Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA
ÖĞRETİMİ: VİZYON VE TECRÜBELER"
SEMPOZYUMU
Osman ARPAÇUKURU∗
Türkiye ilk defa Arapçanın öğretimine dair uluslararası bir
sempozyuma ev sahipliği yaptı. Türkiye’den İstanbul Eğitim ve
Araştırma Vakfı (İSAR), Ürdün’den QASID Yabancı Diller Merkezi
ve Filistin'den Necah Üniversitesi’nin işbirliği ile “I. Uluslararası
Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretimi: Vizyon ve Tecrübeler” başlıklı
sempozyum 25-26 Nisan 2015 tarihlerinde İstanbul’da İSAM
konferans salonlarında gerçekleştirildi.
İlginin büyük olduğu sempozyumda, Arapça öğretim metodu
alanında dünyanın önde gelen uzmanları bir araya geldi. 15 farklı
ülkeden araştırmacılar iki gün boyunca Arapça öğretimine dair
tebliğlerini sunarak karşılıklı bilgi ve tecrübe paylaşımında
bulundular.
Ayrıca Georgetown Üniversitesi’nce yayımlanan ve ABD’nde
en fazla kullanılan “Al-Kitaab fii Tacallum al-cArabiyya” adlı Arapça
eğitim setinin yazarı Prof. Dr. Mahmud BATTAL ve American
Council on the Teaching of Foreign Languages (ACTFL)'den Nevval
MUSA özel atölye çalışmaları gerçekleştirdiler.
Dünyanın çeşitli ülkelerinden tebliğci ya da dinleyici olarak
pek çok yabancının katıldığı sempozyumun dili Arapçaydı. Türkiyeli
katılımcının sayısının oldukça düşük olduğu sempozyumda oturumlar
arasındaki molalar dışında Türkçe konuşulduğunu duymak mümkün
değildi. Bu da oldukça az ve sınırlıydı. Zira Türkiyeli katılımcıların
∗ Öğr. Gör., Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Arap Dili ve Belagati
Anabilim Dalı, oarpacukuru@nku.edu.tr.
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 173
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
karşılıklı paylaşımlarda bulundukları kişiler de çoğunlukla
yabancılardı ve ortak iletişim dili Arapçaydı. Sempozyumun bu
atmosferi, etkinliğin Türkiye’de değil de bir Arap ülkesinde
gerçekleştirildiği izlenimini veriyordu.
İki gün süren sempozyuma ilişkin gözlem ve notlarımız şu
şekildedir:
I. Gün: 25.04.2015 Cumartesi
Kur’an Tilaveti ve Sempozyum Açılış Konuşması (09.00)
Sempozyum, Kur’an-ı Kerim tilavetiyle açıldı. Kur’an
tilavetinin ardından açılış konuşmasına geçildi. Açılış konuşmasını,
İSAR yönetim kurulu üyesi ve aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet
Vakıf Üniversitesi Medeniyetler İttifakı Enstitüsü Müdürü Prof. Dr.
Recep ŞENTÜRK’ün yapması bekleniyordu. Ancak yurtdışında
bulunuyor olması ve olumsuz hava koşulları sebebiyle programa
yetişememesi sebebiyle açılış konuşmasını QASID Yabancı Diller
Merkezi Müdürü Dr. Halid EBÛ AMŞE yaptı.
Açılış Oturumu (09.30-10.30)
Açılış konuşmasının ardından Georgetown Üniversitesi Arapça
Öğretimi Merkezi hocalarından Prof. Dr. Mahmud BATTAL açılış
oturumunu gerçekleştirdi. Sayın Battal, yabancılara Arapça
öğretiminde modern açımlara dair açıklamalarda bulundu.
Oturumun ardından 15 dakika mola verildi. Sonrasında
sempozyuma ev sahipliği yapan kurumların, Arapça öğretimi
faaliyetlerini ve deneyimlerini paylaşacakları oturum başladı.
Sempozyumu Düzenleyen Kurumların Tecrübeleri Oturumu
(10.45-11.45)
Başkanlığını Prof. Dr. Mahmud BATTAL’ın yaptığı oturumda
ilk olarak Filistin Necâh Üniversitesi’nden Dr. Râid ABDURRAHİM
söz aldı. Araştırmacı, “Filistin Necâh Üniversitesi Arapça Öğretim
Bölümü’nün Tecrübesi” başlıklı tebliğinde üniversitede Arapça
174 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
öğretimi bölümü olarak Arapçanın öğretilmesinde izledikleri yöntem,
faaliyet ve deneyimlerini katılımcılarla paylaştı.
Ardından İSAR Vakfı Arapça Eğitim Direktörlüğünü yürüten,
29 Mayıs Üniversitesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmad SNOBAR,
“İstanbul Eğitim ve Araştırma Vakfı (İSAR) Arapça Programı
Deneyimi” başlıklı tebliğini sundu. Tebliğinde Vakıf bünyesinde
yürütülen Arapça öğretim çalışmalarına ilişkin bilgiler verdi,
edindikleri tecrübeleri aktardı.
Oturumda son olarak QASID Yabancı Diller Merkezi Müdürü
Dr. Halid EBÛ AMŞE söz aldı. Araştırmacı “QASID Yabancı Diller
Merkezi’nin Tecrübeleri” başlığı tebliğinde Merkezde, Arapçanın
yabancı dil olarak öğretimi faaliyetinde izledikleri program, faaliyet
ve deneyimleri anlattı.
I. Oturum (12.00-13.30): Arapça Öğretiminde Modern
Açılımlar ve Projeler
Sempozyumun ilk oturumu, İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi
Medeniyet Araştırmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Burhan
KÖROĞLU başkanlığında başladı. Oturumun ilk tebliğini 29 Mayıs
Üniversitesi Arapça Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi
(ARÖMER) Yönetim Kurulu Başkanı Yrd. Doç. Dr. İbrahim
HELALŞAH sundu. Araştırmacı “Arapça Öğretimi Uygulama ve
Araştırma Merkezi’nin (ARÖMER) Uygulama Esaslı Projeleri”
başlıklı tebliğinde ARÖMER bünyesinde yürüttükleri üç projenin
tanıtımını yaptı:
“Türkiye’de Arapça öğretimi ve öğrenimine verilen önem ve
çaba Cumhuriyet tarihinde benzeri görülmemiş bir şekilde artmıştır.
Biz de bu alanda nitelikli insan kaynakları sağlamaya yönelik çeşitli
projeler geliştirdik. Bunların ilki “Arapça Öğretmenleri Haydi
Türkiye’ye!” adını taşıyor. Proje, Türkiye’de üniversiteler, fakülteler,
liseler, müftülükler ve belediyelere bağlı Arapça öğretim
merkezlerinde ihtiyaç duyulan nitelikli insan kaynakları sağlamayı
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 175
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
hedeflemektedir. Bu amaçla Arap ülkelerine duyurular yaptık. Bunun
üzerine Türkiye’de Arapça öğretimi alanda görev almak isteyen Arap
asıllı hocalardan kurumumuza yüzlerce özgeçmiş ulaştı. Bu
özgeçmişler içinden seçtiklerimizin sahipleriyle görüşmeler
gerçekleştirdik. Onların içlerinden seçtiklerimizi de Arapça öğretim
becerilerini sergilemeleri ve onlarla birikim ve tecrübelerimizi
paylaşmak için Türkiye’ye davet ettik. Ardından çeşitli kamu ve özel
kurumlarda uygun iş olanakları araştırarak onları işe yerleştirdik.
Bir süre sonra “Türkiye Araplarına Arapça” adlı ikinci
projemizi hayata geçirdik. Bu projenin hedef kitlesi Arap asıllı Türkler
olup, onlara Arapça okuma yazmayı, fasih Arapçayı ve Şam şivelerini
öğretmeyi hedeflemektedir.
Üçüncü projemiz de “Hazır Paket” adını taşımaktadır. Proje,
Arapça öğretimi yapan kurumlara anahtar teslim Arapça öğretim
projesidir. Öğrencileri sıfır seviyeden teslim alıyor, hocalarımızın
rehberlik ve öğretmenliğinde, öğretim ve değerlendirme-ölçme
metotlarımızla yetiştiriyoruz. Proje süresinin sonunda öğrencileri dört
Arapça becerisini en güzel şekilde yerine getirir bir halde teslim
ediyoruz.”
Oturumun ikinci tebliğcisi Suudi Arabistan İmam Muhammed
b. Suud Üniversitesi’nden Dr. Hidayet İBRAHİM idi. O da “İletişimci
Dil Görevleri ve Yabancı Dil Olarak Arapçanın Öğrenilmesindeki
İşlevi” başlıklı tebliğinde şunları dile getirdi:
“Arapça dil becerilerinin kazanılmasında iletişimci dil
görevleri, verimli bir arazi olarak önümüzde durmaktadır. İletişimci
dil görevleri, Arapça dil becerilerini uygulama ve gerçekleştirme
fırsatlarını çoğaltmaktadır. Bu görevlerin doğru bir şekilde
planlanması Arapçayı yabancı dil olarak öğrenenleri
cesaretlendirmektedir. Bunun yanı sıra bu görevler, Arapça öğrenenler
için uygun ortamlar oluşturarak öğrendikleri Arapça becerilerini
sergilemelerine yardımcı olmaktadır.”
176 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Üçüncü tebliği Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi’nden Abdulvahid ABDULHAMİD sundu. Araştırmacı
“İlahiyat Fakülteleri Ölçeğinde Arapçanın Yabancı Dil Olarak
Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar, “Çözüm: Sınıfı Dönüştürmek”
başlıklı tebliğinde sınıf ortamıyla ev ortamının yer değiştirmesini
gündeme getirerek şöyle dedi:
“Dönüştürülmüş Sınıf (Flipped Classroom) stratejisi, Arapça
öğretiminin sorun ve zorluklarının büyük bölümü için çözüm olacak
en modern öğretim stratejilerinden biridir. Bu uygulama bizim
öğretim geleneğimizde bilinmeyen bir şeydir. Bu stratejide, söz
konusu sorun ve zorlukların kaynağının yani sorunun, Arapçanın
karakterinden, öğretmenden, öğrenciden, yöntem veya öğretim
ortamından kaynaklanmasının önemi yoktur.
“Dönüştürülmüş Sınıf” stratejisinin öne çıkan faydalarından
birkaçını şu şekilde sayabiliriz: Arapça öğreniminde teori ile pratik
arasında var olan boşluğun giderilmesinde teknolojinin kullanımına
olanak vermesi, öğretmeni telkin edici kişi konumundan çıkarıp
yönlendirici ve rehber konumuna yükseltmesi, öğrenciler arasındaki
farkları gözetmeye imkân vermesi ve onları Arapçayı öğrenmeye
özendirmesidir.”
Dördüncü tebliğci Mısır Ezher Üniversitesi’nden Dr. Rihâb
ZENÂTÎ, “Arapça Öğrenen Yabancıların, Fonolojik Bilinç ve Görev
Temelli Öğrenim Metotlarıyla Dinleme Becerilerinin Geliştirilmesi
Programı” başlıklı tebliğinde şunları dile getirdi:
“Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi, diğer herhangi bir
yabancı dilin öğretiminden farksızdır. Dil öğretimi, “dinleme,
konuşma, okuma ve yazma” becerileri temelinde gerçekleşir. Öğrenci
sürekli olarak bu becerilerin birinden diğerine gider gelir. Şüphesiz bu
becerilerin başlangıç aşaması, “dinleme”dir. Dilin öğrenilmesinde
“dinleme” becerisi çok önemli olmasına rağmen Arapça öğrenenlerde
çoğunlukla bu becerinin zayıf kaldığını görüyoruz. Bunun sebebi,
öğretim faaliyetinde bu beceriyi kazandıracak ve geliştirecek
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 177
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
pratiklere çok az yer verilmesidir. Bunun altında da bilimsel ve doğru
yönteme dayalı pratiklerin hazırlanması sorunu yatmaktadır. Bu
sorunun çözümü için modern öğretim stratejilerinden iki tanesinin
kullanılmasına daha fazla önem ve yer vermek gerekmektedir. Bunlar:
Fonetik bilinç ve görev temelli öğrenimdir.”
Bu tebliğin ardından dinlenme, öğle yemeği ve namaz için
sempozyuma bir saat on beş dakika ara verildi. Sempozyum süresince
öğle yemekleri İSAM yemekhanesinde tüm katılımcılara ücretsiz
olarak sunuldu. Ayrıca molalarda da çeşitli içecekler ve kuru pastalar
katılımcılar için masalarda servise hazırdı.
Saat 14.45 olduğunda ikinci oturum başladı.
II. Oturum (14.45-16.10): Arapçanın Yabancı Dil Olarak
Öğretim Metotları: Sunumlar ve Eleştiriler
II. Oturumun başkanlığını İtalya Siyana Üniversitesi Arap Dili
Dairesi Başkanı Prof. Dr. Ukayl EL-MER’Î yaptı. Oturumun ilk
tebliğini Ankara Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Arap Dili ve
Belagati öğretim üyelerinden Doç. Dr. Mehmet Hakkı SUÇİN sundu.
Araştırmacı “Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metnine Göre Arapça
Öğretim Programı, “Lille” Programı Örneği” başlıklı tebliğinde
şunları dile getirdi:
“Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni, yabancı dil öğretim
metotlarını geliştirmek için Avrupa’nın tamamında genel bir ölçüt
kabul edilir. Yayınlandığı 2001 yılından bugüne değin yabancı dillerin
öğretiminde ve öğrenilmesinde çok büyük etkisi olmuştur. Avrupa’da
Avrupa dillerinin öğretim ve öğrenilmesinde yaygın olarak
kullanılmakla beraber yabancı dil olarak Arapça öğretiminde
kullanımı oldukça dar ve sınırlı bir çerçevede kalmıştır.
Avrupa Parlamentosu bizden Avrupa’da Arapça öğretimi için
temel referans işlevini görecek Arapça öğretim programı
hazırlamamızı istedi. Biz de Diller için Avrupa Ortak Başvuru
Metni’ni esas alarak bir program oluşturduk. Avrupa ülkelerinde
178 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Arapça öğretiminde kullanılacak ders kitapları, öğretim materyali ve
ölçme değerlendirme bu programa göre yapılacak.
Başlangıçta A1-A2 seviyesi için kaleme alınan Arapça öğretim
programı sonraki süreçte ileri seviyeler için de hazırlanacak. Giriş
bölümünde programın felsefesinin yer aldığı Arapça öğretim
programında A1 ve A2 seviyeleri için öngörülen kazanımlar ve bu
kazanımların uygulamasına ilişkin açıklamalar, dil yapıları, tema ve
içerikler bulunuyor.”
Sayın araştırmacının Avrupa ülkeleri için hazırladığını
söylediği Arapça öğretim programını gündeme geldiği dönemde takip
etmiş ve bunu biz de kişisel web sitemizden de duyurmuştuk.1
Oturumun ikinci tebliğcisi, Kütahya Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Öğr. Gör. M. Ahmad ALKHALAF oldu. Araştırmacı
“Arapça Öğretim Seti “Lisanü’l-Üm” ile İngilizce Öğretim Setleri
“Face&Face” ve “Traveler” Arasında Analitik Değerlendirme
Çalışması” başlıklı tebliğinde şunları dile getirdi:
“Arapça Öğretim seti “Lisanü’l-Üm” (Birleşik Arap
Emirlikleri) serisinin başlangıç seviyesi kitaplarını, İngilizce öğretim
setleri “Face&Face” (İngiltere) ve “Traveler”i (Amerika) ile
karşılaştırdık. Karşılaştırmayı yöntem, hazırlanma kriterleri ve dil
becerilerini kazandırma çerçevesinde gerçekleştirdik. Sonuç olarak,
“Lisanü’l-Üm” serisinin bu serilerin gerisinde kaldığını ve iddia
edildiği kadar bilimsel ve başarılı olmadığını gördük.”
Bir sonraki tebliğci Kahire’deki Uluslararası Dil
Enstitüsü’nden (ILI) Samia LOUİS “Arapçanın Yabancı Dil Olarak
Öğretiminde Kullanılan Yöntem ve Materyaller” başlıklı tebliğinde
üyesi bulunduğu, Kahire’deki dil enstitüsünü ve orada Arapça
öğretiminde kullanılan yedi kitaptan oluşan “Lugatuna’l-Fushâ”
Arapça öğretim setini tanıttı.
1
Bkz. http://osmanarpacukuru.com/2013/04/04/abde-arapca-bir-turke-emanet/
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 179
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Oturumun dördüncü tebliği İstanbul Sabahattin Zaim
Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nden Yrd. Doç. Dr. Nurgül
MECİT tarafından sunuldu. Araştırmacı “Tıbbî Amaçlı Arapça
Öğretimi için Öneriler” başlıklı tebliğinde şu noktalar üzerinde durdu:
“Arapça gündelik yaşamda kullanılmak gibi genel maksatlarla
veya belirli alanlarda kullanılmak gibi özel maksatlarla
öğrenilmektedir. Özel amaçlı öğrenim, daha çok belirli sektörlerde
Arapça bilen insan kaynağına duyulan ihtiyacı gidermeye yöneliktir.
Arapçanın, diplomatik, akademik ve tıbbî maksatlarla öğrenimi bu
türden öğrenimlerdir.
Türkiye’de son yıllarda büyük miktarda Arap göçü almıştır. Bu
insanların tıbbî bakıma ihtiyaçları vardır. Ayrıca Arap ülkelerinden
tedavi maksadıyla Türkiye’ye gelen turist sayısı da her geçen gün
artmaktadır. Diğer yandan hastane personelimiz ise Arapça
bilmemektedir. Bu sebeple Arapçanın tıbbî iletişim amaçlı öğretimini
sağlayacak dil becerilerinin en iyi şekilde planlandığı Arapça öğretim
programları hazırlanmalıdır.”
İkinci oturumun son tebliği, İstanbul Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi’nden Muhammed Şeyh KASIM tarafından sunuldu.
Araştırmacı “İştikak Örneği Bağlamında, Arapçanın Karakteristik
Özellikleri ve Arapçanın Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Bu
Özelliklerin İşlevselleştirilmesi” başlıklı tebliğinde şunları dile getirdi:
“İştikak, kelimeleri türetildikleri köklerine döndürmeyi ve
köken ile türev arasındaki ilişkiyi çıkarmayı konu edinir. Örneğin, یُبَ ِّ ش ُ ر
ْ ش ُ ر .../اَ ْلبَ َ ش َ رةُ
ِب
.../ یَ ْب ُ ش ُ ر .../ یُبَا ِ ش ُ ر .../ ْ الkelimelerinden her birinin anlamı
farklıdır. Fakat hepsi de aynı kökten türetilmişlerdir ve aynı temele
dayanmaktadırlar. Bu kök “cilt” anlamına gelen ُ اَ ْلبَ َ ش َ رةkelimesidir. Bu
kökten türeyen bütün kelimelerin bu kök anlamla bağlantısı vardır ve
ondan beslenmişlerdir. Diğer yandan öğrencinin başlangıç seviyesinde
öğrendiği kelimelerin büyük bölümü iştikak yöntemiyle türemiş
kelimelerdir. Öyleyse Arapçanın yabancı dil olarak öğretiminde
iştikak metodundan da yararlanılmalıdır.
180 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Bu yöntemin başlıca kazanımları şöylece sıralanabilir: İştikak
yöntemi, öğrenciye yeni kelimenin anlamını herhangi bir dış
kaynaktan yardım almadan tespit etme becerisini kazandırır. Böylece
sözlüğe bakma ihtiyacı duyulmayacağı için öğretimde zaman da
kısalmış olur. Diğer taraftan kelimeler arasındaki ilişkiyi fark etmek
öğrencide öğrenilenin kalıcı olmasını sağlar. İhtiyaç duyulan yeni
kelimeleri daha hızlı elde edeceği için aynı zamanda daha az
performans da sergilenecektir. Öğrencinin görsel hafızası gelişecektir.
Arapçanın güzelliğini de fark edecek ve Arapça öğrenimi onun için
eğlenceli bir faaliyete dönüşecektir.”
Bu tebliğ ile birlikte sempozyumun ilk gününe ait sunumlar da
tamamlanmış oldu. On beş dakikalık molanın ardından sadece özel
davetlilerin katılacağı atölye çalışmaları başladı.
Atölye Çalışmaları (Özel Davetli Katılımcılar İçin)
I. Atölye Çalışması (16.30-17.45)
İlk atölye çalışması Prof. Dr. Mahmud BATTAL tarafından
gerçekleştirildi. Sayın Battal, bir saatten fazla süren atölye
çalışmasında “İçerik Esasına Dayalı Öğretim”i anlattı.
On beş dakika mola verildi. Ardından II. atölye çalışması
başladı.
II. Atölye Çalışması (18.00-19.00)
İkinci atölye çalışması American Council on the Teaching of
Foreign Languages (ACTFL)'den Nevval MUSA tarafından
gerçekleştirildi. Araştırmacı sözel yeterlilik konusu bağlamında sözel
görüşme ve performans faktörleri hakkında açıklamalarda bulundu.
Saat 18.30 da tamamlanan atölye çalışmasıyla sempozyumun
ilk günü tamamlanmış oldu.
II. Gün: 26.04.2015 Pazar
III. Oturum (09.00-10.30): Arapçanın Yabancı Dil Olarak
Öğretiminde Dil Becerilerinin Kazandırılmasına İlişkin Deneyimler
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 181
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Pazar günü 3. oturum ile birlikte sempozyum etkinlikleri
yeniden başladı. Oturuma Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Arapça Hazırlık Sınıfları Koordinatörü Öğr. Gör. Abdussamed
BAKKALOĞLU başkanlık etti. Oturumun ilk tebliği İstanbul
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Adem YERİNDE
tarafından sunuldu.
Sayın araştırmacı “İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Arapça Hazırlık Sınıfı 2013-2014 Öğretim Yılı Arapça Öğretiminde
Umut Verici Deneyim: Hedefler, Yöntem ve Sonuçlar” başlıklı
tebliğinde şunları dile getirdi: “2013-2014 öğretim yılında fakültemiz
Arapça hazırlık sınıfında 450 erkek ve kız öğrenci öğrenim gördü. O
yıl ilk defa Arapça hazırlık bölümünde yöntem, öğrencilerin algılama
kapasiteleri ve dersin karakteri gibi ölçütlerle oluşturulmuş sınıflarda
gerçek kur sistemi uygulandı. Sorunsuz ve tolerans gösterilmeden
tamamlanan öğretim yılının sonunda sonuç oldukça iyiydi.”
İkinci tebliğci İspanya Malaga Üniversitesinden Prof. Dr.
Nicolas Rouzir NABOUT idi. Araştırmacı “İspanyollara Arapça
Öğretimini Kolaylaştıran ve Zorlaştıran Faktörler” başlıklı tebliğinde
şu hususların üzerinde durdu:
“İspanya’da Arapça öğrenenlerin karşılaştıkları zorluklar
temelde Arap fonetiği ve Sarf-Nahivden oluşan Arap dili kurallarının
kavranmasıdır. İspanyolcada karşılığı olan sesler ve kurallar kolay
öğrenilirken, karşılığı olmayan ses ve konular İspanyol öğrenciyi
zorlamaktadır.
İspanya’da Arapça öğretimini incelediğimizde genel olarak iki
yöntem üzerinden yürütüldüğünü görmekteyiz: Bunlardan biri “dil
kurallarına ve çeviriye dayanan klasik yöntem”; diğeri de dili,
sınıflarda dilin gerçek ortamlarına benzer dil çevresi oluşturarak ve
dili işlevsel olarak öğretmeyi hedefleyen “iletişimci yöntem”dir. Dil
öğretiminde arzu edilen sonuçlar almak için Arapçanın, bilişsel
öğretim metoduna göre öğretilmesi gerekmektedir. En azından
182 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
İspanya’da dil öğretiminin kazanımları olan tecrübe ve birikim bunu
söylemektedir.”
Sonra Uman Nezvâ Üniversitesi öğretim üyesi, Dâd
Yabancılara Arapça Dil Öğretim Merkezi Müdürü Gassân Hasan
ŞÂTIR da “Arapçanın Yabancı Dil Olarak Öğretimi: Üç Örnek”
başlıklı tebliğini sundu. Araştırmacı şunları söyledi:
“Arapçanın yabancı dil olarak öğretiminde üç deneyime
sahibiyiz. Bunlar, Avusturalya’da “Ulusal Avusturalya Üniversitesi”
deneyimi, ikincisi Suudi Arabistan’da “Kral Suud Üniversitesi Arapça
Araştırmaları Bölümü” deneyimi ve üçüncüsü de Uman Sultanlığı’nda
Nezvâ Üniversitesi’ne bağlı “Dâd, Yabancılara Arapça Öğretim
Merkezi” deneyimidir. Bu üç tecrübe bize Arapça öğretiminde
karşılaşılan sorunların ders planları, ders materyallerinin seçimi ve
uygulanan bilimsel programların yapısından kaynaklandığını
göstermektedir.”
Üçüncü oturumun dördüncü tebliğini Ürdün Emîre Sümeyye
Üniversitesi’nden Dr. Nâcih EBÛ URÂBÎ sundu. Uluslararası Eğitim
Değişim Konseyi (CIEE) üyesi de olan araştırmacı “Yabancılara
Modern Arap Şiirinin Öğretiminde Pratik Deneyimler” başlıklı
tebliğinde şunları dile getirdi:
“Arapçanın yabancı dil olarak öğretiminin ileri-orta veya ileri
seviyesinde fonetik, cümle yapısı ve söz dağarcığı bakımından şiirden
de yararlanması gerekmektedir. Böylece öğretim hedeflerinin
gerçekleştirilmesi ve dil yeterliliklerinin en ileri seviyede
kazandırılması mümkün olacaktır. Bu yöntemde Arapça öğretmeni
sınıf ortamında şiiri iletişimci metot çerçevesinde kullanmaktadır. Bu
yolla öğrenciye yeni kelimelerin yanı sıra sarf-nahiv kurallarını
kazandırmaktadır. Öğrenci ise evde şiiri sesli olarak tekrarlamakta,
şiiri ezberlemekte, şiirin kelimelerine dikkat etmekte ve analizini
yapmaktadır.”
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 183
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Oturumun son konuşmacısı İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi
Arapça Hazırlık Biriminden Savafi Fethi AHMED idi. Araştırmacı
“Öğrencilerin Seviyelerini Yükseltmek için Uygulamalı Dilbilim
Tecrübem -Deyimsel İfadeler Örneği-” başlıklı tebliğinde şu hususları
dile getirdi:
“Modern dilbilim sadece söz dağarcığına önem
vermemektedir. Bunun ötesinde, anlamaya ve kelimenin sözlük
anlamının analizine de önem verir. Kompozisyon ve bağlam
çerçevesinde deyimsel ifadeleri inceler. Zaten dil öğrenmek deyimsel
ifadeleri öğrenmeyi de içine alan bir beceridir. Ezher Üniversitesi
Arapça Hazırlık Birimindeki deneyimler, bu becerinin eksik kalması
durumunda Arapça öğrencisinin genel kültür konularında ve çeşitli
medya organlarını anlamakta sorunlar yaşandığını ortaya koymuştur.
Bu sorunları aşmakta bazen sözlük de yeterli olmamaktadır.”
Bu tebliğin ardından ara verildi. On beş dakikalık molanın
ardından dördüncü oturum başladı.
IV. Oturum (10.45-12.15): Öğretim ve Öğrenim Faaliyetinin
Ekseni: Öğrenci
Dördüncü oturum İstanbul Şehir Üniversitesi İslami İlimler
Fakültesi’nden Öğr. Gör. Kasım KOPUZ’un başkanlığında başladı.
Oturumun ilk tebliğcisi Merkezi Amerika’da bulunan Georgetown
Üniversitesi’nin Katar Şubesinden Dr. Hâni FEZÂ oldu. Araştırmacı
“Araplara ve Arap Olmayanlara Arapça Öğretiminde Tablet
Bilgisayarların Kullanımı” başlıklı tebliğinde şunları söyledi:
“Özellikle Arapça öğretimi için yapılmamış olmakla beraber
bazı Tablet bilgisayar programlarını Arapça öğretiminde
kullanılabiliriz. Adobe Voice, Quiz Studio, Google Classroom gibi
programlar bu amaçla kullandığımız programlardan birkaçı. Bu
programlar Arapça öğretim ve öğrenimine katkı sağladıkları gibi sınıf
yönetimini de kolaylaştırmaktadırlar. Öğrenim faaliyetini kısaltarak
hem öğretmene hem de öğrenciye zaman kazandırmakta ve çeşitli
184 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
fırsatlar sunmaktadırlar. Bu sebeple özellikle Arapça dil becerilerini
geliştirecek daha kapsamlı ve kullanışlı yazılım ve programlara
ihtiyacımız vardır. Bu alanda daha büyük çalışmalar ortaya konması
gerekmektedir.”
Oturumun ikinci konuşmasını Marmara Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi’nden Ahmed ER-RUHBÂN yaptı. Araştırmacı “Dil
Becerilerinde Stratejik Boyutun Bütünleştirilmesi Önerisi: Okuduğunu
Anlama Becerisi Örneği” başlıklı tebliğinde şunları dile getirdi:
“Dil becerilerinin geliştirilmesinde stratejik boyut diğer
söyleyişle öğrenim stratejileri önemli konulardandır. Yabancı dillerin
öğretiminde yaşanan gelişmelerden sonra bu konu daha fazla önem
kazanmıştır. Ancak ne yazık ki söz konusu stratejilere, Arapçanın
yabancı dil olarak öğretiminde yeterince önem verilmemektedir. Hâlâ
birçok öğretim kurumunda klasik öğretim yöntemleri
uygulanmaktadır.”
Oturumun üçüncü tebliğcisi İstanbul Sabahattin Zaim
Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nden Öğr. Gör. Leyâli
EDDERAZÎ idi. Araştırmacı “Çoklu Zekâ Stratejileri ve Arapçanın
Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programlarında Uygulanması” başlıklı
tebliğinde şunları dile getirdi:
“Yabancı dil öğretimi alanındaki modern yönelişler son
dönemlerde öğrenciyi öğretim faaliyetinde eksene koymuştur. Dil
öğreniminde hedefe ulaşmak için öğrencinin bilişsel, duygusal ve
motor güçlerine önem vermektedir. Bu yönelişin sonucunda, yabancı
dil öğretimi alanında yeni stratejiler ortaya çıkmıştır. Bu stratejilerden
biri de yabancı dil öğretim ve öğreniminde çoklu zekâ teorisidir.
Bu teori, öğrenciler arasında bireysel farkların bulunduğu ve
öğretim faaliyetinde bu farkların dikkate alınmasının gerekliliği
üzerinde yoğunlaşmaktadır. Teori, insanın en az yedi zihinsel işleve
yani zekâya sahip olduğunu öngörmektedir. Bu zekâlar şunlardır:
Dilsel zekâ, mantıksal zekâ, mekânsal zekâ, müzik zekâsı, fiziksel
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 185
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
zekâ, sosyal zekâ, kişisel zekâ. Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi
faaliyetinde dil becerilerinin kazanımı için bu zekâları dikkate almak
ve bunlardan faydalanmak durumundayız.”
Ardından Mısır Hulvan Üniversitesinden Dr. Abdülazim Sabri
ABDÜLAZİM dördüncü tebliğci olarak söz aldı. “Arapçayı Yabancı
Dil Olarak Öğrenenlere Arap Kültürü Üzerinden Dil ve İletişim
Becerilerinin Kazandırılmasında ‘Geliştirici Mccarthy’ Modeli”
başlıklı tebliğini sunan araştırmacı şunları söyledi:
“Dil, düşünmenin yöntemi ve aynı zamanda iletişim ve ifade
sistemidir. Her toplumun kültürü ve medeniyeti dilinde gizlidir. Dil ve
kültür el ele yürümektedir. Dolayısıyla dilsel kalkınma
gerçekleşmeden insan uygarlığından söz edilemez. Arapça, inanç ile
de bağlantılı olan, dünyanın yaşayan en eski dilidir. On yedi asırdan
daha fazla bir süre ayakta kalmayı başarmıştır. Arapçanın inanç
boyutu onun öğrenilmesinin en önemli etkenlerinden biridir.
Önemine rağmen Arapçanın yabancı dil olarak öğretimine dair
program ve metotlarımız hâlâ sorunludur. Söz konusu sorunlar
öğretim stratejilerimizin yanlışlığından kaynaklanmaktadır. Maalesef
öğretim stratejilerimiz, dört dil yeteneğinin hepsini de geliştirerek
böylece iletişim becerilerini geliştirmeyi hedeflememektedir. Aksine
bir bütün olan dil birimini parçalayıp bölmeyi ve bu becerileri
birbirinden ayırmayı öngörmektedir.
Bu da Arapçayı yabancı dil olarak öğrenenlerde söz konusu
becerilerin yeterince gelişmesini önlemektedir. Sonuçta bu kimseler,
Arap toplumuyla verimli dilsel iletişimler kurmakta zorlanmaktadırlar.
Bunun için biz bu alanda “Geliştirici Mccarthy Modeli” temelinde bir
öğretim stratejisinin izlenmesini öneriyoruz.”
Oturumun beşinci tebliği Malezya İslami İlimler
Üniversitesi’nden Dr. Eşvâk KENÂLÎ tarafından sunuldu. Araştırmacı
“Dil Öğretim Metodunun Tespitinde Öğrenci Beyninin Rolü” başlıklı
tebliğinde şunları dile getirdi:
186 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
“Nöropsikoloji dili alanındaki araştırmalar insan beyninin, sağ
beyin ve sol beyin olmak üzere iki parçadan meydana geldiğini ortaya
koymuştur. Sağ beynini kullananlar ile sol beynini kullananların dil ile
etkileşimleri birbirinden oldukça farklıdır. Dolayısıyla öğretim
faaliyetinde bu iki grup insanın tespit edilip Arapça öğretiminde her
birine en ideal yöntemin uygulanması gerekmektedir.
Araştırma sonuçları, sol beynini kullanan Arapça öğrencisinin,
öğrendiği şekliyle bilgileri ezberlediğini; sağ beynini kullanan
öğrencinin ise bilgileri zihninde analiz ettiğini göstermektedir.
Dolayısıyla her iki gruba uygulanacak Arapça öğretim programı
birbirinden farklı olmak durumundadır.”
Tebliğin ardından öğle yemeği, namaz ve dinlenme için
oturumlara bir buçuk saat ara verildi.
V. Oturum (13.45-15.00): Yabancılara Arapça Dil
Becerilerinin Öğretimi
Saat 13.45’te, sempozyumun beşinci ve son oturumu, Marmara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden Prof. Dr. Halil İbrahim
KAÇAR’ın başkanlığında başladı.
Oturumun ilk tebliğcisi Fas Sultan Süleyman Üniversitesi’nden
Dr. Mevlây Muhammed EL-ALEVÎ idi. Araştırmacı “Dil
Becerilerinin Öğretiminde Yaratıcı Teknikler ve Arapça
Öğrencilerinin İletişimsel Yetkinliğini Artırmak” başlıklı bildirisinde
şunları dile getirdi:
“İfran, Fas, Ribat ve Miknas şehirlerinde gerek üniversite
gerek özel öğretim kurumları ölçeğinde yürüttüğümüz Arapçanın
yabancı dil olarak öğretimi programlarında sekiz senelik
deneyimlerimizden çıkan sonuç şudur:
Dilin her bir becerisinin, ayrı ve özgün teknikler
gerektirmesinden dolayı dil becerileri, birbirlerinden ayrı, tek başına
öğretilmelidir. Arapça dil öğrencilerine etkili eğitimin ve kaliteli
iletişim yetkinliğinin sağlanması maksadıyla dilin dört becerisini
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 187
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
bütünleştirmek için ideal teknikler tespit edilip kullanılmalıdır.
Öğrenciler, Arapçayı kullanarak dilsel iletişim kurmada yaratıcılık ve
yeniliğe özendirilmelidir. Yabancılara Arapçayı sevdirecek ve onu
anlamayı, konuşmayı ve çeşitli kültür ortamlarında kullanmayı
kolaylaştıracak eğitsel oyunlardan da faydalanılmalıdır.”
Oturumun ikinci bildirisini Marmara Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi’nden Dr. Beşşar EL-AFYÛNÎ sundu. Araştırmacı
“Arapçanın Yabancı Dil Olarak Öğretimi Programlarında
Genişletilmiş Okuma: Standartlar, Okunabilirlik ve Hazırlık” başlıklı
tebliğinde şu hususları dile getirdi:
“Arapçayı yabancı dil olarak öğreten programların üzerinde
durmaları gereken önemli hususlardan biri de “genişletilmiş
okuma”dır. Ne yazık ki Arapça öğretiminde bu konuya diğerleri kadar
önem verilmemektedir. Arapça öğretim setleri içinde maalesef
genişletilmiş okuma kitapları yok denecek kadar azdır.
Hâlbuki bu kitaplar, öğrencide dil becerilerinin, özellikle de
okuma becerisinin gelişmesine önemli katkı sağlamaktadır.
Öğrencinin okuma hızlarını artırmakta ve okuduğunu anlama
seviyesini yükseltmektedir. Öğrenilen söz dağarcığının ve söz
kalıplarının kalıcı olmasını ve kullanılabilmesini sağlamaktadır.”
Ardından İran Kâşân Üniversitesi’nden Dr. Ruhullah SAYÂDÎ
tebliğini sunmak üzere söz aldı. Araştırmacı “Başlangıç ve Orta
Seviyedeki Yabancı Öğrencilere Arapça Yazılı Anlatım Öğretimi
Metotları” başlıklı bildirisinde şu hususlara değindi:
“Yazılı anlatım, sosyal yaşamda bireyin ihtiyaç duyduğu en
önemli dil becerilerinden biridir. Dinleme, konuşma ve okuma
becerilerinde zorluk çeken öğrenci yazılı anlatım becerisinde daha
büyük zorluklarla karşılaşacaktır. Ne yazık ki bu konuya yeterince
önem vermediğimiz gibi Arapça yazılı anlatım becerisini öğretip
geliştirecek kitapların sayısı da oldukça azdır.
188 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Böyle bir kitap bulunduğunda ise bu defa kitabın yabancı
öğrencinin karakterine uygun olmaması sorunu öğretimde sıkıntıya
yol açmaktadır. Çünkü Arapça yazmayı öğreten kitaplar aslında Arap
öğrenciler için kaleme alınmışlardır.
Biz başlangıç seviyesinde kolaydan zora, basitten karmaşığa
doğru bir aşama gösteren on bir basamaklı bir yöntem sunuyoruz:
Cümleleri yeniden yazma; eş anlamlı, zıt anlamlı kelimeler kullanma;
özeti genişletme, genişi özetleme, konuyu yapılandırma bunlardan
bazılarıdır.
Orta seviyede ise yazılı anlatımda iki karmaşık sanat
uyguluyoruz. Bunlar, niteleme sanatı ile betimleme sanatıdır. Bazen
duyular, bazen kurgu ve hayal devreye giriyor. Bunların yanı sıra
yazılı anlatım konularının öğrencinin gündelik yaşamından seçilmesi
de oldukça önemli bir diğer husustur.”
Oturumun dördüncü tebliğini Ürdün QASID Yabancı Dil
Merkezi’nden Dr. Sâcide EBÛ YUSUF sundu. Araştırmacı “İleri
Seviyedeki Öğrencilerin Konuşma Becerilerini Geliştirme Metotları”
başlıklı tebliğinde şunları söyledi:
“Arapçayı yabancı dil olarak öğrenen bir kimse için konuşma
faaliyeti, iletişim yetkinliğini kazanmada en önemli beceridir. Bunu
gerçekleştirebilmek için konuşma becerisi, seviye ve aşamalara uygun
olarak gruplandırılmış hâlde ve ölçme-değerlendirme odaklı bir
öğretim stratejisi izlenerek kazandırılmalıdır.”
Bu tebliğ sempozyumun son bildirisiydi. Böylece tebliğ
sunumları tamamlanmış oldu. On beş dakika aranın ardından ikinci
günün atölye çalışmaları başladı.
Atölye Çalışmaları (Özel Davetli Katılımcılar İçin)
I. Atölye Çalışması (15.15-16.30)
İkinci günün ilk atölye çalışması önceki günde olduğu gibi
yine Prof. Dr. Mahmud BATTAL tarafından gerçekleştirildi. Sayın
“I. ULUSLARARASI YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİ" SEMPOZYUMU | 189
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
Battal, bu atölye çalışmasında katılımcılara, Arapça öğrencilerinin
orta seviyeden ileri seviyeye yükselişlerinin nasıl gerçekleştirileceğini
anlattı.
Bir saatlik çalışmanın ardından çok kısa bir ara sonrasında II.
atölye çalışmasına başlandı.
II. Atölye Çalışması (16.30-18.00)
İkinci atölye çalışması da yine ACTFL kurumundan Nevval
MUSA tarafından gerçekleştirildi. Araştırmacı sözel yetkinlik sınavı,
ölçme-değerlendirme standartları, standartlar arasındaki ilişki ve
metot geliştirme ve öğretimin gerçekleştirilmesi hakkında
açıklamalarda bulundu.
Saat 18.00 de atölye çalışmasının tamamlanmasıyla birlikte
sempozyum da sona ermiş oldu.
***
“I. Uluslararası Arapça Sempozyumu” sadece bilgi şöleni
olmakla kalmadı, çok güzel dostlukların da kurulmasına katkı sağladı.
Böyle bir sempozyum Türkiye’de ilk defa düzenleniyor
olmakla beraber dünyada uluslararası ölçekte bu tür sempozyumların
gerçekleştirildiğini biliyoruz.2 Böyle bir sempozyumun Türkiye’de de
yapılmış olması, Türkiye devletinin ve halkının Arapçanın yabancı dil
olarak öğretimi ve öğrenimine verdiği değeri ve katkıyı göstermesi
bakımından önemlidir.
Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi programları, modern
dünyanın yabancı dil öğretim programlarının çok gerisinde kalması ve
bünyesinde geçmişten taşıdığı sorunlar sebebiyle daha pek çok ulusal
2
Her yıl mayıs ayında “Uluslararası Arapça Konferansı” tarafından organize edilen
sempozyum ve konferansları burada özellikle dile getirmek istiyorum. Bu sene
dördüncüsü düzenlenen konferans “Değişken Bir Dünyada Arapça” başlığını taşı-
makta olup, 06-10 Mayıs 2015 tarihinde Birleşik Arap Emirlikleri’nde gerçekleş-
tirildi. Ödülün de verildiği konferansa 70 ülkeden 2000 kişi ve 650 bildiri katıldı.
190 | OSMAN ARPAÇUKURU
Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, Sayı: 1
ve uluslararası ölçekte sempozyuma konu olmaya devam edecek
görünüyor. En azından buna olan ihtiyaç ortada.
Bütün bu sebeplerle olsa gerektir ki katılımcılar programın
sonunda sempozyumun gelecek senelerde de daha büyük katılımlar ile
tekrarlanması temennisinde bulundular.
Sempozyum alanından ayrılırken, atölye çalışmalarında hazır
bulunan katılımcılara da daha önceden adlarına hazırlanmış katılımcı
belgeleri verildi.
“I. Uluslararası Arapça Sempozyumu” İstanbul Eğitim ve
Araştırma Vakfı’nın (İSAR) ev sahipliğinde başarılı bir
organizasyonla gerçekleştirildi. Bunun için İstanbul Eğitim ve
Araştırma Vakfı (İSAR) başta olmak üzere Ürdün QASID Yabancı
Diller Merkezi’ni ve Filistin Necah Üniversitesi’ni kutluyor ve emeği
geçen herkese teşekkür ediyoruz.