İsmi mevsuller (İlgi zamirleri) (الذي) (التي) ve sıla cümleleri

İki ayrı cümleyi birbirine bağlayan,manası kendinden sonra gelen cümleyle açıklanabilen kelimelerdir.Türkçedeki ilgi zamiri gibi iş görür.İsm-i Mevsuller cümlede "o ki,öyle kimseler ki..." anlamlarına gelir.

Sıla (صلة) cümlesi:İsm-i mevsulden sonra gelen cümleye (bağladıkları cümleye) sıla cümlersi denir.(Sıla cümlesi sıfat cümlesi veya açıklayıcı cümle görevi yapar.)

ذَهَبَ الرَّجُلُ الَّذِي رَأَيْتَهُ
Gördüğün adam(o adam ki gördüğün adam) gitti.

cümlesindeki الّذي kelimesi el İsmul mevsûldür.رَأيتَهُ yan cümleciği sıla'dır,bu sıla'daki ه zamiri de âid'dir.

Âid bazen yukardaki gibi açık bazen de kapalıdır.

نَعْبُدُ اللهَ الذي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الأرْضَ
Gökleri ve yeri yaratan Allah'a taparız.

cümlesinde الذي ismu mevsuldür,خلق السماوات والإرض sıla'dır.عائدٌ (âid) müstetirdir(örtülüdür).Sila هو خلق السماوات و الأرض demektir.müstetir هو âid durumundadır.

el ismul mevsuller ayrı اَلْخَصُّ ve ortak اَلْمُشْتَرَكُ olmak üzere iki ayrı bölümde incelenebilirler:

a-ayrı ismu mevsuller

şahıs للمذكر anlamı للمؤنّث
tekil الّذِي o kimse ki الَّتي
ikil اَللَّذَانِ (اَللَّذَيْنِ o ikisi(ni) ki اَللَّتَانِ (اَللَّتَيْنِ
çoğul اَلّذِينَ o kimseler ki اَلاَّتِي-اَلاّائِي-اَللَّوَاتِي



b-ortak ismu mevsuller

Sayıları üçtür,şunlardır:

مَنْ =o kimse ki,o kimseler ki.Yalnız akıllılar içindir.
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَسْتَمِعُونَ اِلَيْكَ ....(يونس،٤٢)ا
Onların içinde seni dinlemeye gelenler de var.(Yunus 84)

مَا =o şey ki.Hayvan ve cansızlar içindir.

أَيُّ ،أَيَّهُ=hangisi. insan, hayvan ve cansızlar için kullanılır.

*Hayvan ve cansızlar çok olursa onları gösteren el ismu mevsul olarak التي kullanılır.
*Mu'rab olan أيّ ile mebni olan مَنْ ve ماَ dan iki el ismu mevsul daha yapılır:
أيَّمَنْ (her kim ki,her insan ki) ve أيُّماَ (her ne ki,her şey ki)


يَحْتَرِمُ الطَّالِبُ مَنْ عَلَّمَهُ
Öğrenci kendisine öğreteni(-ten kimseyi) sayar.

يَقُولُ الطِّفْلُ مَا لاَ يَفْعَلُ
Çocuk yapmadığı şeyi söyler.

نَعْلَمُ أَيُّهُمْ شُجَاعٌ
Hangisinin cesur olduğunu biliriz.


*Kaynaklar:40 derste arapça( M.İlhan İmamoğlu)-Arapça Dilbilgisi (Mehmed Maksutoğlu)
Konu daha uzun aslında,daha ayrıntılı bilgiler için bkz. Mehmed Maksutoğlu Arapça Dilbilgisi el İsmu Mevsul shf:158-167