6. Ders
Müfred, Tesniye ve Cemi İsimlerin İrabı Alametleri
Giriş
Bir önceki dersimizde Arapçada kelimelerin cümle içerisinde bazı konumlarda yer alacaklarını ve bu konumlara uygun olarak sonlarında harf ya da hareke değişikliklerinin olacağını öğrenmiştik. Kelimelerin sonlarında görülen bu değişikliklere irab denir. Ve kelimeler bulundukları konum gereği irabı alameti alırlar. Yani merfuattan olan (raf konumunda olan) bir kelimenin raf konumunda olduğuna dair bir takım alametleri vardır. Bu alametler kelimenin durumuna göre değişir. Raf makamında olan bir kelimenin mefuluk alameti bazen damme olabileceği gibi bazen de "vav" harfi olabilir. Aynı şekilde mansubatta olan bir kelimenin nasb alameti bazen fetha olabileceği gibi bazen de kesra olabilir. İşte bu dersimizin konusu müfred, Tesniye ve cemi olan isimlerin irablarının alametleridir.
1- Müfred Bir İsmin İrab Alameti
Müfred isimler (bazı özel durumlar hariç) raf halinde damme ile, nasb halinde fetha ile, cer halinde kesra ile irablanırlar. Yani müfred bir isim fail, mübteda, haber konumunda geldiği zaman devamlı surette son harekesi dammedir. Yine müfred bir isim, ismi meful konumunda geldiği zaman devamlı son harekesi fethadır. Müfred bir isim, isim tamlamasının mudaafun ileyhisi ise (tamlayanı ise) ya da müfred bir ismin başında cer harflerinden birisi varsa sonu devamlı kesralıdır. Kısaca müfred isimler;
Raf halinde dammelenirler.
Nasb halinde fethalanırlar.
Cer halinde ise kesralanırlar.
2- Tesniyenin İrabı
Tesniye bir isim yukarıda müfred isimde olduğu gibi harekelerle değil harflerle irablanır. Tesniye bir isim şayet raf mahallinde ise (yani mübteda, haber, fail konumunda ise) elif "ا" ile nasb ve cer halinde ise (meful, mudaafun ileyhi ya da harfi cerli isim ise) ya "ى" ile irablanır. Bu durumda ya harfinden önceki harfin harekesi fetha, sonraki harfin harekesi ise kesradır. Ya harfinden önceki ve sonraki harfinin harekesini özelikle belirtmemiz irab açısından değil, az sonra geleceği üzere cemi müzekker salim ile karışmaması içindir. Kısaca tesniye olan bir isim;
Raf halinde Elif "ا" ile,
Nasb ve Cer halinde ise "ى" ile irablanır.
3- Cemi Müzekker Salimin İrabı
Cemi Müzekker salim olan bir isim tesniyenin irabında olduğu gibi harf ile irablanır. Cemi müzekker salim olan bir isim şayet raf mahallinde ise (yani mübteda, haber, fail konumunda ise) vav " و " ile nasb ve cer halinde ise (meful, mudaafun ileyhi ya da harfi cerli isim ise) ya " ى " ile irablanır. Bu durumda ya harfinden önceki harfin harekesi kesra, sonraki harfin harekesi ise fethadır. Kısaca cemi müzekker salim olan bir kelime;
Raf halinde vav " و " ile,
Nasb ve Cer halinde ise "ى" ile irablanır.

4- Cemi Müennes Salimin İrabı
Cemi müennes salim olan bir isim raf mahallinde ise (yani mübteda, haber, fail konumunda ise) damme, nasb ve cer mahallinde ise (meful, mudaafun ileyhi ya da harfi cerli isim ise) kesra ile irablanırlar. Kısaca cemi müennes salim olan bir kelime;
Raf halinde dammelenirler.
Nasb ve cer halinde kesralanır.
5- Cemi Teksirin İrabı
Cemi teksir olan bir kelimenin irabı tıpkı müfred isimlerde olduğu gibi raf halinde damme, nasb halinde fetha, cer halinde ise kesra ile irablanırlar. Kısaca cemi teksir olan bir kelime;
Raf halinde dammelenirler.
Nasb halinde fethalanırlar.
Cer halinde ise kesralanırlar.