Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 29
ARAPÇA EĞİTİMİNDE ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Kamil ÇOŞTU
“Bir yıl sonrasını düşünüyorsan tohum ek,
Ağaç dik on yıl sonrası ise tasarladığın,
Ama yüz yıl sonrası ise düşündüğün, halkı eğit.
Bir kez ürün verir ekersen tohum,
Bir kez dikersen ağaç, on kez verir ürün
Yüz kez olur bu ürün eğitirsen halkı.
Balık verirsen bir kez doyurursun halkı,
Öğretirsen balık tutmasını hep doyar karnı”
Kuan-Tzu (Çin Ozanı)
1
Özet:
Dünyada konuşulan önemli dillerden biri Arapça’dır. Bu dil ile Türk
Milleti ve Medeniyeti’nin karşılaşması uzun bir tarihî geçmişe
dayanmaktadır. Bugün kendi tarih ve kültürünü anlamak için dahi
Türkiye’de Arap dilinin öğretimi önem arz etmektedir. Ayrıca bu dilin
eğitim-öğretimi sayesinde din eğitimi alanında da öğrenciler olumlu
kazanımlar elde edecektir. Bu dilin öğretimi esnasında öğrenmeyi etkileyen
faktörler olarak üç unsur ön plana çıkmaktadır. Bunlar; öğrenci, öğretici ve
yöntemdir. Bu üç unsur eğer etkili bir şekilde kullanılırsa mezkûr dilin
eğitim-öğretimi kolaylaşacaktır. Bu araştırmada eğitim-öğretimi doğrudan
etkileyen öğrenci, öğretici ve yöntemle ilgili bazı hususlara değinilecektir.
Bu hususlardan hazırbulunuşluk, olgunlaşma ve genel uyarılmışlık hali gibi
tabirler günümüz modern eğitim anlayışı ile ortaya çıkmış tabirlerdir.
Tabirlerin Arap dili eğitimi ile ilişkisinin anlaşılması üzerine yapılacak
araştırmalar mezkûr dilin öğretimine katkı sağlayacaktır.
Anahtar Kelimeler: Arapça, öğrenci, öğretici, malzeme, yöntem.

 Yrd. Doç. Dr, Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, Din Eğitimi,
kcostu@bartin.edu.tr
1
İbrahim Ethem Başaran, Eğitime Giriş, Ankara, 1996, s. 11.
Kamil COŞTU
30 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
Abstract:
One of the major languages spoken in the world is Arabic. The
Turkish nation and civilization encounter with this language is based on a
long historical past. Even today, it is important teaching of the Arabic
language in Turkey to understand their history and culture. Also in the
language of education in religious education through teaching, students will
obtain gains in a positive way. three elements as factors affecting learning
during the teaching of this language comes to the fore. These; Students are
tutorials and methods. These three elements will be easier if effectively
used, if the education of the aforementioned languages. Education in this
research that directly affect students, tutorials, and will focus on some of the
issues about the method. The terms such as readiness, maturation and
general arousal from these points are the expressions that emerged with the
modern understanding of education. Investigations on the understanding of
the relation of expressions with Arabic language education will contribute to
the teaching of the language.
Keywords: Arabic, student, teacher, material, method.
Giriş
İnsan denen varlığın dünyaya gelmesiyle başlayan eğitim, onun
ölümüne kadar devam etmektedir. Bu süreç akademik literatürde örgün ve
yaygın eğitim şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Örgün eğitim, kişilerin iş ve
meslek kollarında çalışmaya başlamadan önce okul ya da okul niteliği
taşıyan yerlerde genel ve özel bilgiler bakımından yetişmelerini sağlamak
amacıyla belli yasalara göre düzenlenen eğitim türüdür. Başarı sağlayan
öğrencilere diploma ya da akademik derece verilmektedir. Yaygın eğitim
ise, örgün eğitim olanaklarından çok az ya da hiç yararlanmamış durumda
olanlara veyahut meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere
uygulanan eğitimdir. Halk eğitimi, hizmet içi eğitim seminerleri ve iş
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 31
başında eğitim uygulamalarını yaygın eğitime örnek vermek mümkündür.2
Örgün ve yaygın eğitimle ilgili olarak zikredilen tanımlamalardan daha
farklı açıklamaları ilgili yayınlarda görmek mümkündür. Çünkü eğitim,
çağdan çağa, toplumdan topluma değişmekte, tanımlamalarda buna paralel
olarak farklılaşmaktadır.3 Hatta bir toplumun içerisinde dahi pek çok farklı
tanımlamaya rastlamak mümkündür.
En uzun çocukluk devresine sahip varlık insanoğludur. Bu devrede
çocuk, eğitim-öğretime özel ihtiyaç duymaktadır.4 Çünkü alacağı eğitim,
onun toplum içerisinde olduğu gibi Allah katındaki konumuna da etki
edecektir. Bu durum Kur’an-ı Kerim’de; “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur
mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri öğüt alır”5
şeklinde vurgulanmıştır.
Ayrıca akla ve eğitime dikkat çeken daha pek çok ayet-i kerimeyi Kur’an-ı
Kerim’den okumak mümkündür. Mesela İsra Suresi’ndeki “Herkes
yaratılışına göre davranır”6
ayet-i kerimesi eğitim açısından da
yorumlanabilir.
Bugün örgün ve yaygın öğretimde pek çok eğitim alanı vardır. Bu
öğretim alanlarından biri de dildir. Çünkü dünya küreselleşmiş köy haline
gelmiş, insanlar dünyanın diğer ucundaki kişilerle iletişim kurma ihtiyacı
hissetmiştir. Dünyada hâlihazırda ise, konuşulan 225 lisandan biri olan
Arapça, Sâmi dil ailesinin önemli dillerindendir.7 Bunun bir göstergesi,
Birleşmiş Milletler’in çeşitli komisyonlarında çalışma dili kabul edilmesidir.
Kur’an-ı Kerim’in, Hz. Peygamber’in hadislerinin ve temel İslam
kaynaklarının Arapça olması ve bu dille matematik, tıp, astronomi, fizik,

2 Özcan Demirel - Zeki Kaya, “Eğitim İle İlgili Temel Kavramlar”, Eğitim Bilimine Giriş,
Pegem Akademi, yer 2010, s. 11-12.
3 Yaşar Fersahoğlu, İslam Eğitimine Giriş, Marifet Yay., İstanbul 2003, s. 9.
4 Hilmi Ziya Ülken, Eğitim Felsefesi, Ülken Yay., İstanbul 2001, s. 113.
5 Zümer, 39/9.
6
İsra, 17/84.
7 Soner Gündüzöz, “Arapça Öğretiminde Başvurulacak Bazı Yöntem ve Teknikler Pedagojik
Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 29, 2010, s.
36.
Kamil COŞTU
32 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
edebiyat, tarih, coğrafya, musiki gibi pek çok sahada binlerce eser verilerek
bir kültür ve medeniyet oluşturulması da, bu dilin öğrenilmesi ve
öğretilmesini gerektiren sebeplerdir.8 Bundan ötürü Türkler, İslâm’ı kabul
ettikleri tarihten itibaren Arap dili öğrenimine önem vermişlerdir.9 Osmanlı
arşivlerinde bulunan vesika, yazma ve matbu eserler de bunun bir
göstergesidir. Günümüzde Osmanlı’yı anlamak isteyen bir kişi bu vesika,
yazma ve matbu eserleri okuyabilmek için de Arap dilini öğrenmek
zorundadır.10
Yukarıda zikredilen Arap dilinin Türkiye’de öğrenilme gerekçelerini
Abdurrahman Özdemir şu şekilde sıralamaktadır:
1. Dinî amaç: Dini, ana kaynaklarından öğrenme. İslâmî ilimlerde
araştırma yapma ve meslekî metinleri lügat yardımıyla anlayabilme.
2. Ekonomik ve Ticarî amaç: İthalat, ihracat, mühendislik, daha iyi
şartlarda iş bulabilme.
3. Politik amaç: Siyasî metinleri anlama, tercüme etme, konuşma ve
yazılar yazabilme kabiliyetlerini geliştirme.
4. Turistik amaç: Turistlerle fikrî ve maddî alışverişler yapacak,
onlarla anlaşabilecek pratik ağırlıklı kabiliyeti geliştirme.
5. Kültürel amaç: Kongre, sempozyum, konferans, spor ve benzeri
faaliyetlere katılma.11

8 Yakup Civelek, “Türkiye’de Arapça Öğretimine Dair Bazı Teklifler: Riyad Arap Dil
Enstitüsü Örneği”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.2, Aralık 1998, s.
226-228.
9 Abdurrahman Özdemir, “İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminin Gerekliliği,
Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,
S.10, 2004, s. 28-29.
10 Yusuf Sancak, Yabancı Dil Eğitimi - Öğretimi ve Arapça Tarihçe, Amaç, Esaslar,
Elemanlar, Usûl (Metot) ve Teknik”, Ekev Akademi Dergisi, C.2, S.1, Kasım 1999, s. 56.
11 Özdemir, s. 42; Hasan Soyupek, “Yabancı Dil Öğretimi Bağlamında Arapça Öğretiminde
Motivasyonun Önemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.20,
2008/1, s. 186.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 33
Her alanda olduğu gibi Arapça eğitim-öğretiminde de bir takım
zorluklarla karşılaşılacaktır. Bu zorluğun, diğer dillerin ve Arap dilinin
geçmişteki öğretiminde olduğu gibi günümüzde de yaşanması
mümkündür.
12 Çünkü herhangi bir dili öğrenmeye başlayan çocuğun hafıza
ve zekâsı boş bir yüzey olarak ilk kez ana dilin yapısına göre
biçimlendiğinden, daha sonra edinilecek dil eğitim-öğretimi aslında öğrenci
için yeni bir düzen olmakta ve bu da kendine has pek çok zorluk anlamına
gelmektedir.
Aslında iyi bir yabancı dil öğrenimi ana dilini etkin kullanabilme
becerisi ile doğru orantılıdır. Çünkü kendi dilinin terimlerini yeterince
bilmeyen kişi, yabancı bir lisanı da öğrenmede zorluk çekecektir. Bu
sebeple Yusuf Sancak’a göre, ana dil eğitim-öğretimi orta öğrenimde
tamamlanmış olmalıdır. Bu seviyedeki bir öğrenci dinleme, okuma, yazma
kabiliyetine sahip olduğundan yabancı dil öğretiminde temel maksat olan
kabiliyetlere ve bunların öğrenimine hazırdır.
13 Bu noktada eğitim
sisteminin kendine şu soruyu sorması gerekmektedir: “Çocuğa neyi ve nasıl
öğretmeli? Sıralarda mı, yoksa bahçe ve doğada mı?”14 Muhakkak ki, bu
soru önemlidir. Ama eğitim-öğretimi etkileyen tek unsur bu değildir.
Öğrenmeyi etkileyen unsurlar çok çeşitli ve karmaşıktır. Bunların her birini,
diğerinden ayırarak incelemek de ayrıca zordur. Bu durumu yapılan
araştırma ve çalışmalarda görmek mümkündür.15
Bu çalışmaların bir kısmında okullardaki eğitim-öğretim metodunun
darlığından, okulların birer yarış yeri haline getirilmesinden, kabiliyetlere
göre sınıflara ayırma yerine test veya numara usullerinin zararlarından
doğan okul mağdurları konu edilmektedir. Hâlbuki takip edilecek metodun
şekli ve öğretmenlerin yeni metotlara göre öğrenciyi yetiştirmesi sayesinde

12 Soyupek, s.182.
13 Sancak, s.53-55.
14 Ülken, s.33.
15 Cavit Binbaşıoğlu, Eğitim Psikolojisi, Binbaşıoğlu Yayınları, Ankara 1978, s. 69.
Kamil COŞTU
34 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
bu kurbanlardan pek çoğu kurtulabilir.16 Aksi takdirde istenilen sonuç
alınamayacaktır. Bu sebeple diğer derslerde olduğu gibi Arap dili
eğitiminde de öğretmen, öğrenci, malzeme ve çevre unsurlarının birlikte
mülahaza edilmesi gerekmektedir.17
Bu hususlara dikkat çekmiş eserler daha çok gelişim ve öğrenmeye
yönelik yayınlardır. Bu tür yayınlarda öğretmenlerin öğretim sürecini
tasarlamasından değerlendirilmesine kadar gerçekleştirecek etkinliklere ve
başarılı olmalarını sağlayacak uygulamalara da yer verilmektedir.18
Arap dili özelinden yola çıkılarak eğitim-öğretimi etkileyen
unsurlardan bazısına dikkat çekmek bu araştırmanın problemini
oluşturmaktadır. Arap dilinin daha etkin ve kolay öğrenilmesi noktasında
ilgililere bazı hususlarda malumat vermek, araştırmanın amaçları arasında
yer almaktadır. Bunlar ise; öğrenen, öğreten ve yöntem olarak özetle dile
getirebileceğimiz üç temel unsurdur. Bu unsurların üçüne Arap dili eğitimi
açısından dikkat çekilmesi bu makaleyi önemli kılacaktır. Bununla birlikte,
makalede Arap dili eğitim-öğretimini etkileyen faktörlerin hepsine veyahut
ele alınan başlıklarda detaya inilmesi de elbette mümkün değildir.
1. Öğrenenle İlgili Hususlar
Eğitim-öğretimin en önemli öğelerinden biri, hiç şüphesiz ki öğrenen
yani öğrencidir. Bu durum, öğrenende bulunan herhangi bir problemin
eğitim-öğretimin kalitesini doğrudan etkilemesine sebep olmaktadır. Bu
sebeple Arap dili öğretiminde diğer eğitim türlerinde olduğu gibi öncelikle
öğrenende bulunan problemlerin izole edilmesi gerekmektedir. Çünkü -daha
önce de belirtildiği gibi- öğretimin ana ekseni öğrencidir. Bundan ötürü
eğitimde her şey öğrenciye yönelik ve uygun olmalıdır.19

16 Ülken, s.12.
17 Sancak, s. 56.
18 Münire Erden - Yasemin Akman, Gelişim ve Öğrenme, Arkadaş Yayınları, Ankara 2005, s.
17.
19 Özdemir, s. 38.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 35
Bununla birlikte, öğrencinin de eğitim-öğretime çeşitli açılardan hazır
olması önem arz etmektedir. Öğrencide bulunması gereken hususlar
hakkında eğitim psikolojisi ile ilgili yayınlara bakıldığında, pek çok alt
başlığı görmek mümkündür. Bu alt başlıklardan bir kısmı modern eğitim-
öğretim anlayışında ortaya çıkmıştır. Bu makalede daha çok modern eğitim-
öğretim anlayışında ele alınan bazı hususlara dikkat çekilecektir. Ayrıca,
öğrenciyi ilgilendiren zeka düzeyi, aile vb. gibi hususlar da göz ardı
edilmeyecektir. Bu hususlar göz önünde bulundurarak eğitim-öğretimi
doğrudan etkileyen öğrenci ile ilgili bazı konuları şu şekilde belirtmek
mümkündür.
1.1. Türe özgü hazır oluş / Hazırbulunuşluk
İnsanoğlunun istenilen davranışı gerçekleştirebilmesi için gerekli
biyolojik donanıma sahip olması gerekmektedir.20 Örneğin uçmak
insanoğluna öğretilebilecek bir şey değildir.21 Veyahut her köpeğe avlanma
ile ilgili davranışların öğretilmesi mümkün değildir.22 Bu sebeple
insanoğluna bir şey öğretilirken onun gerekli biyolojik donanıma sahip olma
durumuna dikkat edilmelidir. Eğitim literatüründe insanoğlunun
yapabileceği belli bir davranışı öğrenebilecek düzeye gelmesine,
hazırbulunuşluk denilmektedir.23 Bu hususa bazı araştırmacılar “türe özgü
hazır oluş” başlığı altında dikkat çekmektedir.
Bu konu ile ilgili yazılarda araştırmacılar; bilişsel, duyuşsal,
devinimsel yeterliliğe ulaşma, ön yaşantıları edinmiş olma ve öğrenmeye
hazır hissetme açısından hazırbulunuşluğa dikkat çekmişlerdir. Öğrenmeye
hazırbulunuşluk, öğrenenin gelişim düzeyini anlatan bir kavram olup,
insanoğlunun öğrenebileceği bir konu için gereken olgunluğa ulaşmasını ve

20 Zeki Kaya, “Eğitimin Psikolojik Temelleri”, Eğitim Bilimine Giriş, Pegem Akademi, 2010,
s. 117.
21 Yasemin Yavuzer - Zekeriya Demir, Öğrenme ve Bireysel Farklılıklar, Nobel Yayın
Dağıtım, Ankara 2006, s. 106.
22 Ramazan Arı, Eğitim Psikolojisi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2009, s .149.
23 Erden ve Akman, s. 242.
Kamil COŞTU
36 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
ön öğrenmeyi yapmasını ifade etmektedir. Öğrenen kişi hedef davranışlar
için gereken bilgi, beceri ve tutumu kazanabilecek güç ve öğrenim
düzeyinde ise öğrenmeye hazır demektir. Bununla birlikte, öğrenmeye
hazırbulunuşluk insandan insana farklılık gösterir. Mesela Arapça eğitim-
öğretiminde insanların yeterlik düzeyleri, genelde konuyu öğrenmeye
elverişli ama özelde, birbirinden farklı olabilmektedir. Bu durum
öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinimsel gücü ile doğrudan ilişkilidir.
Bu sebeple Arap dili öğreticisinin öğrenenlerin, öğrenmeye hazırbulunuşluk
düzeyini tanıması ve düzeylerine göre onlara konuyu öğrenmeleri için süre
tanıması gerekmektedir.24 Ayrıca okula başlama yaşı, okul öncesi eğitimde
geçen süre, erken eğitim, hazırlık sınıfında okuma durumu, öğretmen, aile
ve aile ortamı, ebeveyn çocuk iletişimi, olumlu akran ilişkileri gibi hususlar
diğer eğitim alanlarında olduğu gibi Arap dili öğretiminde de
hazırbulunuşluğa etki eden faktörlerdendir.25
Bununla birlikte, ortak bir hazırbulunuşluk üzerinde mutabakata
varılması da ayrıca önem arz etmektedir. Çünkü okulun çocuktan, çocuğun
okuldan beklentilerinin birbirinden farklı olması mümkündür. Bu farklılığın
ortadan kaldırılması; hem çocuğu okula hazırlayan aile, hem de okul
açısından ortak çerçeveye indirgenmesi ile gerçekleşebilecek bir durumdur.
Bu ortak çerçeve ise; çocuğu merkeze alan; çocuğun bağımsız ve değerli bir
varlık oluşunu kabullenerek, ortak bir hazırbulunuşluk düzeyinde
uzlaşmakla mümkündür.
26 Bunun gerçekleştirilebilmesi için öncelikle
öğretimin, öğretmenin bildiği yerden değil, öğrencinin bulunduğu seviyeden
başlamalıdır. Bir konudan önce, bilinmesi zorunlu olan temel başlıkların
öğrenilmiş olması gerekmektedir. Yani ön öğrenmeler yoklanmalıdır.

24 Başaran, s. 26.
25 Gonca Harman ve Dilek Çelikler, “Eğitimde Hazır Bulunuşluğun Önemi Üzerine Bir
Derleme Çalışması”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, C.1, S.3, Ağustos 2012, s.
147-153.
26 Mehmet Yapıcı, “İlköğretim 1. Sınıfa Başlayan Öğrencilerin Hazırbulunuşluk Düzeyleri”,
Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Vol 1, No 1, 2004, s. 3.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 37
Çünkü bu öğrenmeler ne kadar zayıf ve sınırlı ise, yeni öğrenmeler o derece
zorlaşmaktadır. Benzer şekilde ön öğrenmeler ne derece güçlü ise, yeni
öğrenmeler de o derece kolaylaşmaktadır.27 Klasik Arap dili öğretiminde de
bu durumu görmek mümkündür. Öğrenci klasik anlayışta ‘Avamil’
okuyabilmesi için ‘Emsile’ ve ‘Bina’ denilen kısımları öğrenmiş olmalıdır.
Klasik anlayıştaki sınıf değil, ders geçme modeli ile ders gören öğrenci
anlayışını hazırbulunuşluğun modern anlayışa göre daha çok önemsendiğini
gösteren örnek olarak değerlendirmek mümkündür.
Bununla birlikte hazırbulunuşluğu doğrudan etkileyen bir diğer husus,
öğrencinin belirli olgunluk seviyesine gelmesidir. Bu hususla ilgili olarak
ise, şunları söylemek mümkündür.
1.2. Olgunlaşma
Eğitim-öğretimi etkileyen önemli unsurlardan biri de, öğrencinin
gerekli olgunluğa ulaşmasıdır. Bazı araştırmacılar olgunlaşmayı insanın
hem yapısına hem de işlevlerine etki eden iç güçlerin ürünü olarak
tanımlamış; örnek olarak çocukların okumayı öğrenmedeki ilerleyişlerinin
zekâ bakımından olgunlaşma ile ilgili olduğuna dikkat çekmiştir.28
Eğitim-öğretimi etkileyen faktörlerden bir kısmı bazı yönleriyle
birbirine benzerken; kimi özellikleriyle ayrılmaktadır. Türe özgü hazır oluş
ile olgunlaşmada da durum benzerdir. Buna örnek vermek gerekirse;
öğrenci türe özgü hazır oluş durumunda olabilir ama eğer gerekli olgunluğa
ulaşmamış ise, verilmek istenen bilgiyi öğrenemeyecektir.29 Bu sebeple
diğer hususlarda olduğu gibi Arap dili eğitiminde de öğrencinin belli bir
olgunluğa ve gelişmişlik düzeyine ulaşmış olması gerekir. Bunlardan

27 Ramazan Korkut, “Genel Öğretim İlkeleri Açısından Şark Medreselerinde Arapça
Öğretimi”, Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler (Uluslararası Sempozyum, 29
Haziran - 1 Temmuz 2012), Bingöl Üniversitesi Yay., 2013, s. 519.
28 Kaya, s. 117-118.
29 Mehmet Ali Seven - Ali Osman Engin, “Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler”, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.12, S.2, s. 192.
Kamil COŞTU
38 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
bazılarını; kelime ezberleyebilme, grameri uygulama, doğru telaffuz
edebilme gibi olgunluklara haiz olması şeklinde belirtmek mümkündür.
Öğretmen öğrencilerin bu olgunluk düzeylerini hesaba katmadan Arap
dilini öğretmeye kalkışırsa öğrencide olumsuz etkiler bırakması
muhtemeldir. Bunun bariz bir örneği olarak iki yaşlarında pateni
öğrenebilen ikizlerin altı yaşında paten üzerinde durmayı bile beceremeyişi
örneği verilmektedir.30 Bu bakımdan Arap dili öğretiminde de öğrencinin
olgunluk düzeyi hesap edilerek eğitim verilmesi önem arz etmektedir.
Öğrencinin belirli olgunluk seviyesine ulaşması önemli olmakla
birlikte, derse yönelik öğrencinin uyarılması gerekmektedir. Bu hususla
ilgili olarak ise, şunları söylemek mümkündür.
1.3. Genel uyarılmışlık hali
Genel uyarılmışlık hali; öğrencinin kendini eğitim-öğretime hazır
hissetmesi durumudur. Öğrenci her zaman eğitim-öğretime kendini hazır
hissedemeyip, diğer derslerde olduğu gibi Arap dili öğreniminde de “Canım
ders çalışmak istemiyor” şeklinde ifadeler kullanabilmektedir. Aslında bu
söylem, öğrencinin yeterli uyarılmışlık seviyesine ulaşmadığının bir
ifadesidir.31

Bununla birlikte, belli bir düzeye kadar genel uyarılmışlık hali öğrenci
üzerinde olumlu etki yaparken, aşırı uyarılma hali ise, olumsuz tesir
göstermektedir. Bu sebeple öğrenme ile genel uyarılmışlık hali arasındaki
ilişkiyi ters “U” şeklindeki bir eğri olarak belirtmek mümkündür.32
Öğrenciler, genellikle kısa vadede pratik faydalar sağlayacak dersleri
öğrenmeye daha heveslidir. Çünkü psikolojik, sosyal ve kişisel hayatın
devamı için esas olan bir ihtiyaçla öğrenci karşılaştığı zaman onun çözümü
hususunda almış olduğu eğitim kendisi için önem arz edecektir.33 Bu
noktada Arap dili eğitim-öğretiminin öğrencinin geleceği için önem arz

30 Yavuzer ve Demir, s. 106.
31 Ziya Selçuk, Eğitim Psikolojisi, Nobel Yay., Ankara 2014, s. 133.
32 Arı, s. 147.
33 Özdemir, s. 35.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 39
ettiği öğrenciye bildirilmelidir. Gelecekte kamuda veyahut özel sektörde
Arap dilini bilmesinin kendisinin kariyerine ve/veya ticarî hayatına olumlu
yansıyacağını bilmesi öğrencinin mezkûr dil eğitimine karşı bakış ve
yaklaşımını olumlu yönde etkileyecek, başarısına katkı sağlayacaktır.
Öğrencinin genel uyarılmışlık halini etkileyen bazı hususlar
bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi ise, öğrencinin duyduğu kaygılardır.
Öğrenenle ilgili hususların önemli başlıklarından olan kaygı hakkında
şunları belirtmek kaliteli bir öğretim için önem arz etmektedir.
1.4. Kaygı
Her insanın yaşamında pek çok kez yüzleştiği duygulardan biri olan
kaygı, bireyin duygusal veya bedensel olarak kendini tehdit altında hissettiği
zaman ortaya çıkan gerginlik ve uyarı halidir. Kontrol edilebildiği sürece
genel uyarılmışlık hali olup yararlıdır.34 Bu tür yararlı olan kaygılar, orta
seviyelileridir. Kontrol edilemeyen ve zararı dokunabilen türü ise, aşırı ve
düşük olan kaygılardır. Aşırı yüksek ve düşük seviyedeki kaygılar,
öğrenmeyi olumsuz yönde etkileyerek, eğitim-öğretimi güçleştirmektedir.35
Bu durum, konu hakkında yapılmış araştırmalarda da ortaya konmuştur.36
Bu sebeple öğretmen Arap dili öğretiminde öğrencinin yüksek düzeyli
ya da düşük seviyeli kaygı halinde olmaması için çaba sarf etmelidir. Dersi
orta seviyedeki kaygı halinde tutmak için anlaşılan hususlarla birlikte,
anlaşılamayan noktaların da olması önem arz etmektedir. Öğretmen yüksek
seviyeli kaygının önüne geçmek için konuların yeteri düzeyde anlaşılmış
olmasına özen göstermelidir. Çünkü anlama arttıkça kaygı azalacaktır.37
Arap dili eğitiminde “Ben bu dili öğrenemem”, “Sınavlarında başarılı
olamam” veya “Ben bu dili konuşamam” düşüncesini ortadan kaldırmak

34 Arı, s. 316.
35 Selçuk, s. 133.
36 Mesela yapılan bir araştırmaya göre, akademik yeteneğe sahip öğrencilerin kaygıları ile
okul başarıları arasında belirgin bir ilişki bulunduğu saptanmıştır. Arı, s. 278.
37 Ebru İkiz, “Öğrenmenin Kapsamı ve Etkileyen Faktörler”, Eğitim Psikolojisi, Maya
Akademi Yayın Dağıtım, Ankara 2010, s. 199.
Kamil COŞTU
40 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
için öğrencinin kaygı seviyesinin iyi gözlemlenmesi gerekmektedir. Bu
hususta öğretmen, sadece sınıf düzeylerini temel alarak değil, aynı sınıfta
ders gören öğrencilerin her birinin kaygılı olduğunu düşünerek özel
yaklaşım sergilemelidir. Sene başında ve ders öncesinde konu ile ilgili
olarak öğrenciyi hangi seviyeye ulaştırmayı hedeflediğin belirtmeli, derste
konuyla ilgili kaliteli örnekler sunmalı, etkili öğrenme stratejileri
kullanmalı, öğrenciye öğrenemediği noktalarda yardımcı olmalı, sınavları
dinleme-yazma-okuma gibi dil eğitimine uygun halde yapmalıdır.38
Öğrencinin kaygılı olmasında dersle ilgili eski yaşantılarının etkisi
büyüktür. Bu sebeple öğrenenle ilgili hususlarda eski yaşantıların bilinmesi
gerekmektedir. Bununla ilgili olarak ise, şunları söylemek mümkündür.
1.5. Eski yaşantılar
Arap dili eğitimi Türkiye’deki orta öğretim kurumlarının bir kısmında
mecburî, diğerlerinde seçmeli ders olarak verilmektedir. İlahiyat, İslâmî
İlimler ve Arap Dili Fakülteleri’nde ise bu ders daha akademik bir şekilde
işlenmektedir. Bununla birlikte, mezkûr dil eğitimini alan öğrencilerin Arap
dili veya harfleri ile aşinalığı bu ders öncesinde de bulunmaktadır. Mesela
pek çok öğrenci küçük yaşlarda gittiği Kur’an kursları vesilesi ile Arap dili
harflerini okuyup yazabilmektedir. Bu durum aslında dil öğretiminde
öğreticilerin faydalanacağı çok önemli bir husustur. Çünkü her yeni
öğrenme, eski öğrenilenlerin üzerine bina edilmektedir.39
Diğer branşlarda olduğu gibi Arap dili öğreticisine bu noktada da
büyük görev düşmektedir. Öğrencinin Arap dili hakkındaki önceki bilgisinin
doğruluk, yeterlilik ve destekleyicilik düzeyinden öğretici haberdar
olmalıdır. Burada dikkat çekilen önceki bilgiden kasıt; öğrencinin okuduğu
konu ile ilgili olay, nesne ve fikirler hakkında sahip olduğu ve metinden
anlam oluşturmasında etkili olan bilgi hazinesi kastedilmektedir.
Öğrencilere ne öğretebileceğimizi tespit etmede en önemli belirleyici unsur,
muhatap kitlenin konuyla ilgili bilgi düzeyidir. Çünkü öğrencilerin

38 İkiz, s. 199.
39 Selçuk, s. 132; Kaya, s. 118.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 41
dikkatlerini metne yöneltmesine, metinde geçen konular arasında bağlantı
kurmasına ve okudukları bilginin kalıcılığına eski yaşantıları doğrudan etki
etmektedir.40
Eski yaşantıların aktarılması tek türlü değildir. Olumlu ve olumsuz
olmak üzere iki şekilde olabilmektedir. Eskiden öğrenilmiş olan bilgi
hâlihazırdaki öğrenmeye müspet katkıda bulunuyorsa olumlu aktarma,
engelleyici veya güçleştirici şekilde etkiliyorsa olumsuz aktarma söz konusu
olmaktadır. Bisiklet kullanabilen birinin motosiklet sürmeyi daha kısa
zamanda alışması olumlu aktarma, iki parmakla daktilo yazmayı öğrenmiş
bir kişinin, sonradan 10 parmakla daktilo kullanmaya çalışmasında olumsuz
aktarma söz konusudur.41 Arap dili eğitiminin bir kısmında olumlu, bir
kısmında ise olumsuz aktarmanın olması muhtemeldir. Öğreticinin olumlu
ve olumsuz aktarmaları sene başında yapılacak seviye tespit sınavları ile
belirlenerek o minvalde dersi işlemesi öğrencinin daha kolay öğrenmesine
vesile olacaktır.
1.6. Güdü / Motivasyon
Arap dili eğitimini doğrudan etkileyecek unsurlardan biri de güdü ve
motivasyondur. Bu iki unsur birbirlerine oldukça yakın olması hasebiyle
birlikte işlenecektir. Güdü ve motivasyonla ilgili çalışmalara bakıldığında;
psikoloji ve eğitim psikolojisi alanında araştırma yapan akademisyenler
tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Çünkü güdü ve motivasyon;
eylemsiz organizmayı harekete geçiren şey olarak düşünüldüğü için
psikologlarca oldukça önemli görülmüştür.42
Güdü hakkındaki yazılarda bu kelime ile birlikte güdülenme ve dürtü
kavramları da sıkça kullanılmaktadır. Bu sebeple bu kelimelerin

40 Kubilay Yazıcı - Barış Kaya, “Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Yazılı Materyallerinden
Öğrenmelerini Etkileyen Bireysel Faktörler”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, S.27, 2010, s. 33.
41 Selçuk, s. 133.
42 Marcy P. Driscoll, Öğretim Süreçleri ve Öğrenme Psikolojisi, çev. Ömer F. Tutkun – Seçil
Okay – Evrim Şahin, Anı Yay., Ankara 2012, s. 349.
Kamil COŞTU
42 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
anlamlarının doğru olarak bilinmesi de önem arz etmektedir. Güdü; bireye
amaçları doğrultusunda hareket etmesi için enerji verip harekete geçiren
ihtiyaç ve istek; güdülenme ise, herhangi bir şekilde eylemde bulunma
eğilimi olarak tanımlanmaktadır.43 Güdü kişiden kişiye değişmekte olup bir
dürtü, istek, ihtiyaç, hırs vs. olabilmektedir.44 Yani, güdülerin kaynağına
bakıldığında gereksinmeler olduğu görülmektedir. Gereksinme ise, bedende
herhangi bir nesnenin azlığına ya da yokluğuna dayanmaktadır. Gereksinme
kendini giderilmesi gereken bir güç ya da gerilim biçiminde ortaya
koymaktadır. Buna psikolojide dürtü denir. Bu ikisinin aralarındaki ilişkiyi
şu şekilde belirtmek mümkündür. Dürtünün organizmada belli bir davranışa
yönelmesi biçimine güdü denir.45 Güdüler bazı araştırmacılarca içsel ve
dışsal güdüler olmak üzere iki kısma ayrılmıştır. Mesela öğretmenin
takdirini alma isteği dışsal bir güdü türüdür.46
Öğrenmeyi etkileyen diğer faktörlerle güdü arasında yakın ilişki
bulunmaktadır. Mesela genel uyarılmışlık hali ile güdü arasındaki dairesel
bir ilişki mevcuttur. Bu durumu şu şekilde örneklendirebiliriz. Arap dili
öğrenimine güdülenen denek onunla ilgili dış uyaranlara karşı duyarlı hale
gelerek genel uyarılmışlık durumuna gelir. Yani genel uyarılmışlık
halindeki bir deneğin, çevresindeki ses ve Arapça yazı görüntüsü gibi
uyarıcılara da güdülenmiş olması muhtemeldir.47
Motivasyon kelimesinin kökü motive olup, bu kavram hareket etmek
anlamındaki Latince Mavera sözcüğünden gelmektedir. Bu kavram; istek,
arzu, ihtiyaç ve ilgileri kapsayan genel bir kelime olup, belli hedefleri
gerçekleştirmek için insanı harekete geçiren, yönlendiren iç gerginlik,

43 Erden - Akman, s. 243.
44 Selçuk, s. 132.
45 Binbaşıoğlu, s. 69.
46 Seven - Engin, s. 193.
47 Arı, s. 148.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 43
yeteneklerden doğan aklî ve etkilenme anlamlarında kullanılmaktadır.48
Motivasyon; kişiyi belli bir hedefe yönelten güdüleyici durum, hedefe
ulaşmak için yapılan davranış ve hedefe ulaşmak şeklindeki üç yönlü bir
döngü içinde olur.49
Öğrenciler için hedefe ve beklentiye yönelik davranışlar iş yapmada
motivasyonel rol oynamaktadır. Motivasyonu bilişsel kuramcılar; düşünce,
beklenti, gelecekteki olayların algılanması ve başka zihinsel işlevlerin
hedefe yönelik davranışlara etkisi hususları açısından ele almaktadır.
Aslında realiteye bakıldığında da öğrencinin, yaptığı davranışın hedefi
sağlayacağını anladığında daha fazla çaba sarf ettiği görülmektedir. Başka
bir deyişle, belli bir hedefi sağlamak için beklenti ne kadar yüksek olursa,
öğrenci ona ulaşmak için daha fazla çaba harcamakta ve gayret
göstermektedir.50
Bu sebeple Arap dili öğretiminde motivasyonu sağlamak ve öğrenciyi
öğrenime hazırlamak için öncelikle, Arapça’nın çeşitli hedeflere ulaşmada
vazgeçilmez bir unsur olduğunu kavratmak, hangi amaç için ve hangi alanda
kullanılacağı sorularının cevaplandırılması gerekmektedir. Başka bir ifade
ile öğrencilerin zihninde var olan “Niçin öğreneceğim? Bana ne gibi fayda
sağlayacak?” sorularının cevabının tatmin edici şekilde verilmesi
gerekmektedir. Arapça dilinin niçin öğrenilmesi gerektiğini irdelemek de
ayrıca önem arz etmektedir.51
Bundan dolayı Arapça dersine öğrencinin motivasyonunu sağlamak
için, dili onların hayatlarında fonksiyonel hale getirmek gerekir. Öğrenciler
Arap diline hâkim olmanın ve sınıfta dereceye girmenin kendilerine bir

48 Doğan Cüceloğlu, İnsan ve Davranış: Psikolojinin Temel Kavramları, İstanbul 1991, s.
229-230.
49 Soyupek, s. 183.
50 Enver Tahir Rıza, “Arap Olmayanlara Arapça Öğretiminde Dil Laboratuvarının Hedefleri:
Beklentiler ve Gerçekleşenler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat. Fakültesi Dergisi, S.5,
İzmir 1989, s. 109.
51 Soyupek, s. 185.
Kamil COŞTU
44 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
takım avantajlar sağlayacağını bilmelidir. Çünkü ancak ödüllendirilen
davranışlar tekerrür edecektir. Çalışan çalıştığının karşılığını gördükçe
hevesi ve şevki artacaktır.
52
Güdünün oluşabilmesi için öğrencinin dikkatini toplaması
gerekmektedir. Öğrenenle ilgili önemli hususlardan biri olan güdü hakkında
şunları söylemek mümkündür.
1.7. Dikkat
İnsanoğlu bazen duyu organları vasıtasıyla sayılamayacak kadar çok
uyarıcıyla karşı karşıya kalmaktadır. Bunlardan ise sadece bir kaçını
algılayabilmektedir.53 Benzer şekilde eğitim-öğretim esnasında da dikkati
çekecek pek çok uyarıcı ortamda bulunmakta, öğrenci bu sebeple derse
adapte olamamaktadır.
Öğrenmeyi doğrudan etkileyen faktörlerden olan dikkat; bir uyarıcıya
bilinçli olarak odaklanma süreci olarak tanımlanmaktadır. Dikkat bilişsel bir
kavram olup bilgiyi işleme sürecinin başlangıcında uyarıcının duyusal
olarak kayıt edilmesinin hemen ardında yer almaktadır.54
İnsanoğlu herhangi bir hususa dikkatini verirken bütün zihinsel yeti ve
yeteneklerini etkin hale getirmektedir. Bu da öğrenme sürecinin oluşmasını
kolaylaştırmaktadır. Dikkat özellikle bilinçli olan her öğrenme için
gereklidir. Başarılı bir çalışma yapmak isteyen herkesin, dikkatini ilgili
olduğu şeye yoğunlaştırması gerekmektedir.55 Her zaman bu yoğunlaşma
gerçekleşememekte öğrencinin dikkatine dair problemler ortaya
çıkabilmektedir.56
Arap dili eğitimini veren öğreticinin, öğrencinin dikkatini çekebilmesi
için birtakım hususlara dikkat etmesi gerekmektedir. Bunlardan bazıları
şunlardır:

52 Özdemir, s. 39.
53 Ziya Selçuk, Eğitim Psikolojisi, Nobel Yay., Ankara 2014, s. 132.
54 İkiz, s. 192.
55 Binbaşıoğlu, s. 80.
56 Soyupek, s. 191.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 45
1. Görsel sunum yapmak
2. Zıtlıklar oluşturmak: Öğrencinin kafasını karıştıracak zıtlıklar
sunulmalıdır.
3. Düşünce üreten sorular sormak
4. Vurgulama yapmak
5. Öğrenciye ismiyle hitap etmek
6. Mevcut uyarıcılardan yararlanmak.
57
Bu hususlara özen gösterildiği takdirde öğrencinin Arap dili dersinde
oluşabilecek dikkat dağınıklığı probleminin önüne geçilmiş olunacaktır.
Böylece dil eğitiminin daha verimli hale gelmesi muhtemeldir. Aksi halde
dersler işlenecek fakat öğrenicinin Arap dili hakkında bilgi seviyesinde bir
ilerleme olmayacaktır.
1.8. Öğrenilmiş çaresizlik
Davranışlarıyla sonucu kontrol edemeyeceğine -tamamen- kanaat
getiren bir insanın olumsuz durumu değiştirebileceği zamanlarda dahi
gereken çabayı göster(e)memesine öğrenilmiş çaresizlik denilmektedir. Bu
terim öncelikle korku koşullu deneylerde hayvanların davranışlarını
tanımlamak için kullanılmıştır. İnsanlarla ilgili olarak ise bu kavram, erken
yaşlardan itibaren gelişmeye başlayan başarısızlık beklentisinin bireyin
yaşamında önemli sonuçlar doğurabileceğini ve bu olgunun devamı halinde
bireyde depresif bozukluklar oluşabileceğini konu edinen araştırmalarda dile
getirilmiştir.58 Öğrenilmiş çaresizliğe benzer bir başka husus ise, öğrenilmiş
güçlüktür. Rosenbaum gibi bazı araştırmacılar öğrenilmiş güçlüğün,
öğrenilmiş çaresizliğin karşıt-tezi olduğunu savunmuştur. Ayrıca bu

57 İkiz, s. 193.
58 Şükrü Düzgün - Halil Hayalioğlu, “Öğrencilerde Öğrenilmiş Çaresizlik Düzeyinin Bazı
Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, S.13,
2006, s. 405-406.
Kamil COŞTU
46 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
araştırmacılar, öğrenilmiş güçlüğün öğrenilmiş çaresizliğe karşı bir kalkan
oluşturduğuna da dikkat çekmişlerdir.59
Arap dili öğretiminde öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik tutumuna
sahip olma ihtimali bulunmaktadır. Öğretici öğrenilmiş çaresizlik ve
başarısızlık tutumunu sergileyen öğrencilere yardım ederken aşağıdaki dört
noktaya dikkat etmelidir:
1. Öğrencinin olumlu yönlerini vurgulamak
2. Olumsuz etkenleri ortadan kaldırmak
3. Öğretim tekniği olarak bilinenden bilinmeyene gitmek
4. Öğrencilerin hâlihazırdaki bilgilerini ve becerilerini kullanarak
üstesinden gelebileceği problemler oluşturmak ve çözümü noktasında
yardımcı olmak.60
Öğretici yukarıda zikredilen hususlara gerekli ihtimamı gösterirse,
Arap dili öğretimi daha kaliteli ve istenen düzeyde gerçekleşecektir.
Bununla birlikte kaliteli bir eğitimin gerçekleşmesi sadece öğrenci ile ilgili
hususların yeteri seviyede olması ile mümkün değildir. Öğrenci gibi
öğretenle ilgili hususlarda önem arz etmektedir.
2. Öğretenle İlgili Hususlar
Eğitim-öğretimin ikinci önemli unsuru öğreticilerdir. Diğer branşlarda
olduğu gibi başarılı bir dil eğitimi için öğreticiye büyük görev düşmektedir.
Öğreticiye düşen görevlerle ilgili pek çok hususu kitaplardan okumak
mümkündür. Bunlardan bir kısmı şu şekilde belirtilmiştir.
Öğretici Arap dilini nasıl öğretileceğini iyi bilmelidir. Ayrıca
öğretimde tekdüze etkinliklerden kaçınıp değişik çalışmalara yer vermelidir.
Kendisinden ziyade öğrenciye konuşma imkânı vermelidir. Samimi olmalı;
yerine göre şakalaşabilmeli ama bunu yaparken sınıf denetimini elinden

59 Berna Güloğlu - Gül Aydın, “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Öğrenilmiş Güçlülük ve
Otomatik Düşünce Biçimi Arasındaki İlişki”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, S.33, 2007, s. 158-159.
60 Arı, s. 315-316.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 47
kaçırmamalıdır. Söz verdiğinde sözünde durmalı, derse düzenli olarak
devam edilmesine özen göstermelidir. Öğrencileri sadece sınıfın bir üyesi
olarak değil, birey olarak da tanımaya çalışmalıdır. Kendine güvenmeli,
sabırlı ve hoşgörülü olmalıdır. Dış görünüşüne özen göstermelidir. Mimik
ve beden hareketlerini etkin kullanmalı, aynı yerde durmaktan kaçınmalıdır.
Derse hazırlıklı gelmelidir.61 Güncel hayatla dersini birleştirebilmeli,
gündelik hayatlarıyla bağlantılı olarak konuları işlemelidir. Genel kültür,
özel alan bilgisi ve pedagojik pedagojik formasyon gibi mesleki yeterliliğe
sahip olmalıdır.62
Öğretmenin Arap dilini öğretirken öğrenciyi derse çekebilmek için;
dilin önemini açıklama, ilgileri tespit etme, başarı beklentisi oluşturmalarına
yardımcı olma, istek uyandırmak ve ödüller kullanma stratejilerini
kullanması dersin verimliliğini artırmasında yardımcı olacaktır.63 Öğretmen
kendisinde bulunması gereken özelliklere ve kullanılacak stratejilere dikkat
ettiği takdirde Arap dili eğitimini daha etkili bir şekilde öğretmiş olacaktır.
Öğrenen ve öğretenle ilgili bu hususlar öğretimin kalitesini
artıracaktır. Bunlarla birlikte, öğrenme yöntemi de uyumlu olursa daha
verimli ve kolay bir öğretim gerçekleşecektir. Yöntemle ilgili olarak ise,
şunları söylemek mümkündür.
3. Öğrenme Yöntemiyle İlgili Hususlar
Eğitim-öğretimin üçüncü saç ayağı yöntemdir. Bu başlık altında
yöntem; öğrenme malzemesi ve geribildirimle birlikte işlenecektir. Çünkü
malzeme ve geribildirim yönteme doğrudan etki eden unsurlardır. Bu
sebeple yöntem (yani araç-gereç ve geribildirim) eğitim-öğretime uygun
değilse diğer derslerde olduğu gibi Arap dilinin öğretiminde de problemler
yaşanması muhtemeldir. Bu sebeple Arap dili alanında hazırlanan görsel,
işitsel ve matbu yayınlarla birlikte, bunlarda kullanılan yöntemler
öğrencinin bilgi seviyesine ve zekâ düzeyine uygun olmalıdır.

61 Özdemir, s. 40.
62 Sancak, s. 58.
63 Soyupek, s. 196.
Kamil COŞTU
48 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
3.1. Öğrenme malzemesi
Her dil öğretiminde olduğu gibi Arap dilinde de yardımcı araç ve
gereçlerin kullanılması zorunluluk arz etmektedir. Günümüz Arap dili
eğitiminde matbu eserlerle birlikte; görsel, işitsel yayınlar da önemli araç ve
gereçlerden kabul edilmektedir. Konu hakkında hazırlanmış kısa film, slayt,
resim, ses kayıtlan vb. materyaller son yıllarda yaygın bir şekilde
kullanılmaktadır.64
Bununla birlikte, bu materyallerin hepsi istenen seviyede değildir.
Çünkü farklı türdeki bu yayınlarda bulunması gereken bazı özellikler vardır.
Mesela yayınların dili sade, kolay, kapalılıktan uzak ve öğrencilerin
kavrama düzeyine uygun olmalıdır. Kelimeler basitten zora doğru
sıralanmalı ve öncelikle öğrencinin günlük hayatta sıkça kullandığı
kavramlardan oluşmalıdır. Soyut manaları içeren kavramlar yerine somutları
anlatan kelimelerin kullanılması da ayrıca önem arz etmektedir.65
Arap dili öğretiminde öğrenme malzemesinde bulunması gereken
özelliklere dikkat edilmesi, materyallerin etkinliğini artırmaktadır. Algısal
ayırt edilebilirlik, anlamsal çağrışım ve kavramsal gruplandırmayı
yayınlarda bulunması gereken bazı özellikler olarak zikretmek mümkündür.
Öğrenme malzemesinde bulunması gereken bu özellikler, öğretimin
kalitesini etkilemektedir. Öğretim malzemenin algısal ayırt edilebilirlik ve
çağrışım yapabilmesi için Ebru İkiz’e göre şu özelliklere sahip olması
gerekmektedir:
1. Kavramdaki özelliklerin tanımlama kurallarına uygun sunulması
2. Kavramın özelliklerinin ayırt edilebileceği uyarıcıların sunulması
3. Bireydeki, kavrama ait prototipe uygun uyaranların sunulması
4. Çağrışımı kolaylaştırabilecek örneklerin sunulması
5. Konuların birbiriyle ilişkili ve ardışık izlenmesi
6. Uyarıcıların konuyla eşzamanlı verilmesi

64 Civelek, s. 260.
65 Civelek, s. 262.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 49
7. Konuların yaşamla ilişkilendirilmesi gerekmektedir.66
Bununla birlikte, materyallerde önem arz eden bir diğer husus, kavram
haritalarının etkin bir şekilde kullanılmasıdır. Çünkü kavram haritaları
konuların bütününü anlamlı olarak öğrenmeyi sağlamada, sunuş yoluyla
öğretim stratejisinin etkisini artırmada, bilginin zihinde somut, görsel ve
sistematik olarak algılanmasına yardımcı olmada, öğrencinin bilgileri
organize etmesini ve sentezlemesinde, öğrenmeyi aktif kılıp grup
çalışmasını geliştirmede oldukça faydalıdır.
67
Öğrenme malzemesi ile ilgili yukarıda belirtilen hususlara dikkat
edildiğinde etkin bir Arap dili eğitimi gerçekleştirilmiş olacaktır. Aksi
takdirde eğitim-öğretimde hedeflenen seviyeye ulaşmak güçleşecektir.
Öğrenilecek malzeme gibi onun öğrenciye sunumu da önemli olan bir diğer
husustur. Yöntem hakkında ise, şunları söylemek mümkündür.
3.2. Öğrenme yöntemi
Yabancı dil eğitim-öğretimi; belirsizlik ve karışıklığı kabul etmez. Bu
sebeple Arapça öğretiminde hedeflenen sonuçlara ulaşmak için eğitim,
düzen ve disipline dayalı bir ortam içinde yapılmalıdır.
68
Eğitim-öğretim metotları ile ilgili olarak klasik eserlere bakıldığında;
tedricilik, münakaşa-münazara-tartışma, eksersiz-tekrar, kıssa ile eğitim,
duyguları eğitme ve ikna ederek eğitme gibi başlıklar yer aldığı
görülmektedir.69
Konu hakkında daha güncel yayınlarda; bilinçli öğrenme, iletişimci,
seçmeli ve bilgisayar destekli öğretim gibi yöntemlerle metotlar

66 İkiz, s. 211.
67 Seven ve Engin, s. 197.
68 Candemir Doğan, “Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretiminde Öğrenim-Öğretim Konusu ve
Aracı Olan Dil Orijinli Sorunlar ve Çözüm Yolları”, Ekev Akademi Dergisi, C.II, S.3,
Kasım 2000, s. 147.
69 M. Faruk Bayraklar, İslam Eğitiminde Öğretmen-Öğrenci Münasebetleri, Marmara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1997, s. 66-77.
Kamil COŞTU
50 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
işlenmiştir.
70 Bununla birlikte, yabancı dil öğretimi hakkında ise, değişik
yöntemler geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Benimsenen başlıca dil ve öğretim
yöntemleri şöyle sıralanabilir:
1. Dilbilgisi-çeviri yöntemi,
2. Düzvarım yöntemi,
3. Kulak dil alışkanlığı yöntemi,
4. Bilişsel öğrenme yaklaşımı,
5. İletişimsel yaklaşım,
6. Seçmeli yöntem.71
Bu yöntemler uygulanırken gerçekleştirilecek bazı teknikleri ise, şu
şekilde maddelemek mümkündür:
Seviye tespit sınavı yapılması ve seviye sınıfları oluşturulması,
gramer-metin bilgisinin paralel gitmesi, okuma etkinliğinde sessiz okuma
yapılması, doğru ve ilgi çekici metinlerin seçilmesi, dillerin arasındaki
farklılığa öğrencilerin alıştırılması, öğrencilerin ölçülmesi,
72 küme
çalışması, gösteri, oyunlaştırma, gözlem ve inceleme, temsil ve benzetim,
iletişim ve gramer oyunları, programlı öğretim,73 kelimelerin kavratılması,
kelime kadrosunun seçiminde aşamalı yol izlenmesi, metin dersinde
uygulamalı gramer yapılması, dil oyunlarına başvurulması, belâgatın
dilbilgisine yedirilmesi, öğrencilerin zayıf olduğu konuyla ilgili standart
kartlar oluşturulması.
74
Arap dili öğretimini başarılı kılacak en önemli etkenlerden biri, doğru
metodun seçilmesidir. Başarılı bir metot; program, kitap ya da öğrencide
bulunabilecek eksiklikleri izole edebilecek unsurları içerir. Yabancı dil

70 Sancak, s. 65-66.
71 Tahsin Deliçay, “Arapça Öğretiminde Modüler Yöntem İle Geleneksel Yöntemin
Karşılaştırılması (F.Ü. İlahiyat Fakültesi Örneği)”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, C.VII, S.1, Ocak-Haziran 2001, s. 91.
72 Gündüzöz, s. 39-44.
73 Sancak, s. 65-66.
74 Gündüzöz, s. 45-52.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 51
öğretiminde genel eğitim ve öğretim metotları mevzu bahis olabildiği gibi
alana has yöntemler de mevcuttur.75 Mesela kulak dil alışkanlığı yöntemi
bunlardan biridir. Bu yöntemde “Mim-Mem” yani söyleneni tekrar etmek ve
tekrarla ezberlenen cümle kalıplarına benzer cümle üretmek esastır. Bu
metoda göre, tekrar, araştırmalara ve pekiştirmelere yer verilmelidir. Bu
metotta sözlü tecrübelere önem verilmiş dolayısıyla uygulamada metodun
öğrenciye mükemmel bir dinleme ve konuşma alışkanlığı kazandırdığı
belirtilmiştir.76
Bir diğer örnek tümevarım ve tümdengelim yöntemleridir. Tümevarım
yöntemi kökeni Aristo'ya kadar uzanan akıl yürütme yoluyla edilen bir
metottur. Tümevarımda ilmi bilginin temeli gözlem, deney ve tecrübe kabul
edilmektedir. Günümüzde tek başına bu yöntem eğitim-öğretimde yeterli
değildir. Çünkü ilmi genellemeler deney ve gözlem yoluyla olduğu kadar
akıl yürütme ve düşünme sonucunda da ortaya çıkabilmektedir.77 Bu
sebeple Arap dili öğretiminde tümevarım ve tümdengelim yöntemlerinin her
ikisi de ayrı ayrı önem taşımaktadır.
Mısır’da yabancı uyruklulara Arapça öğretiminde Türkiye'deki Arapça
öğretiminde çok sık görülenin aksine, ilk düzeyde öğrenciyi yıldıran gramer
konularına çok fazla yer verilmemektedir.
78 Çünkü öğrenci gramer
konularını uygulamadıkça tam olarak anlayamamaktadır. Bunun için de
öğrenmenin üzerinden belirli bir zaman geçmesi gerekmektedir. Bir diğer
ifadeyle, bireyin öğrenme için ayırdığı zaman öğrenmeyi etkileyen önemli
faktörlerdendir.79
Ders içinde olduğu gibi ders sonrasında da Arap dili ile ilişki
kesilmeyip aktif katılım sağlanırsa, öğrenme daha çabuk gerçekleşir.

75 Sancak, s. 63.
76 Sancak, s. 65.
77 Sancak, s. 63.
78 Tahsin Deliçay, “Yabancılara Arapça Öğretiminde Mısır Modeli”, Fırat Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.12/1, 2007, s. 82.
79 İkiz, s. 206.
Kamil COŞTU
52 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
Öğrencinin mevcut bilgiyi başkalarıyla ilişkilendirerek, yeniden
değerlendirmesi, tartışarak geliştirmesi ve ilerletmesi, inceleme ve
araştırmalarda bulunmasına aktif katılım denilmektedir.80
Yöntemin başarılı olduğunu gösteren en önemli unsur, şüphesiz ki
geribildirimlerdir. Bu geri bildirimler ders içerisinde olduğu gibi sınavlarla
da gerçekleşebilir. Verimli bir Arap dili eğitiminin verilmesi için önem arz
eden geribildirim hakkında şunları söylemek mümkündür.
3.3. Geribildirim
Öğrenmenin gerçekleşme durumu hakkında bilgi sağlayan ve
öğrencinin aktarım yapmasını kolaylaştıran unsurlara geribildirim
denilmektedir. Geribildirim bir ders esnasında olduğu gibi belirli
zamanlarda düzenlenen sınavlarla da gerçekleştirilebilir. Bu sayede öğrenen
bireyin sözel tepki, çalışma ve performansının doğruluğuna veya
uygunluğuna yönelik bilgi edinilmiş olunacaktır. Etkili bir geribildirimin
gerçekleştirilebilmesi için şu dört temel özelliğin bulunması gerekmektedir:
1. Anındalık: Öğrencinin tepkisinin hemen ardından verilmelidir.
2. Somutluk: Belirgin ve açık olmalıdır.
3. Amaçlılık: Öğrenenin kendini düzeltebilmesi için gereken bilgiyi
içermelidir.
4. Olumluluk: Geribildirim birey için olumsuz özellikler taşıdığı
zamanlarda da olumlu bir yaklaşım içinde verilmelidir.81
Arap dili öğretiminde öğretici, işlenen konunun anlaşılma düzeyi
hakkında bilgiye sahip olmalıdır. Aksi takdirde, konuyu anlamayan bir
öğrenciye ileri düzey başlıkları işlemek lüzumsuz bir hal alacaktır. Bundan
dolayı öğretmen ders içi ve dışı geribildirimlere önem vermelidir.
Sonuç
Arapça eğitimi Türkiye’de orta öğretim kurumlarının bir kısmında
mecburî bazısında ise, seçmeli olarak okutulmaktadır. İlahiyat, İslâmî

80 Korkut, s. 520.
81 İkiz, s. 207.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 53
İlimler ve Arap Dili Fakülteleri’nde bu ders daha akademik bir şekilde
işlenmektedir. Bu dilin öğrenilmesinin kişiye, topluma ve tarihe yönelik pek
çok faydası mevcuttur. Mesela bu dilin öğrenimi sayesinde kişilerin İslam’ı
daha kolay öğrenmeleri -yani din eğitiminde bulunmaları- mümkündür.
Ayrıca bu dilin öğrenilmesi sayesinde öğrencilerin gelecekte iş bulma
ihtimali artmakta, klasik metinleri okuma noktasında ve dünyanın farklı
bölgelerinde yaşayan Müslümanlarla iletişim kurmada problem
yaşamamaktadır.
Bununla birlikte Arap dili eğitim-öğretiminde pek çok problemin
olduğu yapılan araştırmalarda zikredilmektedir. Mesela bir araştırmaya göre
öğrencilerin, Arapça konuşma, kaynakları okuyabilme, Arapça-Türkçe veya
Türkçe-Arapça çeviri noktasında yeteneklerinin orta veya daha az seviyede
olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Arapça kitap okumak, Arapça yayın yapan
radyoları dinlemek, Arapça konuşan birisiyle karşılaşıldığında korkmayıp
konuşabilmek gibi davranışları öğrencilerin çoğunun sergileyemediği
sonucuna da varmıştır. Bunun sebebi olarak; uygulanan öğretim
yöntemlerinin yetersizliği, haftalık ders saatlerinin azlığı, eğitim araç-
gereçleri ve kütüphane kaynaklarının istenilen seviyede olmaması gibi
öğrenen-öğreten ve yöntem kaynaklı faktörlere dikkat çekilmiştir.
Bu durum, Arap dili eğitim-öğretiminde var olan problemleri tek
sebebe bağlamanın doğru olmadığını göstermektedir. Bu sebeple, kaliteli bir
eğitim verilebilmesi için öğrenci, öğretici ve yöntem hususlarına ihtimam
gösterilmesi gerekmektedir.
Öğrenmeyi etkileyen birinci faktör muhakkak ki, öğrencidir.
Öncelikle öğrenci ile ilgili hususların eğitim-öğretime uygun hale
getirilmesi gerekir. Öğrenci eğer olgunlaşma, hazırbulunuşluk, dikkat ve
motivasyon gibi hususlarda hazır olursa eğitim-öğretimin kalitesi artacaktır.
Aksi halde dil eğitiminde istenilen amaca ulaşmak oldukça güç olacaktır.
Öğrenmeyi etkileyen ikinci unsur öğretmendir. İyi yetişmiş, neyi niçin
yaptığını bilen bir öğretmen, öğrencilerini motive ederek, onları tek tek
tanıyarak, hoşgörülü ve içten davranarak öğrencinin eğitim-öğretimini
Kamil COŞTU
54 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
doğrudan etkiler. Yabancı bir dili kullanmaya başlamanın verdiği ürkeklik
ve korku hususunda öğrenciye destekçi olur.
Öğrenmeyi etkileyen üçüncü unsur ise, yöntemdir. Bu araştırmada
yöntem konusu malzeme ile birlikte işlenmiştir. Yöntem ve malzeme eğer
öğrencinin ilgi, bilgi ve hedeflerine göre hazırlanırsa daha kaliteli, etkin ve
kolay bir öğrenme gerçekleşmiş olur. Bunun sağlanabilmesi için şu
hususlara özellikle dikkat edilmesi gerekir:
1. Arapça öğretimiyle öğrenciye kazandırılacak dilsel davranışların
neler olduğu önceden belirlenerek öğretim planına konmalıdır.
2. Öğrencinin dört temel dil becerisini kazanması için, hangi eğitim
durumlarıyla neyi edineceği ve bunların gerçekleşme oranlarına göre daha
sonra öğretileceklerin nasıl düzenleneceği belirlenmelidir.
3. Öğretime başlanmadan önce öğrenciye kazandırılması istenilen
becerileri geliştirecek ve öğretimi verimli hale getirecek şekilde konular
planlanmalı ve görülen aksamalar zaman kaybetmeden hemen
giderilmelidir.
4. Öğretimle kazanılması istenilen beceriler ve bunların etkinlik
derecesi planda belirlenmeli ve bunların uygulanmasında ortaya çıkan
beklendik veya beklenmedik olumsuzluklar geciktirilmeden düzeltilmelidir.
5. Öğretim uygulamaları sırasında karşılaşılan, öğretme düzenindeki
aksama ve eksiklerin, hangi yollarla ve nasıl giderileceği imkânlar
ölçüsünde önceden belirlenmelidir.
Bu hususların daha net anlaşılması için orta öğretim kurumlarında
Arapça, meslek dersi değil de dil dersi kabul edilmelidir. Benzer şekilde
yükseköğretimde de –yani İlahiyat ve İslami İlimler Fakülteleri’nde- Temel
İslam Bilimleri’nin altında bir bilim dalı olarak değil, kendi başına bir
bölüm olarak yer almalıdır.
KAYNAKÇA
ARI, Ramazan, Eğitim Psikolojisi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2009.
BAŞARAN, İbrahim Ethem, Eğitime Giriş, Ankara, 1996.
Arapça Eğitiminde Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi Cilt 3, Sayı 6, 2016 55
BAYRAKTAR, M. Faruk, İslam Eğitiminde Öğretmen-Öğrenci Münasebetleri, Marmara
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1997.
BİNBAŞIOĞLU, Cavit, Eğitim Psikolojisi, Binbaşıoğlu Yayınları, Ankara 1978.
CİVELEK, Yakup, “Türkiye’de Arapça Öğretimine Dair Bazı Teklifler: Riyad Arap Dil
Enstitüsü Örneği”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.2, Aralık
1998, ss.225-283.
CÜCELOĞLU, Doğan, İnsan ve Davranış: Psikolojinin Temel Kavramları, İstanbul 1991.
DELİÇAY, Tahsin, “Arapça Öğretiminde Modüler Yöntem İle Geleneksel Yöntemin
Karşılaştırılması (F.Ü. İlahiyat Fakültesi Örneği)”, Harran Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi, C.VII, S.1, Ocak-Haziran 2001, ss.89-112.
------------------,“Yabancılara Arapça Öğretiminde Mısır Modeli”, Fırat Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi, C.12, S.1, 2007, ss.63-82.
DEMİREL, Özcan - Zeki Kaya, “Eğitim İle İlgili Temel Kavramlar”, Eğitim Bilimine
Giriş, Pegem Akademi, Ankara 2010.
DOĞAN, Candemir, “Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretiminde Öğrenim-Öğretim Konusu
ve Aracı Olan Dil Orijinli Sorunlar ve Çözüm Yolları”, Ekev Akademi Vergisi,
C.II, S.3, Kasım 2000, ss.147-168.
DRİSCOLL, Marcy P., Öğretim Süreçleri ve Öğrenme Psikolojisi, çev. Ömer F. Tutkun -
Seçil Okay - Evrim Şahin, Anı Yayınları, Ankara 2012.
DÜZGÜN, Şükrü - Halil Hayalioğlu, “Öğrencilerde Öğrenilmiş Çaresizlik Düzeyinin Bazı
Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi,
S.13, 2006, ss.404-413.
ERDEN, Münire – Yasemin Akman, Gelişim ve Öğrenme, Arkadaş Yayınları, Ankara
2005.
FERSAHOĞLU, Yaşar, İslam Eğitimine Giriş, Marifet Yayınları, İstanbul 2003.
GÜLOĞLU, Berna ve Gül Aydın, “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Öğrenilmiş Güçlülük
ve Otomatik Düşünce Biçimi Arasındaki İlişki”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, S.33, 2007, ss.157-168.
GÜNDÜZÖZ, Soner, “Arapça Öğretiminde Başvurulacak Bazı Yöntem ve Teknikler
Pedagojik Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, S.29, 2010, ss.35-53.
HARMAN, Gonca ve Dilek Çelikler, “Eğitimde Hazır Bulunuşluğun Önemi Üzerine Bir
Derleme Çalışması”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, C.I, S.3, Ağustos
2012, ss.147-156.
İKİZ, Ebru, “Öğrenmenin Kapsamı ve Etkileyen Faktörler”, Eğitim Psikolojisi, Maya
Akademi Yayın Dağıtım, Ankara 2010, ss.167-220.
KAYA, Zeki, “Eğitimin Psikolojik Temelleri”, Eğitim Bilimine Giriş, Pegem Akademi,
Ankara 2010.
Kamil COŞTU
56 Journal of The Faculty of Islamic Science of BU. Volume 3, Number 6, 2016
KORKUT, Ramazan, “Genel Öğretim İlkeleri Açısından Şark Medreselerinde Arapça
Öğretimi”, Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler (Uluslararası
Sempozyum, 29 Haziran - 1 Temmuz 2012), Bingöl Üniversitesi Yayınları, 2013,
ss.515-538.
Kur’an-ı Kerim.
ÖZDEMİR, Abdurrahman, “İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretiminin Gerekliliği,
Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, S.10, Sakarya 2004, ss.27-47.
RIZA, Enver Tahir, “Arap Olmayanlara Arapça Öğretiminde Dil Laboratuvarının
Hedefleri: Beklentiler ve Gerçekleşenler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi, S.5, İzmir 1989, ss.107-125.
SANCAK, Yusuf, “Yabancı Dil Eğitimi - Öğretimi ve Arapça Tarihçe, Amaç, Esaslar,
Elemanlar, Usûl (Metot) ve Teknik”, Ekev Akademi Dergisi, C.II, S.1, Kasım
1999, ss.53-67.
SELÇUK, Ziya, Eğitim Psikolojisi, Nobel Yayınları, Ankara 2014.
SEVEN, Mehmet Ali - Ali Osman Engin, “Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler”, Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.XII, S.2, ss.189-212.
SOYUPEK, Hasan, “Yabancı Dil Öğretimi Bağlamında Arapça Öğretiminde Motivasyonun
Önemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.20, 2008/1,
ss.179-197.
ÜLKEN, Hilmi Ziya, Eğitim Felsefesi, Ülken Yayınları, İstanbul 2001.
YAPICI, Mehmet, “İlköğretim 1. Sınıfa Başlayan Öğrencilerin Hazırbulunuşluk
Düzeyleri”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Vol I, No 1, 2004, ss.1-8.
YAVUZER, Yasemin – Zekeriya Demir, Öğrenme ve Bireysel Farklılıklar, Nobel Yayın
Dağıtım, Ankara 2006.
YAZICI, Kubilay – Barış Kaya, “Öğrencilerin Sosyal Bilgiler Yazılı Materyallerinden
Öğrenmelerini Etkileyen Bireysel Faktörler”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, S.27, 2010, ss.31-40.