Arapça Tercüme Teknikleri

* Arapça cümlelerin gramer yönünden iki kısma ayrıldığını görürüz.
1-İsim Cümlesi
2-Fiil Cümlesi
1-İsim Cümlesi:
* Arapça’da isim cümlesi en basit şekilde ifade edersek; isimle başlayan cümledir.
البيت كبير “Ev güzeldir.” örneğinde olduğu gibi …
* İsim cümlesini oluşturan iki temel unsur bulunmaktadır: Mübteda ve Haber
* Mübteda genel olarak cümlenin başında yer alır.
* Mübteda Türkçe’deki cümle yapısının öznesi durumundadır.
* Mübteda isim olduğu gibi, işaret, şahıs vb. olabilir.
أنا معلم “Ben öğretmenim.” هذا خبز “Bu ekmektir.” هو عالم “O alimdir.” örnekleri gibi…
* Mübteda genelde ma’rifedir.
* Habere gelince genellikle isim cümlesinin sonunda gelir.
* Haber, mübtedayı nicelik ve nitelik bakımından ifade eder. Türkçe’deki cümle yapısının yüklemi durumundadır.
القلم طويل “Kalem uzundur.” الطالب زكي “Öğrenci zekidir.” Burada زكي kelimesi الطالب kelimesinin ne ve nasıl olduğunu nitelemiştir. Yüklem vazifesi yapmıştır.
* Mübteda, haber daima merfudurlar.
* Haber müfret olduğu gibi, mürekkep te olabilir. Bir başka ifade ile haber tek bir kelimeden olduğu gibi birkaç kelimeden de oluşabilir.
الرجل في الدار “ Adam evdedir.” الأستاذ دخل الصف “Öğretmen sınıfa girdi.”
* Haber isim cümlesi de, fiil cümlesi de olabilir.
الأستاذ خرج من الصف “Hoca sınıftan çıktı.” التاجر أمواله كثيرة “Tüccarın malları çoktur.”
* İsim cümlesinde haber mübtedaya uymak zorundadır. Bu uyum müfret, tesniye ve cemiliktedir.
* Haber ile sıfatı bir birine karıştırmamamız gerekir. Tercümelerde dikkat etmeliyiz. Sıfat tamlaması kuruluş bakımından isim cümlesine benzer. Ancak sıfat tamlamasında her iki unsurda marife veya her iki unsurda nekredir.
البيت كبير “Ev büyüktür.” İsim cümlesidir.البيت الكبير ve بيت كبير “Büyük ev” Sıfat tamlamasıdır.
* Mübteda marifedir. Ancak istisnaları vardır. Mübtedanın nekre geldiği yerler:
1- Soru veya nefi edatından sonra gelirse; هل رجل في الشارع ؟ “Caddede adam var mı?”
2- Nekre olduğu halde umum kastedilirse; إنسان خير من بهيمة “İnsan (Bütün insanlar) hayvandan üstündür.
3- İzafet durumunda; باب المدرسة مفتوح “Okulun kapısı açıktır.”
4- Mübteda, câr -mecrur veya zarftn sonra gelirse yine nekre gelir. عندي علم به “Onun hakkında bilgim var.”
5- Kendinden sonra gelen öğeye irab bakımından tesir etmekte ise mübteda nekre gelir.
معرفة بالخالق فضيلة “Yaratıcıyı tanımak bir fazilettir.” علم بالله خير “Allah’ı bilmek hayırlıdır.”

6-Mübtedanın hususilik kazanması durumunda da mübteda nekre gelir.
Bu da ya sıfatla olur: حقٌ يَضُرُّ خير من باطل يَسُرُّ “Zarar veren hak, sevindiren batıldan hayırlıdır.”
Ya da izafetle olur: زيادة خيرٍ خيرٌ “Hayrın çoğu hayırlıdır.”
* Haber mübtedadan sonra gelir. Ancak bazı durumlarda haber mübtedadan önce gelir.
1- Mübteda nekre olup haberi şibh cümle olursa;
في السيارة سائق “Arabada bir şoför vardır.” أمام البيت شجرة “Evin önünde ağaç vardır.”
2- Haberden sonra şahıs ismi olursa: من أنت؟ “Sen kimsin?” كيف أنت؟ “Sen nasılsın?”
3-Mübteda habere dönen bir zamir olursa; في المدرسة ساكنها “Şehirde oturanlar vardır.”
4- Mübteda hasr kastedilince; ما عادل إلا الله “Ancak Allah adildir.”
Haber: Haber müfret olarak geldiği gibi cümle olarak ta gelebilir.
* Haber müfred isim olur. Müfred isimden maksat; sıfat, izafet, ve (cümle olmayan terkiplerden) şibh-i izafetten ve şibh-i fiillerden oluşur.
الدنيا كروية “Dünya yuvarlaktır. أحمد ولد صغير “Ahmet küçük bir çocuktur.” هذا أبو علي “Bu Ali’nin babasıdır.”
* Haber cümle olarak gelir.
1- İsim cümlesi olur. خالد أبوه فاضل “Halid’in babası faziletlidir.”
2- Fiil cümlesi olur. المسلم يصدق دائما “Müslüman daima doğru söyler.”
3- Şart cümlesi olur. الكريم إن تكرمْه يُكْرمْكَ “Cömert kimseye ikram edersen o da sana ikram eder.”
4- Şibh cümle olur. أحمد عندك “Ahmet yanındadır.” المؤمنون في الجنة “Mü’minler cennettedir.”
I-İsim cümlesinin Arapça’dan Türkçe’ye tercüme teknikleri
* Türkçe cümle yapısında Arapça isim cümlesi ile benzerlik arzeden cümle genellikle isim kökenli, yüklemle gelen cümledir.
السيارة جديدة “Araba yenidir.”
Özne Yüklem
2 1 1 2
Bu cümlede السيارة mübteda, onun yeni olduğunu niteleyen جديدة ise haberidir. Bu cümleyi Türkçe’ye tercüme ederken önce mübtedayı السيارة alır, özne olarak yazarız. Hemen peşinden gelen جديدة kelimesini de yüklem olarak yazarız. Bu tür cümleleri Türkçe’ye tercüme ederken cümlenin sonuna (dır, dir, tır) gibi isim kökenli, yüklemlere ek yapma zorunluluğu vardır.
a- Mürekkep isim cümlelerinde tercüme
* Bu tür cümleleri Türkçe’ye tercüme ederken takip edilecek metod kısaca şöyle olmalıdır.
1-Önce Arapça cümlenin mübtedası alınır. 2-Sonra Arapça cümlenin en sonundaki kelimeden mübtedaya kadar sağa doğru teker teker her öğe tercüme edilerek bitirilir.
Haberi fiil olan kompleks isim cümlelerine örnekler:
المدير جاء إلى المدرسة بعد ظهر اليوم
2 3 4 5 1
1-Müdür, 2-Bugün öğleden sonra, 3-Okul, 4- …a, 5-geldi
Bu cümlede المدير mübtedadır. Haberi de جاء ile ifade edilen fiil cümlesidir.
Türkçe’ye tercüme edilirken önce mübteda alınır. Sonra cümlenin son öğesine gidilir ve oradan جاء haber öğesine kadar olan kelimeler ki bunlar ; إلى المدرسة بعد ظهر اليوم dır. Bunlar sırayla alınır ve cümlenin tercümesi جاء ile bitirilir. Bu durumda tercüme şöyle olur: “Müdür bugün öğleden sonra okula geldi.”
Mürekkep (Kompleks) isim cümleleri tercüme örnekleri
رئيس الوزراء عقد مؤتمراً محفياً Başbakan bir basın toplantısı düzenledi.
2 3 1 1 2 3
الوزير أعرب عن شكره على المساعدات Bakan yardımlarından dolayı şükranlarını belirtti.
2 3 1 1 2 3
- Bu cümlede dikkatimizi çeken birkaç husus bulunmaktadır.
a) Bunlardan ilki cümlenin haber konumundaki أعرب عن شكره (Şükranlarını belirtti) ile ifade edilmiş harfi cerle müteaddi olan fiildir. Bu gibi harfi cerle müteaddi olan fiiller isim cümlesile birlikte bulunur ve aralarına herhangi bir öğe almazlar. Bu durum fiil cümlesinde gelmiş olsa idi أعرب ile عن شكره arasına fail girmesi gerekecekti.
b) İkinci husus ise على المساعدات kelimesindeki على harfi cerridir. Türkçe mantıkla hareket etmiş olsaydık cümledeki المساعدات kelimesinin başına على yerine ل harfi cerri veya لأجل edatı getirmemiz gerekirdi. Buradaki على kendinden önceki شكر fiilinin zorunlu olarak teaddi olduğu harfi cerdir. Bunun için على’ yı diğer doğrular arasında en doğrusudur.
c) Üçüncü husus ise على harfi cerrinin Türkçe’ye harfî tercümesi “üzerinde” şeklindedir. Yalnız tercüme ederken Türkçe mantıkla tercüme etmemiz doğru olmaz. Dolayısıyla bu cümledeki Türkçe kullanımı karşılığı “dolayı” ifadesini tercümemize uygun gördük.
إن وزير الخارجية أحمد داود أوغلو قد وصل إلى البلاد بعد إجراء المباحثات
2 3 4 1
Dışişleri bakanı Ahmet Davudoğlu görüşmelerin yapılmasında sonra ülkeye döndü.
Not: İsim cümleleri tercüme edilirken kuralların uygulanması önemlidir. Onun dışında cümle içindeki kelimelerin Türkçe’ye tam karşılığı maharetle kazanılacaktır.
a) Haberi isim cümlesi olan kompleks isim cümlelerinin tercümesine örnekler
الإسلام خيره كثير İslam’ın iyiliği çoktur.
3 2 1 1 2 3
القصيدة فهمها صعب Kasidenin anlaşılması zordur.
3 2 1 1 2 3
-Bu tür cümleleri tercüme ederken;
* Önce mübtedayı özne olarak yazarız. İkinci olarak haber cümlesinin mübtedası yazılır. Son olarak ta haber yüklem yerine getirilir.
خالد أبوه قروي Halid’in babası köylüdür.
3 2 1 1 2 3
* Türkçe cümle yapısında Arapça isim cümlesi ile benzerlik arz eden cümle genelde isim kökenli yüklemle gelen cümledir.
* İsim kökenli yüklemle gelen Türkçe kurallı basit cümle, Arapça’daki basit isim cümlesi yapısı ile benzerlik taşır. Yani her iki dilde de yüklem konumundaki (Türkçe’de yüklem Arapça’da haber) öğe cümlenin sonunda yer almaktadır.
* Arapça’da البيت واسع Türkçe’de “Ev geniştir.” gibi
Bu örnekte olduğu gibi Türkçe cümlelerin Arapça’ya tercümesi aynı Arapça’dan Türkçe’ye tercüme ederken takip ettiğimiz metottadır. Yani;
- Önce Türkçe kelimedeki özne konumundaki kelimeyi alır, onu Arapça’ya çeviririz.
- Sonrada yüklem konumundaki kelimeyi Türkçe’ye çevirerek tercümemizi tamamlarız.
* “Hava sıcaktır.” cümlesini ele alırsak, bu cümlede “Hava” öznedir, “sıcaktır” kelimesi de isim kökenli yüklemdir.
Önce özneyi alıyoruz. 1- الجو Sonra yüklemi alıyoruz. 2- حار Sonra da tercümeyi الجو حار şeklinde tamamlıyoruz.
* “Kitap hayırlıdır.” cümlesini ele alalım. Bu cümlenin öznesi “Kitap” Arapça’daki mübtedanın konumunda olup الكتاب olarak tercüme ediyoruz. Sonra yüklem konumundaki “faydalı” lafzını Arapça’da مفيد şeklinde çevirip الكتاب مفيد şeklinde tercümemizi tamamlıyoruz.
Türkçe’den Arapça’ya kompleks (mürekkep) cümlelerin tercüme teknikleri
* Mürekkep cümlelere gelince durumun biraz farklı olduğunu görürüz. Bu tür Türkçe cümleleri Arapça’ya tercüme ederken takip edeceğimiz metod kısaca şöyledir.
1- Önce Türkçe cümlenin öznesi alınır.
2- Sonra cümlenin yüklemi alınır.
3- Geri kalan cümle en sonundan özneye doğru (sağa doğru) teker teker tercüme edilir.
Hasta bugün ilaçlarını geciktirdi.1-Hasta المريض 2- geciktirdi أخر 3- ilaçlarını أدويته 4- bugün اليوم
1 4 3 2
Tercümemiz:المريض أخر أدويته اليوم şeklinde olur.
Bir başka örnek verecek olursak; Sigara sağlığa zararlıdır.
1 3 2
1-Sigara التدخين 2- zararlıdır مضر 3- sağlığa للصحة Tercümemiz. للصحة التدخين مضر şeklinde olur.
Başka bir örnek: Yetkililer görüşmelerden sonra yurda döndü.
1 4 3 2
1- Yetkililer المسؤوليون 2- döndü عادوا 3- yurda إلى البلاد 4- görüşmelerden sonra بعد المباحثات
Tercümemiz المسؤوليون عادوا إلى الى البلاد بعد المباحثات veya إن المسؤولين قد عادوا إلى الى البلاد بعد المباحثات şeklinde olabilir.
* Burada dikkat edersek cümleyi iki şekilde Arapça’ya tercüme ettik. Başına إن vurgu edatı uygunluğu bakımından daha yaygındır. Diğer husus ise “döndü” diye ifade ettiğimiz yüklemin Arapça karşılığı عاد olup, Arapça isim cümlesinde haber konumundadır. Haberin mübtedaya uyma zorunluluğundan cemi şekliyle عادوا olarak tercüme ettik.
2- Fiil cümlesi ve yapısı
* Arapça’da fiil cümlesi, genel bir ifadeyle fiille başlayan cümledir. Basit ve mürekkep olmak üzere ikiye ayrılır.
* Bu tür cümleler genelde fiil (yüklem), fail (özne), meful (tümleç)’ten oluşur.
قرأ التلميذ الدرس Öğrenci dersi okudu. سافر والدي إلى الحج Babam hacca gitti.
* Şimdi fiil cümlesinin yapısını oluşturan bu üç öğenin durumlarına bakalım.