Arapça Munfası ve Muttasıl Zamirler

Arapça'da öğrenilmesi ve bilinmesi gereken en önemli konulardan birisi de zamîrler konusudur. Türkçe'de de yeri çok büyük olan zamirler bu dil için de aynı öneme hâizdir. Kullanım açısından farklılık arzetse de görev açıdan farkları yoktur.

Zamîr (الضمير): İsmin yerini tutan ma'rife isimdir.

Zamîrler ikiye ayrılır. (3'e ayıranlar da vardır.) Bu zamîrleri sırayla sizlere anlatmaya çalışacağım, bu konuyu iyi anlayabilirsek çok büyük bir mesafe kat etmiş olacağız inşaallah.

1- Munfasıl (Ayrık) Zamîrler (الضمير المنفصل) : Başka bir kelimeyle bitişmeyen ayrık zamîrlerdir. Bu da kendi içinde ikiye ayrılır.
2- Muttasıl (Bitişik) Zamîrler (الضمير المتصل) : Kelimenin sonuna gelip onunla birleşen, bitişik zamîrlerdir. Bu da kendi içinde üçe ayrılır.

1-Muttasıl Zamirler (Bitişik -iyelik) zamirler
Kelimeden önce geçen bir ismin yerini tutan ve kelimenin sonunda ona bitişik olarak gelen zamirlere “Muttasıl Zamirler” yani “Birleşik Zamirler” denir. Muttasıl zamirler bir isme, bir harfe veya bir fiile bitişik olarak gelebilir. Muttasıl zamirler bitiştikleri kelimenin anlamına bağlı olarak anlam kazanırlar. İsimlere bitiştiklerinde “benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” anlamlarına gelen iyelik zamirleri olurlar. “Benim evim, sizin arabanız, onların sınıfı” gibi.
Muttasıl zamirler taşıdıkları görevlere göre üç kısma ayrılırlar:
1- Merfu muttasıl zamirler
2- Mensub muttasıl zamirler
3- Mecrur muttasıl zamirler

Merfu muttasıl zamirler: Mazi, muzari ve emir fiillere bitişip fail görevi gören zamirlerdir. Mazi fiile bitişip fail görevi gören merfu muttasıl zamirler şunlardır:
Cemi Müsenna Müfred
وا ا Gaib
نَ تَا … Gaibe
تُمْ تُمَا تَ Muhatab
تُنَّ تُمَا تِ Muhataba
نَا نَا تُ Mütekellim
Muzari fiile bitişen muttasıl zamirler şöyledir:
Cemi Müsenna Müfred
ون ان …. Gaib
نَ ان …. Gaibe
ون ان …. Muhatab
نَ ان ين Muhataba
…. …. …. Mütekellim
(Cemi müennesler hariç diğer sigaların sonundaki “nun” zamire dâhil değildir. Diğer sigalardaki zamir “nun”dan önceki harftir.)
Emir fiile bitişen muttasıl zamirler şöyledir:
و ا …. Emir muhatab
نَ ا ى Emir muhataba
Mensub muttasıl zamirler: Fiillere bitişip meful görevi gören ve fiile benzeyen harflere bitişip isimleri olan zamirlerdir. Bunlar, cümledeki yerleri nasb olmayı gerektirdiği için bu ismi alırlar. Mensub muttasıl zamirler şunlardır:
Cemi Müsenna Müfred
ـهُمْ ـهُمَا ـهُ Gaib
ـهُنَّ ـهُمَا ـهَا Gaibe
ـكُمْ ـكُمَا ـكَ Muhatab
ـكُنَّ ـكُمَا ـكِ Muhataba
ـنَا ـنَا ـى Mütekellim
Mecrur muttasıl zamirlere: Mensub muttasıl zamirler tablosundaki muttasıl zamirler isimlere bitiştiklerinde muzafun ileyh olacakları için; ayrıca harf-i cerden sonra geldiklerinde mecrur olacakları için mecrur muttasıl zamirler ismini alırlar.
Müstetir zamirler: Munfasıl ve muttasıl zamirlerin dışında, bazı fiillerin gizli faili olarak gelen ve aslında munfasıl zamir olan “müstetir zamir” yani “gizli zamir” dediğimiz bir zamir grubu daha bulunur. Şimdi fiillere göre müstetir zamirleri öğrenelim:
Mazi fiildeki müstetir zamirlere örnek fiil üzerinde görelim:
كَتَبَ -müzekker için- “yazdı” manasındadır. Burada, müzekker için “o” manasındaki هُوَ faildir ve müstetir zamirdir.
كَتَبَتْ -müennes için- “yazdı” manasındadır. Burada, müennes için “o” manasındaki هِىَ faildir ve müstetir zamirdir.
Muzari fiillerdeki müstetir zamirleri görelim:
يَكْتُبُ -müzekker için- “yazıyor, yazar” manasındadır. Burada, müzekker için “o” manasındaki هُوَ faildir ve müstetir zamirdir.
تَكْتُبُ -müennes için- “yazıyor, yazar” manasındadır. Burada, müennes için “o” manasındaki هِىَ faildir ve müstetir zamirdir.
تَكْتُبُ -müzekker için- “yazıyorsun, yazarsın” manasındadır. Burada, müzekker için “sen” manasındaki أَنْتَ faildir ve müstetir zamirdir.
أَكْتُبُ “yazıyorum, yazarım” manasındadır. Burada, “ben” manasındaki أَنَا faildir ve müstetir zamirdir.
نَكْتُبُ “yazıyoruz, yazarız” manasındadır. Burada, “biz” manasındaki نَحْنُ faildir ve müstetir zamirdir.
Emr-i hazırdaki müstetir zamirleri görelim:
أُكْتُبْ -müzekker için- “yaz” manasındadır. Burada, “sen” manasındaki أَنْتَ faildir ve müstetir zamirdir.
Emr-i hazırın diğer sigalarında müstetir zamir yoktur; diğer sigalarda zamir açıkça gözükmektedir.
2. Munfasıl zamirler - Ayrık zamirler: Kendi başına (fiile, harfi cer v.b. ‘e bitişik olmaksızın) kullanılabilen zamirlerdir.

Munfasıl Zamirler
Çoğul İkil Tekil
هُمْ هُمَا هُوَ Müzekker III. Şahıs
هُنَّ هُمَا هِيَ Müennes III. Şahıs
اَنْتُمْ اَنْتُمَا اَنْتَ Müzekker II. Şahıs
اَنْتُنَّ اَنْتُمَا اَنْتِ Müennes II. Şahıs
نَحْنُ نَحْنُ اَنَا I. Şahıs