneceğini, nerede kullanacağını ve bunun için daha çok hangi
içerikteki metinler üzerinde yoğunlaĢması gerektiğini bilmelidir. Bu bilgiler aynı
zamanda dilsel kullanım alanıyla ilgili doğru seçim yapmasına da yardımcı olacaktır.
Öğrencinin öğrenimle ilgili tüm sorularına bulacağı açık cevaplar, öğrenim efor ve
verimini artırmaya hizmet edecektir.
Elbette bilimsel kaynakları incelemek için gerek duyulan Arapça ile yabancı bir
dil olarak Araplarla konuĢmak için Arapça öğrenme arasında farklar vardır. Ġlk bakıĢta
belki ortak dil tabanına dayandığı için bu farklar çok önemli gibi görülmeyebilir. Ancak
farklı hedefler için kullanılacağından uygulamaları da farklılık gerektirebilir. Bunlar bir
antrenörün önceden futbol için hazırladığı plânı ile rakipleriyle sahada uyguladığı
arasındaki farka benzer. Bilimsel kaynakları incelemek için öğrenilen Arapça
çoğunlukla yazılı dille bağlantılı kalır ve yabancı dil olarak iletiĢimde kullanılmak
istendiğinde hayattaki konuĢmalara pek benzemediği görülür. Dolayısıyla nazarî bilgi

1
Prof. Dr. Cahit Kavcar, Edebiyat ve Eğitim, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını, Ankara
1994; s.139.
114 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
gerektiren bilimsel Arapça ile tatbikî bilgi gerektiren iletiĢim Arapçası daha farklı
yollarla öğretilmelidir.
Arapçayı iletiĢimde kullanma hep bilinen söz kalıplarıyla olmaz, bazen
beklenmedik durumlarla karĢılaĢıldığında bağlama uygun anlatımların üretiminin
becerilebilmesi gerekir. Bilimsel Arapça öğreniminde böyle bir ihtiyaç olmadığından,
konuĢma Arapçası ile bilimsel Arapçanın farklı boyutları vardır. Ekseriya ülkemizde de
iki farklı alanda ve iki farklı amaç için kullanılmaktadır. Ġki alan arasındaki farkı,
kullanım biçimlerini ve buna göre Arapça öğrenimine getireceği biçimsel farklılıkları
belirlemeye çalıĢalım.
Dilsel Arapça Öğrenimi: Dilsel Arapça öğrenimi; çoğunlukla dört temel dil
beceri olan dinleme, konuĢma, okuma ve yazma becerilerini geliĢtirerek bu becerileri
iletiĢimde kullanmak isteyenlerin seçtikleri öğrenim alanıdır. Yani yaĢayan bir dil olarak
hayatın tüm alanlarını kapsayan Arapçanın iletiĢim için öğrenilen Ģeklidir. Dilsel amaçla
öğrenilen Arapçayla, ağırlıklı olarak iletiĢim sorunlarının çözümü hedeflense de diğer
alanlarda da kullanılabilir. Gereken nitelikleri taĢıyan kombine bir disiplin içinde
sağlanan dilsel ve kültürel mirasın birlikte aktarımıyla dilsel Arapça öğrenim baĢarısı
artar.
Bilimsel Arapça Öğrenimi: Bilimsel Arapça daha çok yazılı kaynakları
incelemek için kullanılır. Ağırlıklı olarak din, tarih, edebiyat ve felsefe gibi alanlarda
yazılan klasik edebi, ilmi belge ve kitapları aslından okuma ve inceleme için öğrenilir.
Bunun için öğrenimde dilbilgisi kuralları, edebiyat ve edebi sanatlar gibi daha çok
yapısal nitelikli bilgiler ağırlık kazanır. Öğrenim, yazılı metinlerin doğru okunup
anlaĢılması uygulamalarının hâkim olduğu bir öğrenme stratejisinin uygulanmasını
gerektirir.
2.6. Öğrenci Hedefi ve Ona UlaĢma Yöntemini Bilmeli
Öğrencinin Arapça öğrenme nedenlerinin açık olması, hedefin
gerçekleĢmesinde önemli rol oynar. Öğrenim hedefi öğretmen tarafından bilindiğinde,
öğretmen bu hedefe uygun stratejileri belirler. BelirlenmiĢ bir hedefe uygun kitap, araç
ve gereçlerin seçimi kolay olur. Öğrencinin hedefi turizm rehberliği için Arapça
öğrenmekse, bir Arap üniversitesinde öğrenim amaçlı öğrenenden farklı bir strateji
izlemesi gerekecektir. Bundan böyle ders kitapları baĢta olmak üzere tüm öğrenim
araçları da alanlara göre hazırlanmaktadır. Arapça öğrenme hedefi belli olmayan bir
öğrenci, dilin hangi alanını öğrenmek istediğini, neleri öğrenmeye ihtiyacı olduğunu
bilemez. Böyle bir belirsizlik, takip edilecek yöntem ve kullanılacak araçları doğrudan
etkiler ve bunlar uygun olmazsa öğrenim verimsizleĢir.
Öğrenimin ilk aĢamasında hedef, temel dil becerilerini tekellüfsüz, kolay ve akıcı
bir biçimde kullanma becerisini geliĢtirme olmalıdır. Bunu takip eden aĢamada
Arapçayı nerede ve niçin kullanacağını açık olarak belirlemeli ve bu alana uygun dil
becerilerini öğrenmeye yönelmelidir. Kullanım alanı ve maksadı belli, buna uygun plân,
yöntem ve teknikler seçildiğinde öğrenim uygulamaları dil becerilerinin edinimini
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 115
kolaylaĢtırır. Çünkü ―plân neyi, niçin ve nasıl yapacağımızı ortaya çıkarır. Her iĢin
üstesinden gelmenin ilk Ģartı plânlı çalıĢmaktır. Plânlı çalıĢmak baĢarının anahtarıdır.‖1
Buna rağmen nerede ve niçin kullanılacağı belli olmayan rastgele yapılan Arapça
öğreniminde zihin bilgi karmaĢası içinde boğulur ve öğrenci ümitsizliğe düĢebilir.
2.7. Öğrenci Öğrenmeye Ġstekli Olmalı
Ġsteklilik öğrenmeye güç, hareket ve yön vermekle beraber devamını da sağlayan
bir enerji kaynağıdır. Motivasyon, öğrenime aksiyonu kazandıran ―iç ve dıĢ eforların
öğrenciyi isteklendirme ve derslerine verimli çalıĢtığı takdirde kiĢisel öğrenme arzu,
amaç, çıkar ve ihtiyaçlarını en iyi Ģekilde tatmin edeceğine inandıran‖2 baĢarı
parametrelerinden biridir. ġüphesiz baĢarının temelini her zaman çalıĢma oluĢturur,
ancak çalıĢma eylemi, kendi içinde pek çok düzenlemeyle gerçekleĢir. Örneğin bazı
öğrenciler az bir çalıĢmayla baĢarılı olurken, diğerlerinin niçin daha çok çalıĢmak
zorunda kaldıkları incelendiğinde, baĢarının küçük yaĢta öğrenmeyi öğrenerek bilinçli
öğrenme yeteneğinin geliĢmesiyle ilgili olduğu anlaĢılır. Oysa baĢarıyı oluĢturan öğeler
arasında motivasyonun önemli bir yeri olduğu açıktır. Çünkü motivasyon baĢarı öğeleri
arasında birleĢtirici bir harç görevi yapar ve tüm bileĢenlere efor ve aksiyon kaynağı
olur. Bu özelliğinden dolayı motivasyon, öğrenimin olmazsa olmaz bir esasıdır.
Öğrencinin öğrenmeyi sevmesi ve hevesli olması, öğrendiği Ģeylerin çoğunun
aklında daha uzun süre kalmasını sağlar. Buna bağlı olarak öğrenci daha az çalıĢma
ihtiyacı duyar, fakat verimli çalıĢmanın bir ürünü olarak daha baĢarılı olur. Peters and
Waterman‘a göre, geçmiĢteki kiĢisel baĢarıyla kurulan sıradan bir iliĢki bile, insanları
daha fazla çaba harcamaya, daha baĢarılı olmaya motive etmektedir.3 Öğrencinin
geçmiĢ tecrübesinde Arapçayla iyi iliĢkilerin olması ve bu iliĢkilerin yeniden
canlandırılmasının motive ve baĢarıya katkısı küçümsenemez. Bunlar yeniden
etkinleĢtirilse öğrenme isteği, daha çok öğrenme isteğini doğuracak o da doğal olarak
baĢarıyı getirecektir. Öğrencinin öğrenmeye motive için ―yapması gereken, ne
istediğine karar vermesi; onun karĢılığında ne verebileceğini tespit etmesi ve
önceliklerini belirleyerek iĢe koyulmasıdır.‖4
Öğrencinin göstereceği en basit isteksizlik, sadece kendi enerji ve zamanını
değil, bununla birlikte öğretmen ve diğer öğrencilerin de enerji ve zamanlarının
ziyanına sebep olur. Böyle bir israfı önlemek için henüz iĢin baĢında iken öğrenimin
hem muhtemel zorluklarını hem de sürekli çaba ve kararlılık gerektirdiğini bilmelidir.
Arapça öğreniminde hangi strateji kullanılırsa kullanılsın, baĢarının sadece sistemli ve
disiplinli bir çalıĢma süreci içinde elde edilebileceği düĢüncesi yerleĢtirilmelidir. Sadece
Arapçanın öğrenimi hedeflenirse ve öğrenimine mahsus uygun ortam oluĢturularak

1
SavaĢ Büyükkaragöz - Cuma Çivi, Genel Öğretim Metotları, 7. baskı, Öz Eğitim, Ġstanbul 1997. s. 165.
2 Ö.Yüksel, İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara, 1998, s.119.
3
J. T. Peters, and R. H Waterman, Yönetme ve Yükseltme Sanatı. (Çev: Selami Sargut), 1995, s.102.
4
Burhanettin Ez-Zernûcî, Talim‟ul- Müteallim, (Tercüme ve ġerh M. Vehbi Yavuz) Çağrı, Ġstanbul 1980, s.
118.
116 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
uygulamalar çok dikkatli ve özenle yapılırsa, bilgiler melekeye dönüĢerek edinilebilir.
Ġyi bir öğrenim ortamının bütünleyicileri ise her zaman düzenli, sürekli, bilinçli ve
yöntemli çalıĢmaktır.
2.8. Öğrencinin Beğendiği Bir Modeli Olmalı
Öğrencilere nasihat etme ve eksiklerini söyleme yerine, özelliklerini keĢfetme ve
bunların farkına varmaları sağlanarak motive edilmeliler. KeĢfedilen özelliklerinin
farkına varan ve bunları nasıl kullanacağını güzel bir modelde gören öğrenci, belki
farkında olmadan onu kendisine örnek alabilir. Sonra modelin yaptıklarını yapmaktan
zevk almaya baĢlar ve baĢarısı katlanarak artıĢını sürdürür. Benimsediği model
üzerinden hedefe kilitlenen öğrencide öğrenme, büyük bir zevk ve sevinç kaynağı
olduğu için derslere az çalıĢsa da çok baĢarılı olur. Modeli olmayan veya öğrenmeyi
bilmeyen öğrenci dikkatini bir noktaya odaklamayı baĢaramaz, sürekli ilgisiz Ģeylerle
kendisini meĢgul eder ve bu da doğal olarak çalıĢma verim ve baĢarısını azaltır. Ancak
verim alınmadan yapılan sözde ders çalıĢmaları, bir süre sonra öğrencinin öğrenme
zevkini yitirmesine sebep olur, azmini kırar ve öğrenmeyi bir yük hâline getirir. İsteksiz
yenen aş, ya karın ağrıtır ya baş atasözü bu durumu pek güzel açıklar.
3. Arapça Öğrenim Araçları
Arapça öğrenimine hazırlık iĢlemlerinin yarısı öğrenciyi bilgilendirme ise, diğer
yarısı da araç ve gereçlerin hazırlanması ve kullanımının öğretilmesi oluĢturur.
Öğrenme eyleminin öğrenci tarafından gerçekleĢtirilmesi için kullanacağı araç-
gereçlerin seçimi, hazırlanması ve bunların nasıl kullanılacağının öğretimi de önemlidir.
Araç-gereçsiz öğrenme olmayacağı gibi, uygun olmayan araçlarla da istenilen baĢarı
sağlanamaz. Zira alet yapar, el övünür.
Çoğu zaman hedefe ulaĢmak için kullanılan araçlar, bir süre sonra bizzat
kendileri hedef hâline gelebilirler. Araç ile hedef arasındaki yanlıĢ olan bu yer değiĢimi,
öğrenimde ciddi hedef sapmasına neden olabilir. Özellikle Arapça öğreniminde araç ve
gereçlerin hedef haline gelmesi az görülen bir problem değildir. Oysa sağlıklı bir
Arapça öğrenimi için öğrenim hedeflerinin iyi belirlenmesi ve bu hedeflere götürecek
en uygun araçların da doğru olarak seçilmesi gerekir. Bunun yapılabilmesi için
öncelikle temel öğrenim araçları ile bunların kullanım yöntemlerinin bilinmesi gerekir.
Temel Ders Kitabı: Arapça öğreniminde, gramer bilgilerini iletiĢimde kullanım
biçimine uygun öğretecek ve sade bir üslûpla yazılmıĢ temel bir ders kitabı esas
alınmalıdır. Kitap, gramer konularını farklı uygulamalar içinde aĢamalı olarak bol
örneklerle iĢlemelidir. Ġlk aĢamada gramer bilgisi iletiĢimde iĢe yaramıyormuĢ gibi
sanılsa da, ileri aĢamalarda yararları görüleceğinden sabırla öğrenilmelidir. Kitap, temel
dilbilgisi kurallarını, kelime dağarcığı, anlama ve anlatma bilgilerini geliĢtirecek özellikte
olmalıdır. Temel bilgiler ayrıntılara boğulmadan iĢlenmeli ve konular birbirini destekler
ve tamamlar nitelikte sıralanmalıdır. Genellikle tüm öğrenim faaliyetlerinin odağı
olmalı ve ayrıntıları diğer yardımcı araçlara bırakmalıdır.
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 117
Bugüne kadar Türk öğrencilere özel, temel ders kitabı niteliği taĢıyan bir kitap
hazırlanmadı. Bu ihtiyaç, yabancılar için hazırlanmıĢ olan ve gramer konularını
Türkçeye uygun olarak iĢleyen bir kitapla karĢılanabilir. Ancak öğrenim hiçbir zaman
sadece kitap okuma ve anlama Ģekline dönüĢmemelidir.
Dilbilgisi Kitabı: Öğrencinin Arapça dilbilgisi kurallarını öğreneceği iyi bir
gramer kitabı olmalıdır. Konular dili iletiĢimde kullanıma uygun örneklerle açıklamalı
ve kesinlikle kuralların filolojik incelemelerine girmemelidir. Sınıf ortamına uygun
olmalı, benzer konular birbiriyle bağlantılı anlatılmalı, temel kurallara geri dönüş gibi
periyodik tekrar özetleri olmalıdır. Arapça öğreniminde dilbilgisi çok önemli olmasına
rağmen o tüm gayret ve vakti yutan bir kara delik hâline gelmemelidir. Önemi Mehmet
Zihni Efendinin ― ‖
1 ölçüsünde olmalıdır. ―Yabancı dil
öğrenmek isteyen genç insanlara gramerin yaĢamsal öneme sahip olduğunu söyleyen
eski gramerciler, bu ısrarlarında son derece haklıdırlar. Bununla birlikte, yabancı bir
dilde iletiĢime geçmekten zevk almak için önce gramerin öğrenilmesi konusundaki
ısrarlarında yanılmaktadırlar.‖2
Dilbilgisi kuşatma hareketi denilen ve sürekli hedef kuralla ilgili kullanım ve
bilgileri destekleyen tekrarlarla öğrenilmelidir. ―Krashen‘a göre anlaĢılabilir mesajlar
almak suretiyle dil edinimi inanılmaz derecede kolay bir yolla gerçekleĢir. Bol miktarda
anlaĢılabilir mesaja maruz bırakılan bir kiĢinin edinim cihazı, bu mesajların içindeki dil
bilgisi kurallarını, kiĢi farkına varmadan edinir.‖ DeğiĢik açılardan takibe alınan gramer
kuralı kısa bir sürede ve kalıcı olarak öğrenilebilir.
Uygun bir Sözlük: Arapça öğrencisinin herhangi bir kitap, gazete veya dergide
geçen kelimeleri içeren, her yönüyle kullanıĢlı bir sözlüğü olmalıdır. Sözlüğün ilk
aĢamalarda Arapçadan anadile olması tercih sebebi ise de, zaman içinde öğrencinin
geliĢim seviyesine uygun olarak Arapçadan Arapçaya bir sözlüğün olması tavsiye edilir.
Örnek KonuĢma Cümleleri Kitabı: KonuĢma becerisi yalın dilbilgisi
kurallarının öğrenimi veya metinlerin okunmasıyla edinilmez. KonuĢma kitabı, kendine
özgü çeĢitli yöntemler kullanarak öğrencinin iletiĢimde kullanacağı cümleleri bir
oyundaki rol gibi ezberletmelidir. KonuĢma kitabı, diğer öğrenim araçlarında
bulunmayan gerçek hayata ait iletiĢim ve nezaket ifadelerini öğretmelidir. Öğrencinin
zihninde sürekli Arapça bunları nasıl söyleyebilirim ilgisini uyandırarak konuĢmaya
uğraĢtırmalı ve kelime dağarcığını zenginleĢtirmelidir.
Gazete ve Dergiler: Arapça gazete ve dergilerin öğrenim araçları çeĢitliliği
açısından ayrı bir önemi vardır. Ġlk bakıĢta basit gibi görünen bu araçların
uyandırdıkları öğrenme heyecan ve motivasyon beklenenden daha fazla olur. Çoğu
zaman diğer öğrenim araçlarında bilinmeyen bir dirence karĢı ısrarla verilen öğrenme
mücadelesi, gazete ve dergilerde pek görülmez, kelimeler adeta eski bir tanıdık gibi
ilgiyle hafızaya alınırlar. Dolayısıyla belirli bir aĢamadan sonra günlük yazı dili ortamı
olan gazete ve dergilerin etkin öğrenme gücünden faydalanılmalıdır.

1 Mehmet Zihni Efendi, el-Muntahab ve‟l-Muktazab fî kavâ„idi's-sarf ve'n-nahv, Ġstanbul, 1991, s.1.
2
Farber, age, s.142.
118 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
Radyo ve Televizyon: Arap ülkelerinin radyo ve televizyon yayınları uydu
alıcılarla yurdumuzda dinlenebilmektedir. Mısır radyosu gibi öğretim yayınlarını kitap
ve değerlendirme sınavları göndererek yazılı olarak destekleyenleri de vardır.
Kelimelerin anlam ve doğru telaffuzları canlı bir bağlam içinde öğreten bu çağdaĢ
araçlardan mutlaka faydalanılmalıdır.
Kasetçalar, Walkman veya MP3: Bu çağdaĢ araçların Arapça öğreniminde
özel bir yeri vardır. Yakın zamana kadar ülkesinde Arapça öğrenen birinin Arapça
telaffuzu doğal Ģekliyle duyma Ģansı yoktu. Bundan dolayı iletiĢimde telaffuz ve
anlaĢma problemi çok oluyordu. Bu araçlar problemin çözümüne büyük katkı
sağladılar ve daha da önemlisi her yerde öğrenme fırsatı verdiler. Bugün bu araçların
sistemli ve usulüne uygun kullanımıyla tabiî konuĢma üslûpları doğru öğrenilebilir.
Bilgi Kartları: Bilgi kartları öğrenmenin sürekliliğini sağlayan ve boĢ zamanları
değerlendirmede önemli bir araçtır. Arapça öğreniminde hazır bilgi kartlarının
kullanımı yaygın değildir. Öğrenci kendi ihtiyacına göre, çalıĢmalarına hazırlık
sayılabilecek bilgi kartlarını hazırlamalıdır. Kelime, cümle ve soru kartları Ģeklinde
hazırlanan kartlar daha verimli ve kullanıĢlıdır. Bir kelime hatırlanmaya çalıĢılıp
hatırlanamadığında cevaba bakmadan ısrarla hatırlamaya çabalamak, hafızaya iyi bir
kaydetme yöntemidir. Bilgi kartları zamanla düzenli yenilenirse, ilgi sürekli canlı kalır.
4. Arapça Öğrenim Etkinlikleri
Öğrenci Arapça öğrenmeyi öğrenme, öğrenim stratejileri, uygun araç-gereçleri
tanıma ve kullanma konularında gerekli bilgiyi öğrendi. Arapça öğrenim etkinlikleri
kısmı, önceki bilgilerin hayata geçirileceği bölümdür. Çünkü öğrenim etkinlikleri, asıl
öğrenim-edinim sürecini iĢletecek temel parametrelerdir. Öğrenci bilgilerini etkinliklere
çevirme sürecinde uyması gereken kuralları bu bölümde öğrenecektir. Dolaysıyla
öğrenme eylemini bütünleyen öğelerin hazırlığı bittikten sonra Ģu talimatlarla bilgiler
hayata geçirilmelidir.
4.1. Sürekli Aktif Öğrenme Çabası Ġçine Giriniz
Arapçayı aktif öğrenme; iletiĢimde kullanma, uygulama yapma ve yaĢayarak
öğrenmek demektir. Öğrenci öğrenme sürecine etkin katılım ve aktif öğrenme çabaları
içine girerek baĢarılı olabilir. Bu etkinlikler; dinlemeden anlamaya ve okumadan
yazmaya varıncaya kadar tüm öğrenme etkinliklerini kapsayacak biçimde veya bunların
bir mozaiği niteliğinde düzenlenebilir. Bunları gerçekleĢtirmek için öğrenci, öğrenime
uygun ve gerekli çevre Ģartlarına kendisini iyi uyarlamalıdır. Örneğin öğrencinin dil
aktivitelerine etkin katılımı yeni çabaları, yeni çabalar da yeni katılımlara
hazırladığından, öğrenilen bilgiler sürekli pekiĢir ve edinim kazanılır. Bu iĢlemler dizisi
istenilen her Ģey öğrenilip hedefler gerçekleĢinceye kadar devam etmelidir.
Öğrencinin aktif öğrenme çabası içine girebilmesi için sözcük dağarcığının
zengin olması ve dilbilgisi kurallarını öğrenmesi yeterli değildir. ―KiĢinin dikkatini
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 119
sadece manaya odakladığı akıcı konuĢma esnasında kullanabileceği gramer bilgisi
sadece edinilmiĢ Ģuuraltı bilgisidir. KonuĢma esnasında öğrenilmiĢ bilgiyi kullanmak
demek, akıcılığın ve doğallığın kaybolması demektir. Zira insan beyni/zihni aynı anda
bilinçli olarak iki farklı Ģeye odaklanamaz. Normal konuĢma sürecinde bilincimizin
odağı cümlelerin manasıdır. Manaya gramer giydirilmesi bilinçaltında gerçekleĢir.
Gramere odaklanma beraberinde mananın zayıflamasını getirir ve dolayısıyla üretilen
cümleler ya akıcılığını ya da doğallığını kaybederler.‖ ĠletiĢim kurma aracı olan dilsel
bilgiyle birlikte Arap toplumunun kültürel anlatım biçimleri, farklı pozisyonlara uygun
hitapları, tepki tarzları ve çeĢitli bağlamlarda söylenecek uygun sözleri bilmek gerekir.
Çünkü dilsel bilgilerin uygulamada diğer bileĢenleriyle koordineli kullanımıyla oluĢan
bütünleĢme, aktif öğrenmeyi sağlayacak bir giriĢimdir.
4.2. Öğrendiklerinizi Sürekli PekiĢtiriniz
Öğrenimin temelini oluĢturan Ģey, öğrenilen bilgileri doğrulayarak pekiĢtirme ve
zihinde sabitlemedir. PekiĢtirilen bilgiler özümsenirse beceriye dönüĢürler. PekiĢme
düzeyine ulaĢan bilgilerin bütünlük oluĢturacak biçimde derlenmeleri gerekir. Henüz
öğrenilmeyen yönlerin nasıl öğrenileceği belirlenmeli ve eksikler tamamlanmaya
çalıĢılmalıdır. Periyodik aralıklarla yapılan pekiĢtirme kontrolleriyle bilgiler
denetlenmelidir. Bu denetim geri bildirimi sağlayacağı için bir yandan öğrenilen
bilgilerin hedeflenen davranıĢları hazırlayıp hazırlamayacağı denetlenirken, diğer
yandan da uygunluk ve geçerliliği denetlenmelidir. Eğer bilgiler istenen davranıĢa
hazırlayacaksa daha önce öğrenilen bilgilerle katıĢtırılarak kalıcı edinim kazanılmalıdır.
Öğrenilen Arapça bilgileri pekiĢtirme etkinliklerinde zekâ en aktif Ģekilde
kullanılmalıdır. Çünkü zekâ etkinliği olmadan söyleme, dinleme, okuma ve yazma gibi
öğrenim etkinlikleri Ģuursuzca tekrar düzeyinde kalır ve hedef dil melekesini
oluĢturamaz. Zekâ etkinliği dilsel yapının gizli Ģifrelerini çözmeyi ve bilinçli öğrenmeyi
sağlayan temel öğrenim aracıdır. Bu özellikten yoksun olan öğrenim Ģuursuzca bir
ezberleme Ģeklidir ki, bu yolla Arapça öğrenilemez.
4.3. Çok Değil, Verimli ve Kesintisiz ÇalıĢınız
Arapça öğreniminde zamanın düzenlenmesi ve çalıĢmaların sürekliliği özel
önem taĢır. ÇalıĢma zamanları bir Arapça öğrencisi günün yirmi dört saati Arapça öğrencisidir
ilkesine uygun düzenlenmelidir. Yabancı dil öğrenimini diğerlerinden ayıran önemli
özellik, yabancı dil çalıĢmak için çoğu zaman özel çalıĢma ortam ve zamanı gibi
belirlenmiĢ kurallara bağlı olmadan her yerde ve her zaman çalıĢılabilir olmasıdır.
Arapça günlük hayatın bir parçası olmalı, her fırsatta öğrenerek yaĢama bilinmeli ve
hatta hayat tarzı hâline getirilmelidir. Ġstenilirse her mekân bir Ģekilde Arapça
öğrenmeye uygun bir ortam hâline getirilebilir, böyle bir uygulama ile Arapça öğrenimi
tüm zamana yayılmıĢ olur.
Öğrenimle birlikte kesintisiz çalıĢma ve tekrarlara baĢlanmalı, bu az ve yavaĢ bile
olsa kesintisiz sürdürülmelidir. Kalıcı bir dil öğrenimi için günübirlik, düzenli ve
120 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
bilgileri hazmederek üretimsel bir çalıĢma yolunun izlenmesi zorunludur. Öğrenim
süreci içinde hiçbir zaman bugün bu kadarı yeter bezginliği gösterilmemeli, yolda
yürürken, bir yerde beklerken, bulduğu her boĢ vakitte, önceden hazırladığı bilgi
kartlarını tekrar ederek öğrenim kesintisiz hâle getirilmelidir. Günlük iĢler arsında boĢa
geçen beĢ-on dakikalık kısa sürelerin tekrar ve hatırlamalarla geçirilmesi, bilgileri
hafızaya kaydetmenin en iyi yolu olarak kabul edilir. Dinlenme, yürüme veya walkman
dinlemeye engel olmayan bir meĢguliyet sırasında ders kayıtları dinlenerek, en az birkaç
kelime veya cümle öğrenilebilir. AtılmıĢ bir kitap sayfası, gazete veya dergi parçası en
az birkaç kelimenin öğrenilmesine sebep olabilir. Bu gibi araç ve vesilelerle öğrenim,
günlük hayatın bir parçası hâline getirilebilir ve öğrenim etkinlikleri tüm zamana
yayılabilir.
Her gün plânlı özel bir vakit Arapça öğrenimine ayrılmalı ve bu süre içinde
programa uygun olarak çalıĢılmalı, çalıĢma bununla sınırlı kalmamalı günün her uygun
vakti fırsat bilinerek öğrenim için en etkili anlar olarak değerlendirilmelidir. Bazen
önemsiz bir anda, küçük bir çabayla çok önemli bilgiler pekiĢtirilebilir. Öğrenim sürekli
olursa, bilgiler harcanan emeğe uygun bir hız ve artıĢla geliĢirler. Süreklilik
sürdürülmezse bin bir emek ve zahmetle öğrenilen kelime, cümle, kural ve deyimler
unutulur. Bilgilerin unutulmadan zihinde canlı kalmaları için sürekli tekrar önemlidir.
4.4. Bilgileri Parçalar Hâlinde Öğreniniz
Arapça doğal olarak yapısal bir bütünlük içinde olan bir dildir. Ancak
öğrenirken bu bütünlüğe zarar vermeyecek bir biçimde parçalara ayırarak öğrenmenin
bir zararı yoktur. BaĢlangıçta kelimeler cümle içinde öğrenilmeli ve bütünleyici bir
birikim sağlanıncaya kadar öğrenim sürdürülmelidir. Kısa bir metni bir bütün hâlinde
öğrenmek öğrenmeyi daha verimli hâle getirebilir, ancak uygulama endiĢeye sebep
olacaksa, uygun birikim oluĢuncaya kadar ertelenmelidir. Ġstenen sonuçların elde
edilmesiyle daha uzun parça ve metinlerle daha dikkatli ve sabırla çalıĢmalar
sürdürülmelidir.
Bilgilerin parçalar hâlinde öğrenilmesi, bir defada bir kelime veya cümle
öğrenimi üzerinde yoğunlaĢma olarak anlaĢılmalıdır. Yoksa kelimeyi cümleden, cümleyi
metinden soyutlayarak öğrenme gibi yanlıĢ bir parçalama anlaĢılmamalıdır. Hedef
kelime, cümle içinde bilinmeyen tek kelime olmalı ve öğrenme çabaları onun üzerinde
yoğunlaĢmalıdır. Aynı yöntem cümle öğreniminde de uygulanmalıdır. Yine bazı kelime,
cümle ve gramatik yapılar ile kalıpların bölünmez olduğu ve bunları öğrenmek için
birimlere ayırma çabalarının daima boĢa çıkacağı bilinmelidir. Çünkü doğal yapıya
aykırı anlamsız bölme iĢlemi çoğu zaman öğrenciyi baĢarısızlığa sürükleyebilir.
4.5. Önce Dinleyiniz, Okuyunuz ve Sonra Anlatınız
Ülkemizde okuma ve okunanı dinleme en yaygın kullanılan Arapça öğrenme
yöntemidir. Etkin dinleme, öğrenmenin en önemli yollarından biri olduğu gibi yabancı
dil öğreniminin de vazgeçilemez bir esasıdır. Çünkü dinleme olmadan seslerin doğru
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 121
öğretimi, kelimelerin bilinçli kullanımı ve iletilen anlamların tam anlaĢılması mümkün
değildir. Bilinçli dinleme ve okuma becerileri basit bir dinleme ve okumadan çok farklı
özellikler taĢımalıdır. Okuma, görme aralığını ayarlamadan baĢlayan göz, kulak, ağız ve
beyin gibi ilgili tüm organlar arasında sağlanan koordinasyona iç ses gibi pek çok
etkenlerle birlikte yoğunlaĢma olduğu düĢünüldüğünde, çok karıĢık bir eylem olduğu
görülür. Dinleme ve okuma her ikisi de temel dil becerilerini oluĢturmada öncelikli
rolleri olduğundan önemli ve özenle öğrenilmeleri gereken anahtar dil becerilerdir.
Arapça çok ve sürekli okuyarak, okuma organları arasında koordine sağlanabilir.
Koordine iyi kurulduğunda, okuma eylemi Arapça öğrenme aracı hâline
dönüĢtürülebilir. Ülkemizde yaygın olan okumuĢ olmak için okuma gibi sadece yalın
bir sesletim biçimi olan anlamsız okumayla dil becerileri gereği gibi geliĢtirilemez.
Hâlbuki okuma dilsel yapı içindeki kelime ve cümleleri tanıma ve bunlardan her
düzeyde anlamlar çıkarma gibi ileri maksatlar için baĢvurulan bir araçtır. Okumanın bir
diğer özelliği de anlatma, anlama ve duygularını yazmaya aĢinalık kazandırmasıdır. Çok
okumanın sağladığı bol örneklerle karĢılaĢma, Arapça yapıların keĢfedilmesine ve
yapısal sistemin farkında olmadan melekeleĢmesine yardımcı olur.
4.6. Arapça Rezervinizi Geribildirimle Besleyiniz
Öğrenilen Arapça bilgiler, belirli zaman aralıklarıyla yeniden gözden geçirilerek
pekiĢtirilmeli ve yanlıĢlar düzeltilmelidir. Bu yapılmazsa yanlıĢlar yanlıĢ olarak yerleĢir
ve daha sonra düzeltilmesi zorlaĢır. Verimli bir öğrenim, öğrenilen bilgilerin periyodik
aralıklarla sürekli ve düzenli denetimine bağlı olduğu için geçmiĢ konular düzenli
aralıklarla yeniden gözden geçirilmelidir. Öğrenilen bilgilerin her fırsatta çeĢitli yollarla
iletiĢime aktarılmalı, bu yolla dil rezervinin oluĢumu hızlanır ve bilgiler kalıcı olur.
Çünkü bilgilerin kullanıma elveriĢli ve canlı kalması dilsel uygulamaların sürekliliğiyle
bağlantılıdır. Arapça rezervin geribildirimle beslenmesiyle öğrenci kabiliyetleri hızla
inkiĢaf eder ve öğrenim sağlam bir yapı oluĢturur.
Arapça dil rezervin geriye dönük periyodik denetlenmemesi, çok zahmetle elde
edilen bilgilerin unutularak kaybedilmesi anlamına gelir. Bilgilerin düzenli tekrarlarının
yapılmaması ve zaman içinde dil rezervinin oluĢmaması durumunda öğrenci
ümitsizliğe düĢer ve bütün emeklerin boĢa gitmesine neden olabilir. Bunu önlemek ve
Arapça dağarcığın zenginleĢmesi için geçmiĢ bilgiler, sanki Türkçe-Arapça simültane
tercüme yapılıyormuĢ gibi kontrol edilerek geliĢtirilebilir. Bilinmeyen kelimelerle
karĢılaĢıldığında bunlar bilgi kartlarına yazılmalıdır. Bu yöntemle çok sık ihtiyaç
duyulacak kelimeler öğrenilir ve yapısal bilgiler geliĢtirilebilir.
4.7. Arapça ĠletiĢime Bilinçli Aktif Hafızayla Hazırlanınız
Dilsel iletiĢim, dilsel backgroundun oluĢturduğu aktif hafızanın iletiĢimde etkin
olarak kullanımıdır. ĠletiĢim için gereken bilgiler önceden hafızaya kaydedilmemiĢse,
makul ölçülerde iletiĢimin kurulması adeta imkânsızdır. Çünkü Arapça iletiĢim, kitap,
sözlük ve benzer araçların kullanımıyla yapılabilecek bir eylem değildir. Sadece aktif
122 Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008
hafızanın yani ezberlenen kelime ve yapıların kullanımıyla gerçekleĢen bir eylemdir.
Yabancı dil öğrenimi, öğrenim alanları arasında aktif hafızayı oluĢturan ezbere en çok
gerek duyulan alanların baĢında gelir. ―Bir bilgiyi ezberleyerek öğrenmeye çalıĢmak,
bilginin kolaylıkla unutulacağı ve anlaĢılmayacağı düĢüncesiyle küçümsenmektedir.
Hâlbuki bazı öğrenme materyallerinin ezberlenerek öğrenilmesi daha yaralı
olabilmektedir.‖1 Yalnız bilinçsiz bir biçimde yapılan ezber ile bilinçli olarak aktif bir
hafıza oluĢturmak için yapılan ezber bir birine asla karıĢtırılmamalıdır. Nedeni Ģu ki;
bilgilerin alıĢkanlıklara dönüĢmesi için önce hafızaya alınması gerekir. Çünkü hafızada
var olan kelime, yapı ve bilgiler uygulamaya konulabilir.
Bilinçli aktif hafıza oluĢturmak için her aĢamada okunan kelime, cümle veya
metinlerde anlatılan anlam, olay vb. Ģeyle aynı kelimeler kullanılarak özetlenmelidir.
Anlatılan Ģey her ne ise o mümkün olan en az farkla ve sitili kullanılarak yeniden
anlatılmaya çalıĢılmalıdır. Uygun fırsatları değerlendirerek çevrenizdekilere öğrenmeye
çalıĢtığınız konu hakkında ilginç bulduğunuz fikir veya kelimelerle ilgili konuĢulabilir.
Daha da önemlisi ezberlenmesi hedeflenen kelime veya cümlelerle ilgili notlar alınmalı
ve bunları öğrenci yanında taĢımalıdır. Bu notlarla çeĢitli yer ve zamanlarda bilinçli
veya bilinçsiz olarak karĢı karĢıya gelinmelidir. Bunun gibi davranıĢlar alıĢkanlık hâline
getirilmelidir.
4.8. Arapça Konjonktürel Ġfadeleri Öğreniniz
Arapça kendi kültüründen soyutlanmıĢ yalın bir dil olarak öğrenilemez. Bütün
diller kendi kültürleri içinde neyin nerede söyleneceği ve nasıl ifade edileceğini
belirlerler. Kültürel etkiden dolayı söz ancak söylendiği bağlam içinde anlam kazanır ve
anlamı belirlemede en etkin rol de kültüre aittir. Kültür, kelimelerin dil içinde hangi
bağlamda kullanılacağını belirleyen en önemli yönetsel araçtır. Dolaysıyla Arapça etkili
ve doğru iletiĢim kurabilmek için kültürel bağlamın dilsel öğrenimle koordine edilmesi
gerekir. ÇeĢitli merasim, açılıĢ ve törenlerde söylenen selamlama, kutlama, takdir, taltif,
tebrik, övme ve yerme ifadeleri bir bakıma deyimsel anlatıma sahip oldukları için,
kullanılıĢ Ģekil ve konumuyla birlikte öğrenilmelidir. Böyle münasebetlerde söylenecek
ifadeler dilbilgisel doğruluktan daha çok kültürel bilgiyle iliĢkilidir. Bu sebeple kültürün
iletiĢime etkisinden doğan problemler, Arapça öğrenim problemlerinden farklı
düĢünülemez. Zira hangi konjonktürde ne söylenip, nasıl davranılacağı çoğunlukla
kültürle bağlantılı bir olaydır.
Nerede ne söyleneceğini bilmek için Arapçanın kültürel ve iletiĢimsel yönüne
önem verilmelidir. Arapça bir bakıma Ġslam kültürünün anahtarı konumundadır. Ġslâm
kültürünün, Arapça iletiĢimde belirleyici bir unsur olması konjonktürle ilgili ifadelerde
önemli bir rol oynar. Deyimsel anlatım ve atasözlerini bilme ve yerinde kullanmanın
dile hâkimiyette özel bir önemi vardır. Atasözü ve deyimlerin yerinde kullanımı
yabancılık hissini yenmeye yardımcı olduğundan, öğrenciye konuĢma cesareti verir,
üsluba akıcılık ve güç kazandırır. Kültürel ifadeler doğal konuĢma ortamlarında ya da

1
Ziya Selçuk, Eğitim Psikolojisi, Atlas Kitabevi, Ankara 1994; s. 131.
Harran Ü. Ġlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 19, Ocak-Haziran 2008 123
benzer konjonktürlerin yapay olarak anlatıldığı diyalog, kısa hikâye ve romanlar yoluyla
öğrenilebilir.
4.9. Bilgilerinizi Her Zaman Yenileyerek Canlı Tutunuz
Arapçayı iletiĢimde kullanma, öğrenme hedefi olduğuna göre, öğrenilen bilgiler
sürekli olarak iletiĢim alanına aktarılmalıdır. Tekrar bir yandan öğrenmeyi kolaylaĢtırır
diğer yandan da bilgilerin kalıcı hâle gelmesini sağlar. Charles Berlitz: ―Bir kelimeyi ya
da cümleyi sesli bir Ģekilde on ya da yirmi kez söylemek aynı cümleyi elli kez
okumaktan daha etkilidir. Aynı Ģekilde, bir kelimeyi ya da cümleyi çalıĢma kitabınızda
elli kez görmeniz onu kafanıza, bir gazetede görmeniz, radyoda, kasette, sinemada ya
da bir insanla konuĢurken birkaç kez duymanız kadar iyi yerleĢtiremez‖1 görüĢündedir.
Bilgilerin her zaman canlı kalması için yeni bir alan olan internet veya elektronik
mektup gibi araçlar kullanılarak bir Arap ile yazıĢma yolları mutlaka aranmalıdır.
Bilgileri her zaman canlı tutmanın bir yolu da daima mükemmele doğru
ilerlemeyi sürdürme çabasıdır. ―Yalnızca anlaĢmak için çalıĢmayın. Sıradan insanlardan
bazıları, baĢka dillerde, kendi dillerinden daha iyi analaĢabilirler. Sizi durmadan
hedefinize doğru yaklaĢtıran daha çok kelime öğrenip geliĢmek harika bir duygudur.‖2
Arapça öğrenilenler sürekli yazılarak tekrarlanmalıdır. Bu teknik bir yandan bilgilerinizi
pekiĢtirirken diğer yandan da Arapça yazı becerinizi geliĢtirir. Yazılı bir kelimenin
okunduğunda veya söylendiğinde anlama, onu iyi bir telaffuzla yerinde kullanma ve
doğru bir Ģekilde yazabilme yeteneği, sizi o kelimenin yöneticisi yapabilir.
Sonuç
Öğrenme eyleminin doğrudan muhatabı olan öğrenci, doğal olarak bu eylemi
nasıl gerçekleĢtireceğini çok iyi bilme hakkına da sahiptir. Öğrenci Arapçayı yabancı dil
olarak öğrenmeye baĢlarken mutlaka neyi, nasıl öğreneceğini öğrenmelidir. Öğrenci,
kendi merkezli yaklaĢım, yöntem ve tekniklerin oluĢturduğu bir öğrenim-edinim
stratejileri içindeki rolünü çok iyi bilmek zorundadır. Böyle bir süreçten baĢarıyla
geçebilmek, kendini öğrenmeye nasıl hazırlayacağını, araç ve gereçleri nasıl
kullanacağını çok iyi bilmekle mümkündür. Öğrenmeyi öğrenme böyle bir süreçten
baĢarıyla geçebilmenin ana esasıdır. Öğrenimde bu esas ihmal edildiğinden çoğunlukla
hedef öğrenme ya gerçekleĢmez ya da çok zor gerçekleĢir. Sağlıklı bir Arapça öğrenimi,
öğrenmeyi öğrenmiĢ ve sorumluluğunun bilincinde olan bir öğrenciyle
gerçekleĢtirilebilir. Öğrenmeyi öğrenme bilgisi eksik olan bir öğrencinin baĢarısız
olması doğal bir sonuçtur.

1
Farber, age, s.82.
2
Farber,age. s.148.

Konular