Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Yıl 1989 / Sayı 4/ ss. 5-26
YABANCI DİL ÖGRETMENLERİNİN YETERLİKLERİ
Doç. Dr. Özcan DEMİREL (*)
GİRİŞ
Bu bölümde, problem durumu,problem, alt problemler, sayılular, sınırlamalar
ve tanımlarüzerindedurulmuştur.
Problem Durumu
Eğitim, genel anlamda bireyde davranış değiştirme süreci olarak kabul edilmekte
ve bir ülkede eğitimin gelişmesi, büyük ölçüde. öğretmen niteliğinin
gelişmesine bağlı olduğu vurgulanmaktadır. Eğitim sistemi içinde yetiştirilen insanın
niıeliği de büyük oranda öğretmenin niteliğine bağlı olmaktadır. Bruner de
öğencilerin niteliklerini öğretmeninnitelikleriyle özdeş (identific) olduğunu vurgular
(Varış, 1976: 139). Bu nedenle öğretmenin sahip olduğu nitelikler eğitim sisteminin
işleyişi ve sistemin başarıya ulaşması açısından çok önemli görülmektedir.
Türk eğitim sistemide öğretmenliğin yasalolarak bir meslek olarak kabul edilmesi
Cumhuriyetin ilk yıllarına rastlar. 1924'te çıkarılan 439 sayılı yasanın birinci
maddesinde "öğretmenlik devletin genel hizmetlerinden eğitim ve öğretim görevini
üzerine alan bağımsız sınıf ve derecelere aynlan bir meslektir" denilmiştir (Koçer,
1967: 79). 1973 yılında yürürlüğe giren 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Yasasında
ise öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini
üzerine alan özel bir ihtisas mesleği olarak belirtilmiştir (Madde 19,20,21). Aynı
yasanın 43. maddesinde "hangi kademede olursa olsun, öğretmen adaylarının yüksek
öğrenim gönnelerinin sağlanması esastır" ve "öğretmenlik mesleğine hazırlık, genel
kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyonla sağlanır" hükümleri,
öğretmenlerin yetiştirilmesindeuyulacak temel ölçütleri belirlemiş bulunmaktadır.
Öğretmen yetiştirme programlarınında bu üç boyuta göre düzenlenmesi gerektiğini
vurgulayan Vanş, hizmet öncesi eğitim programlarının düzenlenmesinde ele
alınan uygulama ve yaklaşımları aşağıdaki dört modelde ortaya koymaktadır (Varış,
1976: 140-144).
4. yıl
Alan
Dersleri
ı. yıl
Şekil 1: Öğretmen Yetiştirme Modelİ -
i
(*) H.ü. Eğitim Fakültesi Öğretim üyesi.
5
Meslek
Kültürü Alan
Genel Kültür Kültürü
Genel Meslek Alan
KÜılür Kültürü Killıürü
Uygulama -Slaj
Meslek KÜltürü
Alan külıürü
ve
Genel Kültür .
Birinci öğretmen yetiştirme modelinde, şekilI'de görüldüğü gibi meslek derslerine
son yıllarda ağırlık verilmekte, genel kültür dersleri giderek azalmakta; buna
karşın alan dersleri dört yıl süreyle ağırlığını korumaktadır.
2. yıl
4. yıl
ı. yıl
Şekil 2: Öğretmen Yetiştirme Modeli -II
.
İkinci modelde, alan bilgisi dört yıl boyunca genel kültür ilk iki yıl içinde,
meslek kültürü ise son iki yılda verilmektedir. Bu modelde hiyerarşik bir program
düzeni görülmektedir(Demirel, 1979: 149).
4. yıl
2. yıl
ı. yıl
Şekil 3: Öğretmen Yetiştirme Modeli -ILI
Üçüncü modelde ise genel, meslek ve alan kültürünündört yıl boyunca farklı
ağırlıklarla verilmesi ve ilk iki yıl sonunda belli bir sertifika ya da diplomaya
götüren programların uygulanması esas alınmıştır. Bu modelle öğretmenierin
önlisans ya da lisans eğitimi yapmaları sağlanmaktadır.
Şekil 4: Öğretmen Yetİştİrme Modeli - LV
Dördüncü model, ideal bir-model olmakla beraber altı yıllık bir süreyi kapsaması
açısından pratikde uygulanabilme şansını azaltmaktadır. Öğrencileri böyle bir
modelle öğretmen olarak yetiştirebilmek için kimi önlemlerin alınması uygun
görülmektedir. Bu önlemlerin başında üniversitede lisans eğitimini tamamlayan
öğretmen adayı öğrencilerin kadroya atanmaları ve mesleki eğitim programlarında
geçen süreninkıdemierine sayılması gibi önlemler gelmektedir.
Eğitim sistemininher düzeyinde görev yapacak öğretmenIerinyetiştirilmesinde
önerilen bu modellerde öğretmenlerin alan, meslek ve kültür bilgisi boyutlarında
yetişmeleri esas alınmaktadır.
Türkiye'de eğitim politikalarınınoluşmasınakatkı getiren eğitim şuralarındada
zaman zaman öğretmen yetiştirme sorunlarınayer verilmiştir. 8-12 Haziran 1982 ta-.
rihleri arasında toplananXI. Eğitim Şurasında Öğretmen Yetiştirme temel konu ola-
6
rak ele alınmış ve bu şurada alınan bir kararla ögretmenlerin alan, meslek ve kültür
bilgisi boyutlarında nitelikli olarak yetişmelerinin çok önemli olduğu ve
öğretmenlik eğitiminde standartlardan hiçbir zaman fedaktırlık yapılmaması gerektigi
vurgulanmıştır. '
ÖğretmenIerin hizmet öncesi eğitim uygulamalarında bu denli önemli görülen
alan, meslek ve kültür bilgisi boyutlarmın hizmet içi eğitim çalışmalarının da odak
noktasını oluşturduğuve öğretmen yeterlikıcrine de bu boyutlardanbakmanınbir gereklilik
olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle öğretmen yeterliklerini konu edinen
böyle bir araştırmada öğretmenierin yeterlik alanları bu üç boyutta ele alınmıştır.
Araştırmaya evrensel boyut katabilmek için de diğer ülkelerde görevli öğretmenlerle,
Türkiye'de görevli öğretmenlerinyeterlikleri arasındaönemli farklar olup olmadığına
bakılmak istenmiştir. .
Bilindiği gibi, Türkiye, Avrupa Topluluğuna kabul edilmek için resmi
başvurusunu yapmıştır. Batıyla bütünleşme ve' çağdaşlaşma sürecinde
öğretmenierimize büyük görevler düşmektedir. Bu görevlerin başında 21. yüzyıla
uyum sağlayabilecek kuşakları yetiştirmek gelmektedir. Uyum sağlayabilmek için de
batı dillerinden en az birini öğrenmek ortak iletişimi kurabilmek, kültürel ve tecimsel
ilişkileri güçlendirmek açısındançok önemli görülmektedir.Bu nedenle öğretmen
yeterliklerini özellikle yabancı dil öğretmenlerinin yeterliklerini, değerlendirme bu
araştırmadaöncelik almıştır. Diğer bir açıdan yabancı dil öğretiminde özellikle özel
okullarda Türk öğretmenlerden çok yabancı öğretmenleri istihdam etme eğilimi
ağırlık kazanmaktadır. Bu da Türk öğretmenlerle yabancı öğretmenierin yeterlikleri
arasında önemli farkların olup olmadığının araştırılması gerektiğini ortaya koymaktadır.Bu
araştırmadada bu soruyacevap aranmakistenmektedir.
PROBLEM
Türk ve yabancı öğretmenlerin idealde göstermeleri gereken yeterlikler ilc
gerçekte gösterdikleriyeterlikler arasındanasıl birfark vardır.
ALT PROBLEMLER
1. Türk ve yabancı öğretmenlerin idealde göstermeleri gereken alan bilgisi yeterlikleriile
gerçekte gösterdiklerialan bilgisi yeterlikleri ara"ında fark var mıdır?
2. Türk ve yabancı öğretmenlerin idealde gÖstermeleri gereken meslek bilgisi
yeterlikleri ile gerçekte gösterdikleri meslek bilgisi yeterlikleri arasında fark var
mıdır?
3. Türk ve yabancı öğretmenierin idealde göstermeleri gereken kültür bilgisi
yeterlikleri ile gerçekte gösterdiklerikültür bilgisi yeterlikleri arasında fark var mıdır?
4. Türk ve yabancı öğretmenlerinidealde göstermeleri gereken tümöğretmenlik
bilgisi yeterlikleri ile gerçekte gösterdikleri tüm öğretmenlik bilgisi yeterlikleri
arasında fark var mıdır?
SA YIL TILAR
1. Alan, Meslek ve Kültür bilgisi yeterlikleri, öğretmen yeterliklerini büyük
ölçüde kapsarniteliktedir.
7
2. Araştırmanın yapıldığı 1986-1987 öğretim yılından bugüne kadar yabancı dil
öğretmenlerinin yeterliklerinde önemli bir değişme olmamışttr.
3. Uzman kanıları, ölçme araçlarının geçerliği ve güvenirliği için yeterlidir.
sıNRLAM
Bu araşttrma;
ı. Yabancı dil öğretmenleri grubunutemsilen İngilizce öğretmenlerinin yeterlikleri
ilc,
2. Araştırmakapsamındayer alan ölçme aracındakisorularla,
3. Yurt dışında bilgisine başvurulan 50 yabancı ve bu sayıya denk 50 Türk
öğretmendenalınanbilgilerle sınırlandırılmıştır.
TANıMLAR
Alan Bilgisi Yeterligi: Öğretmenlik için özel alanın gerektirdigi davranışları
gösterme gücü.
Meslek Bilgisi Yeterligi: Öğretmenlik mesleginin gerektirdigi davranışları
gösterme gücü.
Kültür Bilgisi Yeterligi: Yabancı dil ögretmenleri için hem kendi kültürünün
hem de diğer kültürlerin özelliklerini tanıma ve uluslararası kültürel anlayışı
geliştirme gücü.
Ilizmet öncesi egitim: Kişilere bir meslek (ögretmenlik) için gerekli alan bilgi,
beceri ve tutumların kazandırılması amacıyla yüksekögretim kurumlarında verilen
eğitim.
Hizmetiçi egitim: Öğretmenlere hizmetteki verim ve etkilerini arttırmak,bilgi,
beceri ve anlayışlarını zenginleştirmekamacıyla verilen ve genel çalışma qüzenlerini
sürekli olarak etkileyen eğitim.
Yabancı ögretmen: Dış ülkelerde yabancı dil öğretmeni olarak görev yapan ve o
ülkenin vatandaşıolan öğretmen. '
Türk ögretmen: Türkiye'deki orta dereceli okullarda yabancı dil ö~retmeniolarakgörev
yapan Türk uyruklu öğrctmen~
İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde öğretmen yeterliklerini konu edinen bilimsel araştırmalarüzerinde
durulmuştur.
Türkiye'de öğretmen yeterliklerinden çok eğitim yöneticisinin yeterliklerini
temel alan araştırmalaryapılmışttr.
Bursahoğlu (1975) geliştirdiği dörtlü değerlendirme modeli ile eğitim
yöneticilerinin yeterliklerini belirlemeye çalışmışttr. Araşttrma sonucuna göre okul
8
müdürlerinin hizmet öncesi eğitimle kazanmaları zorunlu olan üç yeterlik alanı
öğretmen yetiştirmedeki alanlardan çok farklı olarak ortaya çıkmıştır. Bu alanların
yetki v,e sorumluluğa, okulunamaddi bakımına ve liderlik davranışlarailişkin olduğu
görülmektedir.
Seçkin (1978), Sacır (1978) ve Akdeniz (1979) tarafındanyapılan araştırmalarda
değişik okullarda görev yapan eğitim yöneticilerininyeterlikleri incelenmiş ve benzer
sonuçlar alınmıştır.
Ertürk (1970) tarafındanTürkiye'deki öğretmenlerin 1960 ve 1970'teki yeterlik
ve yetersizlikIeri ile istendik ve istenmedik davranışlarının karşılaştırmalı olarak
incelemesi yapılmıştır. Öğretmenlerin kendi beyanlarına dayalı olarak yapılan bu
araştırmasonuçlarınınTürkiye'de öğretmen yetiştirme çalışmalarını biçimlendirmesi
düşünülmüştür.
Araştırma sonuçlarına göre 1960'a kıyasla genellikle istendik davranışlarının
daha da azaldığı ve istenmediklerinin çoğaldığı anlaşılmış; istendik ve istenmedik
davranışlar örüntüsü ile değişme yönünün grupların hepsinde var olduğu
görülmüştür.
Akyüz (1972) tarafından yapılan "Türkiye'de Öğretmenlerin Toplumsal
Değişmedeki Etkileri" konulu araştırmadaöğretmen, okul ve sosyal çevre içinde ele
alınaraktoplumsal değişme sürecine etki ve katkıları incelenmiş ayrıca öğretmenlerin
mesleki ve toplumsal statüleri incelenmiştir.
Küçükahmet (1976) tarafından öğretmen yctiştiren kurumlarda çalışan
öğretmenlerin tutumlarının program geliştirme açısından yorumu konusunda bir
araştırma yapılmıştır. Araştırma sonucunda ortaya çıkan bulgı,ılar, öğretmen
yetiştirme programlarının geliştirilmesi yönünde yorumJanmaktadır. Elde edilen
bulgulara göre öğretmen y'etiştirmeprogramlarının:
a) Öğrencide gerçekleştirilecekamaçlar,
b) Genel kültür, alan bilgisi ve öğretmenlik formasyonu derslerinin ağırlığı ve
düzeni,
c) Okul"tiplerine göre öğretmen yetiştiren programların görünümü ve genel
eğitim sistemi içindeki süresi,
d) Öğretmen yetiştirenkurumlardaçalışan öğretmenlerinyetişmelerine göre ele
alınması vurgulanmaktadır.
Küçükahmet (1981), öğretmenlere yönelik hizmetiçi Eğitim Programlarının
Etkinliği konulu araştırmasında ise öğretmenIerin hizmetiçi eğitim uygulamalarını
yeterince etkin bulmadıklarınıortaya çıkarmıştır.
.
Kaptan ve diğerleri (1980) tarafındanyapılan "Öğretmen Yetiştirme Üzerine Bir
Araştırma"da Türkiye'de öğretmen yetiştirmede yapılması öngörülen "yeniden
düzenleme" çalışmalarını yönlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. (2547 Sayılı
Yükseköğretim Yasası ile Türkiye'de öğretmen yetiştirme Milli Eğitim
9
-------
Bakanlığından Üniversitelere devredilmiştir.) Bu araştırmada öğretmen yetiştiren
kurumlardaçalışan öğretmenlerinkendilerininasıl gördükleride gündeme gelmiştir.
Bülbül, Sönmez ve Topaç (1982), tarafından gerçekleştirilen ve XI. Milli
Eğitim Şurasına sunulan "Öğretmen Sorunları ve Eğilimleri" araştırmasında
öğretmenlerin statülerine ilişkin konularda sorunların ve eğilimlerinin neler olduğu
araştırılmıştır. Milli Eğitim Müdürleri ileöğretmenlerin görüşlerine göre
öğretmenlerin daha çok tayin, terfi, maaş, geçim, yaşam koşulları, çevre, eğitim
ortamı, denetim ve rehberlik konularındaki sorunların olduğu vurgulanmış;
öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarve sorunlaradönük çözüm önerileri üzerinde
durulmuştur.
Özçelik ve Senemoğlu (1988) tarafındanyapılan bir araştırmadada ortaöğretim
kurumlarına öğretmen yetiştirmede Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden
hangisinin daha etkili olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma, 1987
"Öğretmenlik için Mecburi Yeterlik ve Yarışma Sınavı"na katılan 2217
Fen-Edebiyat ve 3377 Eğitim Fakültesi mezunu öğretmen adayının ham puanları
üzerinde yürütülmüştür. Elde edilen bulgulara göre, genel kültür ve alan bilgisi
testleriyle ölçülen yeterliklcr bakımından Fen-Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinden
hiçbiri diğerinden daha etkili görünmemektedir.Öğretmenlik meslek bilgisi testiyle
ölçülen yeterlikler bakımından ise Eğitim Fakültelerinin daha etkili olduğunu
gösteren kanıtlar bulunmuştur.
McNeil and Popham (1973), öğretmen yeterliğini değerlendirmede süreç
dayanıklı değerlendirmedençok üründayanıklı değerlendirmenindaha etkili olduğuna
dikkat çekmektedir. Bu değerlendirmenin de öğrenci başarısını değerlendirmekle
mümkün olabileceğini ayrıca sınıf içinde öğretmen-öğrenci etkileşiminin
gözlenmesinde gerekli olduğunuvurgulamaktadır.
Jones (1985)'in, Atlanta eyaletinde on ortaokuldagörevli öğretmenlerinyeterlik
algılamalarına ilişkin yaptığı araştırmada öğretmenlik sertifikası eğitimi alan
öğretmenlerin yeterlik algılamalarının sertifika almayanlardan daha yüksek olduğu,
ortaokullarda okutulan bir dersin özel eğitimini alan öğretmenlerin yeterlik
algılamalannın hiç almayanlardandaha yüksek olduğu, lise deneyimli öğretmenlerin
ise meslekte deneyimleri arttıkça yeterlik algılamalarında azalma olduğu ortaya
çıkmıştır.
Dewalt (1986), yaptığı araşıırmada öğretmen yeterljkleri ile öğretmen
yetiştirme arasındaki ilişkileri incelemiştir. Öğretmen yeterliklerini 12 kategoriye
ayırmış ve araştırmasını bunlar üzerinde yapmıştır. Sonuçta öğretmenlik sertifikası
eğitiminden geçen öğretmenlerin yeterliklerinin duyuşsal ortam ve bireysel
farklılıklar kategorisinde sertinka eğitimi ve staj yapmayan öğretmenlerin
yeterliklerinden anlamlı derecede yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Buna karşın
sertifika eğitimi almayan öğretmenlerin sorumluluk ve soru sorma becerisi
kategorilerindeki yeterlikleri sertifika eğitimi alanlardan anlamlı derecede yüksek
çıkmıştır. Diğer sekiz kategoride öğretmen yeterlikleri arasında anlamlı farklılıkların
olmadığı ortaya çıkmıştır.
10
Aynı araştırmada staj yapan öğretmenlerle, staj yapmayan öğretmenlerin 12
kategorideki yeterlikleri arasındaanlamlı farklarınolmadığı ortaya çıkmıştır. i
Tüm bu çalışmalardan ortak bir sonuç çıkarmak gerekirse öğretmen
yeterliklerini konu edinen araştırmalarda aları, kültür ve meslek bilgisi boyutlarını
merkeze alan araşurmalaroldukça sınırlıkalmıştır.
Bu araştırmada Türk öğretmenlerin yeterlikleri diğer ülkelerde görev yapan
öğretmenlerin yeterlikleriyle karşılaştırılirken kültürlerarası karşılaştırmalı bir
. incelemeye gidilerek Türk öğretmenlerin dünya öğretmenleri arasındaki yerinin de
belirlenmesine çalışılmıştır; Bu nedenle öğreunenlerimizi uluslararası standartlara
uygun yetiştirme çabalarında bu araştırma bulgularının az da olsa katkı getirieİ
olacağı umulmaktadır.
YÖNTEM
Bu bölümde, araştırınanın yentemi, araştırma kapsamına giren bireyler, veri
toplamave veri çözümleme üzerindedurulmuştur.
Araştırma Yöntemi
Bu araştırmanın yapılmasında,. öğretmenlerin, göstermeleri gereken ve
gösterdikleri alan, meslek ve kültür bilgisi yeterliklerin saptanması amaçlandığı için
anket-survey yöntemi izlenmiştir.
Araştırma Kapsamına Giren Bireyler
Bu araştırmanınkapsamına giren bireyler iki gruptan oluşmaktadır. Birinci
gruptaki bireyler, İngiltere'de yaz aylarında düzenlenen seıninerlere katılan yabancı
ülkelere mensupİngilizce öğretmenleridir.İkinci gruptakibireyler ise, Türkiye'de yaz
aylarında düzenlenen hizmetiçi eğitim kurslarına katılan Türk asıllı İngilizce
öğreunenleridir.
.
Bu araştırmanın örneklem grubunu 50 Türk, 50 yabancı olmak üzere toplam
100 öğreunen oluşturmuştur. '
Yabancı öğretmenlerin örneklem grubu, her yıl yaz aylarında İngiltere'de
İngilizce öğretmenleri için düzenlenen ve dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen
öğretmenler arasında seçkisiz yollaseçilmiştir. Anket formları 1986-187 yaz
seminerine katılan kursiyerlere verilmiştir. Ankete cevap veren yabancı
öğreunenlerin toplam sayısı 50 kişi olmuştur.Türkiye'de de bu sayıya denk İngilizce
öğreuneni seçkisiz yolla seçilmiş ve anket formları Hacettepe Üniversitesinde
1986-1987 yaz seminerine katılan öğretmenIere verilmiştir.
Yabancı öğreunenlerin örneklem grubu Tablo l'de gösterilen ülkelere mensup
öğreunenlerden oluşmuştur.
11
~~--'-
KıTA ÜLKE ANA DtL SAYı
Bulgaristan Bulgarca 3
Büyük Britanya İngilizcc 3
Fransa Fransızca 2
FederalAlmanya Almanca 2
lo;panya Ispanyolca 1
AVRUPA ıtalya ıtalyanca 2
Macaristan Macarca 1
Norveç Norveçcc 1
Polonya Polonyaca 2
Romanya Romcnce 1
Yugoslavya Sırpça!Hırvatça 2
Yunanistan Yunanca 3
(23)
Cczayır Arapça 3
Fas Arapça 3
Kameron Wimbum 2
AFRIKA Kenya Kıswaluh 1
Senegal Fransızca 1
Togo Ewe 1
Tunus Arapça 1
zııire Kikongo 1
(1)
BangladC§ Bcngali 2
Inoc Arapça 1
ASYA ıSrail Ibranice 1
Suudi Arabistan Ar.ıpça 1
Sri Lanka Sinhaza 5
ürdün Arapça 2
(2)
Meksika Ispanyolca 1
Peru Ispanyolca 1
AMERIKA Şili Ispanyolca 1
Ven~a Ispanyolca 1
(4)
TOPLAM
TABLO ı
Yabancı Öb'fetmenlerin ülkelere Göre Dağılıım
Veri Toplama
Araştırma verileri, 1985-1986 ögretim yılında geliştirilen anket formu ile
toplanmıştır. Ankette yer alan meslek, alan ve kültür bilgisi yeterliklerle ilgili her
önerme gerek kapsam geçerligi gerekse aracın uygulanabilirligi açısından O.D.T.Ü.,
Hacettepe ve 'Ankara Üniversitesinde görevli egitim ve dilbilim uzmanlarının
görüşleri alınarak geliştirilmiş ve aynı ögretim yılında Hacettepe Üniversitesinde
başlatılan İngilizce ögretmenleri hizmetiçi egitim kursuna katılanlar üzerinde ön
12
-
denemesi yapılmış ve deneme sonuçlarından elde edilen verilere göre tekrar
düzenlenmıştir. Ayrıca, 1986 Mart ayında Kaliforniya, Anahcim'da düzenlenen 20.
TESOL toplantısına katılan yabancı dil eğitim uzmanları ile de tartışılmış ve
önerilerdoğrultusundaaraca son şekli verilmiştir.
Geliştirilen anket formu 1986-1987 Öğretimyılında Ingiltere'de yaz okullanna
katılan Ingiliz olmayan Ingilizce öğretmenlerine uygulanmış; aynı anket formları
Hacettepe Üniversitesinde hizmetiçi eğitimkursuna katılan Türk uyruklu İngilizce
öğretmenlerinede uygulanmıştır.
Aynca hem Türk hem de yabancı öğrelInenlerle anket uygulamalarında
görüşmeler de yapılmıştır.
.Yeri Çözümleme
Anketlerde elde edilen veriler araştırmacı tarafındançözümlenmiş, daha sonra
bilgisayarla kontrol edilmiştir. Sonuçlar tablolar halinde bulgular bölümünde
sunulmuştur.
Anketlerin değerlendirilmesinde yan dağılımlarda frekans ve yüzdelerden,
gruplararasıortalamalarıntest edilmesinde "t" testindenyararlanılmıştır.
Anket formlarının değerlendirilmesinde yüzdeler hesap edilirken beşli olan
ölçek 1 ile 2, 4 ile 5 birleştirilerek üçlü ölçeğe dönüştürülmüştür.
.Bu araştırmada,.05 manidarlıkdüzeyi olarak kabul edilmiştir.
BULGAR
Bu bölümde, örnekleme giren 50 Türk. ve 50 yabancı uyrukluk İngilizce
öğretmenlerininalan, meslek ve kültürbilgisi yeterliklerine ilişkin bulgular üzerinde
durulmuştur.
A. TÜRK ve YAnANCI ÖGRETMENLERİN ALAN nİLGİSİ
YETERLİKLERİ
Türk ve yabancı öğretmenlerin alan bilgisi yeterlikleri arasında nasıl bir farkın
var olduğunabakmadanönce her grubunkendi içinde göstermeleri gereken yeterlikleri
ilc gösterdikleri yeterlikler arasında farkların olup olmadığına bakılmıştır. Türk
öğretmenlerin alan bilgisi yeterlikleri konusundaki görüşleri Tablo: 2'de
gösterilmiştir.
TABLO 2
Türk ÖğretmenlerinAlan Bilgisi Yeterlilderi KonusundakiGörüşleri
A. ALAN BİLGİSİ YETERLİKLER
ı. Yabancı dilde konferansları ve radyo konuşmalarını anlama
2. Yabancı dilde akıcı bir şekilde konuşma
3. Yabancı dilde sözcükleri anlaşılır ve doğru bir şekilde telaffuz etme
4. Yabancı dili konuşurken yaptığı 'hataları düzeltme
5. Soru-Cevap tekniğini kullanmada yabancı dil bilgisi açısından yeterli olma
6. Dilbilim açısından yeterli bilgiyle donanık olma
13
Çok Az Arasıra Daima Cok Az Arasıra Daima
AY N % N % N % N % N % N %
ol 4 .08 7 .14 39 .78 LO .20 23 .46 17 .34
02 2 .04 8 .16 40 .80 9 .18 :J) .40 21 .42
ın 3 .06 4 .08 43 .86 5 .10 11 .22 34- .68
04 4 .08 5 .10 41 .82 4 .08 17 .34 ~.58
Q5 1 .02 4 .08 45 .90 5 .10 11 .22 34- .68
06 1 .02 7 .14 42 .84 6 .12 18 .36 26 .52
ro 4 .08 7 .14 39 .78 6 .12 17 .34 z1 .54
~6 .12 5 .10 39 .78 8 .16 26 .52 16 .32
ro 3 .06 9 .18 38 .76 5 .10 19 .38 26 .52
10 2 .04 10 .20 38 .76 z1 .54 16 .32 7 .14
11 13 .26 12 .24 25 .50 19 .38 14 .28 17 .34
7. Yabancı dilin dilbilgisini çok iyi bilme
8. Yabancı dilde mesleki ve diğer yayınları okuyup anlayabilme
9. Yabancı dilde yazılı iletişimi kolay ve doğru olarak kurabilme
10. Amaç dilin edebiyatı konusundabilgili olma
11. Amaç dilin konuşulduğu ülkelerin uygarlığını ve kültürünütanıma
İDEAL GERÇEK
Tablo 2'de görüldüğü gibi Türk öğretmenlerinalan bilgisi yeterlikler konusundaki
görüşleri idealde ve "daima" göstermeleri gerektiği boyutunda yoğunlaşmakta;
gerçekte ise "arasıra" gösterdikleriboyutunadoğru bir eğilim gözlenmektedir.
Türk öğretmenlerinidealde bir yabancı dil öğretmeniningöstermesi gereken alan
bilgisi yeterliklerini algılamaları % 78 ile % 90 arasında "daima" göstermeleri gerektij1;iboyutunda
yoğunlaşmaktadır. Ancak 11. yeterlik önermesinde dile getirilen
"Amaç dilin konuşulduğu ülkelerin uygarlığını ve kültürünü tanıma" yeterlilij1;i,
Türk öğretmenlerin% SO'sitarafından"daima" gösterilmesi gereken bir yeterlik alanı
olarak görülürken; % 24'ü "arasıra" % 26"sı da "çok az" gösterilmesi gereken bir yeKılik
olarak algılanmaktadır.
ldealde gösterilmesi gerekli gÖrülenbu yeterlikleri Türk öj1;retmenleringerçekte
ne oranda gösterdikleri sorulduğundabirinci yeterlik önermesini yani "konuşulanları
anlamayı" deneklerin % 46'sı "arti;,önermesinde yeralan yabancı yayınları okuyup anlayabilmede de öğretmenlerin %
S2'si "arasıra" gösterdiklerini belirtmişler ve çoj1;unluklayeterli olmadıklarını ifade
etmişlerdir. Türk öğretmenlerin "en az" yeterli oldukları konuların 10. velI. yeterlik
önermesinde yer alan "amaç dilin edebiyatı" ile "uygarlık ve kültürünü tanıma" da
odaklandığı görülmektedir.Türk öğretmenlerin% S4'ü amaç dilin edebiyatı konusunda
kendilerinin yeterli olmadıklarını ifade ederken % 38'i amaç dilin uygarlığını ve
kültürünütanımadayetersiz kaldıklarınıifade etmektedirler.
14
IDEAl. GERCEK .
Cok Aiz Nasıra Daima Cok Aiz Nasıra Daima
AY N % N % N % N % N % N %
ol - - - -
:o 100 8 .16 6 .12 36 .72
02 1 .02 - -
49 .98 2 .04 17 .34 31 .62
ın 2 .04 1 .02 tfl .94 - - 12 .24 38 .76
(}i. 1 .02 8 16 4 .82 8 .16 ::D .40 22 .44
as 1 .02 - -
49 .98 5 .10 16 .32 'E .58
~1 .02 6 12 43 .86 12 .24 14 .28 24 .48
ID 2 .04 1 .02 tfl .94 2 .04 15 .30 33 .66
ffi - - 4 .08 46 .92 6 .12 23 .46 21 .42
ro - - 2 .04 48 .96 1 .02 15 .30 34 .68
10 2 .04- LO ::D 38 .76 7 .14 24 .48 19 .38
11 6 .ı2 13 1fı 31 .62 17 .34 ~.40 13 .26
Türk öğretmenlerin idealde göstermesi gereken yeterliklerine ilişkin görüşleri ile
gerçekte gösterdikleri yeterliklere ilişkin görüşleri ile gerçekte gösterdikleri yeterliklere
ilişkin görüşleri arasında nasıl bir fark olduğuna bakılmıştır. Tablo 2'de
gösterildiği gibi 3, 5, 7, 9 ve ll'in dışındayer alan görüşlerarasında farkların olduğu
ve ideal durumdan oldukça uzak kaldıkları ancak diğer konularda ideal ile gerçek
arasında farkların olmadığı, gerçek durumlarının idealdeki beklentilerine yaklaştığı
söylenebilir. Sözgelimi "yabancı dilde sözcükleri anlaşılır ve doğru bir şekilde telaffuz
etme" önermesine öğretmenlerin % 86'sı "daima" bu yeterliği gösterdiklerini
ifade etmişlerdir. Aynı şekilde "Amaç dilin konuşulduğu ülkelerin uygarlığını ve
kültürünü tanıma" yeterlik önermcsini ideal de Türk öğretmenlerin % 50'si çok gerekli
görürken gerçekte % 34'ü buyeterliğin çok önemli olduğunu belirtmiş ve %
38'i ise çok az önemli gördüklerini ifade etmiştir.
Alan bilgisi yeterlikler konusunda yabancıöğretmenlerin görüşleri de ayrıca incelenmiş
ve elde edilen bulgular Tablo 3'de gösterilmiştir.
TABLO 3
Yabancı Öğrelmenlerin Alan Bilgisi YeıerIikleri KonusundakiGÖrüşleri
A. ALAN BtLGtSt YETERLtKLER
ı. Yabancı dilde konferansıarı ve radyo konuşmalarını anlama
2. Yabancı dilde akıcı bir şekilde konuşma
3. Yabancı dilde sözcükleri anlaşılır ve doğru bir şekilde telaffuz etme
4. Yabancı dili konuşurken yaptığı hataları düzcltme
5. Soru-Cevap tekniğini kullanmada yabancı dil bilgisi açısından yeterli olma
6. Dilbilim açısından yeterli bilgiyle donanık olma
.
7; Yabancı dilin dilbilgisini çok iyi bilme
8. Yabancı dilde mesleki ve diğer yayınları okuyup anlayabilme
9. YaQancı dilde yazılı iletişimi kolay ve doğru olarak kurabilme
10. Amaç dilin edebiyatı konusunda bilgili olma
11. Amaç dilin konuşulduğuülkelerin uygarlığını ve kültürünü tanıma
15 - - ._- - - -
Yeterlikler Türkler Yabancılar "tn p
X S X S
İdealYeıedilder 4.15 1.06 4.38 0.82 1.27 > .05
Gerçek Yeterlikler 3.33 0.98 3.55 1.00 1.16 > .05
Tablo 3'de görüldü~ü gibi yabancı ö~retmenlerin idealde bir yabancı dil
ö~etmeninin göstermesi gereken alan bilgisi yeterlikleri en düşük % 62 ve en fazla
% 100'le "daima" göstermeleri gerekti~i boyutunda yoğunlaşmaktadır. Yabancı
öğretmenlerin görüşlerine göre, hiçbir yeterlik öncrmesi %.20'nin üstünde "arasıra"
ya da "çok az"da olsa gösterilmesi gerektiği konusundaönem kazanmamıştır. Diğer
bir deyişle, alan bilgisi yeterliklcr arasında yer alan her yeterlik önennesi % 62 ile %
100'e varan kaulımla önemli görülmüştür.
İdealde gösterilmesi gerekli görülen bu yeterliklcrioldukça önemli gören yabancı
ö~etmenlerin gerçekte bu yeterlikleri ne oranda gösterdikleri sorulduğunde genelde
ideale yakınlaştıkları görülmektedir. Buna karşın 8, 10 ve lL. önermelerde yer alan
yabancı yayınları okuyup anlama, amaç dilin Edebiyatını ve kültürünü tanıma yeterliliğini
"arasıra" gösterdiklerive bu konulardanidealden uzaklaştıklarıgörülmektedir.
Benzer sonuçlar Türk öğretmenler için de geçerli olmakta; amaç dilin edebiyaU ve
kültürünü tanımada tüm yabancı dil ö~retmen1crininyeterli olmadıkları ve hizmet
öncesi eğitimlerinin de aynı şekilde yeterli olmadığı söylenebilir.
Yabancı öğretmenIerin idealde göstermeleri gereken yeterliklerine ilişkin
görüşleri ile gerçekte gösterdikleri yeterliklere ilişkin görüşleri arasındanasıl bir fark
olduğuna da bakılmıştır.İdealdeki beklentiler en üst düzeyde görüldüğü için gerçekte
bu ideale ulaşabilme açısından farkların olduğu ortaya çıkmaktadır. Farkın önemsiz
görüldüğü en önemli yeterlik öncrmesi Türk öğretmenIerinde belirttiği gibi "yabancı
dildeki sözcükleri anlaşılır ve doğru bir şekilde telaffuz etme"dir. Bu yeterliğin hem
Türkler hem de yabancılar gerçekte ideale yakın bir oranda .gösterdiklerini ifade
etmiş1crdir.
Buradan hareketle alan bilgisi yeterlikler açısından Türk ö~etmen1erle yabancı
öğretmenIerin idealde ve gerçekte gösterdikleri yeterlikler arasında fark olup olmadığını
araştırmak için her iki gruba ortalamalar arası farka göre "t" testi uygulanmış
ve aralarındakiilişki Tablo 4'de gösterilmiştir.
TABLO 4
Türk ve Yabancı Öğrelmenlerin Alan Bilgisi Yeıerlikleri Arasındaki llişki
Sd:98
Tablo 4 incelendiğinde .05 manidarlık düzeyi ve 98 serbestlik derecesi ile tabloda
okunan "t" de~eri 1.658, bulunan değer ise 1.27'dir. Bulunan değerler, tabloda okunan
değerden küçük olduğu için gruplararası farkın manidar olmadığına ilişkin kanıt
elde edilmiştir. Diğer bir deyişle hem Türk öğretmenler hem de yabancı öğretmenler
idealde gösterilmesi gerekli olanyeterlikler konusunda aynı görüşleri paylaştıklarını
ifade etmektedirler.
16
-
IDEAl OEW'EK
Cok k Arasıra Daima Cok k Arasıra Daima
MY N % N % N % N % N % N %
12 1 .02 10 .20 ~.78 9 .18 22 .44 19 .38
11 7 .14 5 .10 38 .76 14 .28 14 .28 22 .44
14 11 .22 18 .36 21 .42 8 .16 31 .62 11 .22
15 4 .08 9 .18 '5l .74 5 .ıo 21 .42 24 .48
16 9 .18 13 .26 28 .56 18 .36 18 .36 14 .28
17 2 .04 12 .24 36 .72 5 .10 15 .30 30 .60
Gerçekte gösterdikleri yeterlikler arasında da gruplararasındamanidarfarkın 01-
madı~ıTablo 4'te gösterilen "t" degerinin 1.16 olmasındanahlaşılmaktadır.Bu sonuca
göre Türk ve yabancı öJ1;retmenleringerçekte gösterdikleri alan bilgisi yeterlikleri
arasındamanidarbir farkın olmadıgına ilişkinkamtlar bu araştırmabulgularındanortaya
çıkmaktadır.Di~er bir deyişle, Türkiye'deki bir öJ1;retmenleYugoslavya, Meksika
ya da Cezayir'deki ögretmeninözel alan bilgileri arasındaçok önemli farkların 01-
madı~ınailişkin kanıtlar elde edilmiştir. .
B. TÜRK ve YABANCI ÖGRETMENLERtN MESLEK BtLGtSt
YETERLtKLERt
Türk ve yabancı öJ1;retmenlerinmeslek bilgisi yeterliklerisekiz alt başlık altında
ele alıp incelenmiştir.
ı. Sözlü Öğretim
Bu alt başlık altında Türk öJ1;retmenlerinmeslek bilgisi yeterliklerini belirlerken
öncelikle dinleme ve konuşmabecerilerinide içine alan sözlü öJ1;retimüzerindedurulmuş
ve öJ1;retmenleringörüşleri Tablo: 5'de gösterilmiştir.
TABLO 5
TürkÖ~etmenlerinSözlüÖğretimKonusundakiOörü§leri
B. MESLEKt YETERLtKLEI{
. 12. Dinledi~ini anlamabecerisini geliştirmede öJ1;rencilerinkitaplarınabakmadan
dinlemelerini sa~lama,
13. Sınıf içinde ögrencilerin sadece amaç dilde konuşmalarını saglama,
14. Gerektigi zamanlarda, sadece başlangıç düzeyindeki sımflarda anadili kullanma,
15. Metin işlerken sorun olan fonetik (telaffuz) öJ1;retimine yer verme,
16. Telaffuz ögretimine ayn bir 'ö~retim etkinli~i olarak yer verme,
17. Metin işlerken öJ1;rencilerin telaffuz (fonetik) hatalannı düzeltme.
Türk öJ1;retmenler,yabancı dil dersini işlerken dinleme ve konuşma becerilerini
geliştmnede idealde göstermeleri gereken yeterlikleri biri hariç % 56 ile % 78
arasında "daima" boyutunda olması gerektigini ifade etmektedirler. 14. yeterli,
önermesinde yer alan sınıfta ana dilin kullanması konusundayaygın bir görüşün be
17
Cok Az Ara~ıra Daima Cok Az Arasıra Daima
N % N % N % N % N % N %
1 .02 4 .OS 45 .90 7 .14 17 .34 '2Jj .32
3 .06 7 14 40 .SO S .16 12 .24 ~.60
5 10 7 14 38 .76 7 .14 II .22 32 .64
4 .08 4 .OS 42 .S4 38 .76 6 .12 6 .12
'2Jj .52 15 30 9 .18 14 .28 7 .14 'E .58
2 .04 11 'll 37 .74 6 .12 .12 .24 32 .64
MY
12
II
14
15
16
17
18
lirmedigi, ögreunenlerin % 22'si, sınıf ta ana diliiı kullanılmasına çok az yer verilmesi
gerektigini % 36'S1 "arasıra", % 42'si de "daima" yer verilmesi gerektigini belirtmektedir.
Telaffuz öğretiminin de ayrı bir ögretim etkinliği olarak yer alması gerektigini
belirtilenlerden % S6'sı bunun "daima" olmasını % 26'sı da "arasıra" olmasını
gerekli görmektedirler.
Idealde gösterilmesi gerekli görülen bu yeterlikleri Türk ögretmenlerin gerçekte
ne oranda gösterdikleri incelendiğinde büyük çoğunlugun % 30 ilc % 62 arasında
"arasıra" boyutunda odaklandığı görülmektedir. "Daima" gösterdikleri yeterlikler
arasında % 60 ilc telaffuz hatalarını düzeltmek % 48 ilc metin işlerken telaffuz
ögretimine yer verme ve % 44 ilc öğrencilerinsınıf içinde amaç dille konuşmalarını
saglamanın gerekli olduğu vurgulanmakuıdır.
Türk ögretınenlerin idealde göstermeleri gereken yeterlikleri ile gerçekte
gösterdikleri yeterlikler arasında farkların olduğu ve ideale uygun davranmadıkları sadece
telaffuz hatalarını düzeltmede ideale yakın davrandıkları Tablo S'in incclenmesinden
belli olmaktadır. Buna göre sadece 17. maddede yer alan yeterligi gerçekte de
"daima" gösterdikleri yani öğrencilerin telaffuz haU11arınıdüzeltmeye gayret ettiklerini,
diger yeterlikleri göstermede idealden uzaklaştıklarını ifade eunişlerdir. Yabancı
ögretmenlerin meslek bilgisi yeterlikleri de ayrıca incelenmiş ve sözlü öğretime
ilişkin görüşleri Tablo 6'da gösterilmiştir.
TABLO 6
Yabancı ÖğretmenIerinSÖzlüÖğretim KonusundakiGÖrüşleri
B. MESLEKİ YETERLİKLER
12. Dinledigini anlamabecerisini geliştirmede ögrencilerinkitaplarınabakmadan
dinlemelerini sağlama,
13. Sınıfiçindeöğrencilerinsadeceamaçdildekonuşmalarınısağlama, .
14. Gerektiği zamanlarda,sadece başlangıç düzeyindeki sınıflardaanadili kullanma,
15. Metin işlerken sorunolan fonetik (telaffuz) öğretimine yer verme,
16. Telaffuz öğretimine ayrı bir öğretim etkinligi olarak yer verme,
17. Metin işlerken öğrencilerin telaffuz (fonetik) hatalarınıdüzelune.
IDEAL GERCEK
İDEAL GERC'K
Cok Az Arasıra Daima Cok Az Arasıra Daima
N % N % N % N % N % N %
3 .06 7 .14 40 .80 6 .12 16 .12 38 .76
2 .04 7 .14 41 .82 4 .08 5 .10 41 .82
8 .16 7 .14 35 .70 6 .12 17 .34 1J .54
8 .16 18 .36 24 .48 7 .14 17 .34 26 .52
22 .44 14 .28 14 .28 24 .48 14 .28 12 .24
Yabancı öğretmenler dinleme ve konuşma becerilerini geliştirirken 16. yeterlik
önennesinde yer alan "Telaffuz öğretimine ayn bir öğretim etkinliği olarak yer
verme" yeterliği hariç diğer yeterlikleri % 74 ile % 90 arasında "daima"
gösterdiklerini; buna karşın % 52 katılımla telaffuz öğretimine ayn bir öğretim etkinliği
olarak yer vermediklerini belirtmişlerdir.
İdealde gösterilmesi gerekli görülen bu yeterlikJeri gerçekte de gösterip
göstermedikleri sorulduğunda 15. maddede yer alan yeterlik hariç diğerlerini % 52 ile
% 64 arasında "daima" gösterdiklerini, 15. maddede yer alan yeterliği ise "çok az"
gösterdiklerini ifade etmişlerdir.
Yabancı öğretmenlerin idealde göstermesi gereken yeterlikl~ri ilc gerçekte
gösterdikleri yeterlikler arasında farkların olup olmadığına bakıldığında Tablo 6'da
görüldüğü gibi 13., 14 ve 15. yeterlikleri göstermede ideal durumda önemli farklar
olmadığı; buna karşın 12, 15 ve 16. yeterlikleri göstermede ise farkların olduğu
görülmektedir.
2. Yeni Yapıların Öğretimi:
Türk öğretmenlerin yabancı dil dersini işlerken yeni dil yapılarını öğretirken
nasıl bir yol izledikleri sorulduğunda elde edilen sonuçlar Tablo 7'de gösterilmiştİr.
TA8LO 7
Türk Öğretmenlerin Yeni Yapıların Öğretimi KonusundakiGörüşlcri
B. MESLEKİ YETERLİKLER
18. Yeni yapıları gerçek ya da gerçeğe yakın durumlar içinde sunma,
19. Yeni bir yapıyı öğretmeden önce bilinen yapıyı gözden geçirme,
20. Yeni yapıyı sunduktan sonra ya da sunmadan önce amaç dille kısa gramer
açıklamaları yapma,
.
21. Gerektiği durumlarda anadille kısa gramer açıklamaları yapma,
22. Gramer açıklamalarım kesinlikle anadille yapmama.
MY
18
19
2)
21
22
Türk öğretmenlerin yeni yapıların öğretiminde idealde göstermeleri greken
yeterlikleri 18, 19 ve 20. yeterlik önermelerinde "daima" gösterilmesi gerektiğini 21.
yeterliğin "daima" gösterilmesinde kararsız kaldıkları ve "arasıra" gösterilmesi
19
~-' --
---_._--
İDEAL GERC'K
Cok "'"
Arasıra Dalına Çok AL ArlllU'a Daima
MY N % N % N % N % N % N %
18 1 .02 6 .12 43 .86 6 .12 12 .24 32 .64
19 1 .02 9 .18 «> .80 5 .10, 13 26 32 .64
3) 9 .18 16 .32 25 .50 25 .50 6 .12 19 38
21 15 .30 16 .32 19 .38 z3 .46 10 .20 17 34
22 19 .38 19 .38 12 .24 38 .76 7 .14 5 .10
gerektigi boyutundaagırlık kazandıgı, bunlarakarşın 22. maddede yer alan yeterligin
ise "çok az" gösterilmesi gere~tiginibelirtmişlerair.
. .ldealde gösterilmesi gerekli görülen yeterlikleri gerçekte gösterip gösterınedikleri
incelend'iginde idealdeki görüşlerine paralel uygulamalar içinde oldukları
gözlenmiştir.
Bu bulgulara göre Türk ögretmenlerin yeni yapıların ögretilmesinde idealde
gösterilmesi gereken yeterlikleri ile gerçektegösterdikleri yeterlikler arasındaönemli
farklarınolmadlgı ortaya çıkmaktadır.
Aynı konudaki yabancı ögretmenleringörüşleriTablo 8'de gösterilmiştir.
TABLO 8
Yabancı 0ıretmen1erin Yeni Yapıların Oıretimi Konusundaki Görü§leri
B. MESLEK. YETERLtKLER
18. Yeni yapıları gerçek ya da gerçege yakın durumlar içinde sunma,
19. Yeni bir yapıyı ögretmeden önce bilinen yapıyı gözden geçirme,
20. Yeni yapıyı sunduktan sonm ya da sunmadan önce amaç dille kısa gmmer
açıklamaları yapma,
21. Gerektigi durumlarda anadille kısa granı.er açıklamaları yapma.
22. Gramer açıklamalarını-kesinlikle anadille yapmama.
Yabancı ögretmenler de Türk ögretmenler gibi yeni yapıların ögretimi
konusunda idealde gösterilmeleri gereken yeterliklerden 18. ve 19'un "daima"
gösterilmesini 20, 21 ve 22'nin "daima" gösterilmesinden çok "arasıra"
gösterilmesinin daha uygun olacagmı belirtilmektedir.
Idealde gösterilmesi gerekli yeterliklerin gerçekte de aynı görüşlere paralelolarak
ifade edilmiş olması dikkat çekicidir.
ldealde gösterilmesi gerekli yeterlikler ile gerçekte gösterilen yeterlikler arasında
farkların olup olmadıgına bakılmış 19 ve 21. yeterlik önerınelerinde önemli farklar
olmadıgı buna karşın 18,20 ve-22. yeterlik önerınelerinde farklar oldugu ve bunların
da daha çok sözü edilen yeterlikleringerçek durumlarda "çok az"- gösterildigini ortaya
çıkarmaktadır.
20
Cok /tti. Arasıra Daima Cok /tti. Arasıra Daima
MY N % N % N % N % N % N %
z3 4 .08 3 .06 43 .86 6 .12 :!) .40 1A- .48
24 2 .04 6 12 42 .84 6 .12 12 .24 32 .64
25 2 .04 10 :!) 38 .76 12 .24 21 .42 17 .34
~1 .02 3 .06 46 .92 6 .12 16 .32 28 .56
'il 3 .06 11 .22 36 .72 .
7 .14 15 .30 28 .56
3. Alıştırmaları Kullanma
Türk ögretmenlerin yabancı dil derslerinde dil alıştırmaıarını sınıf içinde nasıl
kullandıklarına ilişkin görüşler Tablo 9'da gösterilmiştir.
TABLO 9
Türk Ö~retmenleri Dil Alı~tırma1anm Kullanma Konusundaki Görü~leri
B. MESLEKt YETERLtKLER
23. Cümlelerin yapısal kalıplarını ö!retmek için yer degiştirme alıştırınalanna
yer verme, .
~. Yapısal kalıpların anhımını ögretmek için anlamlı alıştırınalara yer verme,
25. Sadece gerçek durumlara dönük iletişimci alıştırmalara yer verme,
26. Yukarıda verilen her üç durum için alıştırınalara yer verme,
27. Tüm ba!lamsal (metine dönük) durumlarda alıştırınalara yer verme.
IDEAL GERÇEK
Tüm ögretmenler dil alıştırmalannı kullanırken idealde göstermeleri gerekli yeterliklerin
"en az" % 72, en çok % 92 katılımla tümünün "daima" gösterilmesi gerektigini
belirtmişlerdir.
Bu ideal yeterlikleri gerçekte de göstermek istediklerini ancak belli oranlarda
idealdenuzaklaşıp "arasıra" gösterdiklerinibelirtmişlerdir.
Türk ögretmenlerin dil alıştırmalarınıkullanmada idealde göstermeleri gereken
yeterlikler ilegerçekte gösterdikleriyeterlikterarasındafarklarınolup olmadıgı,Tablo
9'da gösterilmiştir. Tabloda da gösterildi!i gibi 23., 24., 25. ve 26. yeterliklerde
farklar oldugu, 27. yeterlikte ise ideal ile gerçek arasında bir fark olmadı!ı ortaya
çıkmıştır. Buradan da yabancı dil derslerinde dil alıştırınalarının gerçekte istenilen
düzeyde çok fazla kullanılmadı!ı böylece i,Qealgörürıtüden oldukça uzaklaşıldı!ı
söylenebilir.
Yabancı ö!retmenlerin dil alıştırmaları kullanma konusundaki görüşleri Tablo
IO'da gösterilmiştir.
21
--
Cok Az Arasıra Daima Çok kı. Arasıra Daima
N % N % N % N % N % N %
17 .34 14 .28 19 .38 23 .46 14 .28 13 .26
7 .14 13 .26 3) .60 13 .26 16 32 21 .42
6 .12 8 .16 36 .72 13 .26 16 32 21 .42
3 .06 7 .14 4) .80 12 .24 12 .24 26 .52
4 .08 12 .24 34 .68 16 .32 12 .24 22 .44
TABLO 10
Yabancı ÖğretmenlerinDil Alıştırınalannı Kullanma KonusundakiGörüşleri
B. MESLEKt YETERLİKLER
23. Cümlelerin yapısal kalıplarını ögretmek için yer degiştirme alıştırmalarına
yer verıne,
24. Yapısal kalıpların anlamını ögretmek için anlmnh alıştırmalara yer verme,
25. Sadece gerçek durumlara dönük iletİşimci alıştırmalara yer verıne,
26. Yukarıda verilen her üç durum içih alıştırmalara yer verme,
27. Tüm baglamsal (metine dönük) durumlarda alıştırınalara yer verme.
IDEAL GERÇEK
MY
23
7A-
25
26
Tl
Yabancı öğretmenler dil alıştırınalarını kullanırken idealde göstermeleri gerekli
yeterlikleri 23. yeterlik hariç digerlerini en az % 60, en çok % ,80 katılınıla "daima"
gösterilmesi gerektigini belirtmişlerdir. 23. yeterlik önermesinde belirtilen yer
degiştirme alıştırmalarına öğretmenlerin % 34'ü "çok az", % 28'i de "arasıra" yer verilmesi
gerektigini belirtmişlerdir böylece bu yeterlik konusunda tereddütlerini dile
getirmeye çalışmışlardır. '
Yabancı öğretmenlerin dil alıştırınalarını kullanırkengerçekte gösterdikleri yeterlikler
konusundaki görüşleri oldukça farklılık göstermekte ve idealden de bir hayli
uzaklaştıkları görülmektedir.
Idealde göstermeleri gerekli yeterlikler ile gerçekte gösterdikleri yeterlikler'
arasında görüşler açısından önemli farkların olmadığı, buna karşın iletişimci
alıştırmaları 'kullanmada anlamlı farkların oldugu ortaya çıkmaktadır.
4. Kelime ve Okuma Öğretimi
Yabancı dil ögretmenlerinin meslek bilgisi yeterliklerine bakarken sınıf içinde
kelime ve okuma öğretimini nasıl gerçekleştirdikleri de sorulmuştur.
Türk öğretmenlerin kelime ve okuma öğretimi konusundaki görüşleri Tablo
11'de gösterilmiştir.
22
--
('ok Az Arasıra Daima Cak Az Ara~ıra Daima
N % N % N % N % N % N %
3 .06 6 .12 41 .82 10 .20 13 .26 'LJ .54
:!) .40 13 .26 17 .34 3) .40 17 .34 13 .26
18 .36 5 .10' 'LJ .54 15 .30 14 .28 21 .42
3 .06 12 .24 ~.70 II .22 15 .30 24- .48
3 .06 8 .16 J} .78 12 .24 15 .30 23 .46
TABLO II
TUrkÖğretmenlerinKelime ve Okuma Öğretimi KonusundakiGÖrU~leri
B. MESLEK! YETERLİKLER
28. Yeni kelimeleri bir baglam içinde (metiniçinde) öğreune,
29. Zamandan kazanmak için anadildeki karşılıklarını vererek yeni kelimeleri
ögreune,
30. Ana dildeki karşılıkları verilmedenyeni kelimeleri öğretme,
31. Dilbilgisi kumBarınıkökleştirmek amacıyla okuma ögretimine yer verme,
32. Okuma öğretimini okuma becerilerini geliştirmek amacıyla yapma (okuma
becerileri: Genel bilgi edinme, ayrıntılı bilgi edinme, özetlerne, anafikir ya da
yardımcı fikirleri bulma, bilinmeyen sözcüklerin anlamını kestirme gibi becerilerdir.)
tDEAL GERÇEK
MY
28
'E
30
31
32
Tablo 11'de görüldügü gibi Türk ögretmenlerin kelime ve okuma öğretiminde
idealde gösterilmesi gerekli yeterlikleri 29. yeterlik hariç % 54 ile % 82 arasında
"daima" gösterilmesi gerektigini belirtmişlerdir. 29. yeterlik önermesinde yer alan
kelimelerin anadildeki karşılıklarının verilmesi görüşüne çok fazla katılmadıklarını
göstermişlerdir.
-
Gerçekte bu yeterlikleri ne oranda gösterdikleri soruldugunda çok farklı
görüşlerin ortaya çıktlgı görülmekte, idealden de oldukça uzak oldukları
görülmektedir.
İdealde gösterilmesigerekli yeterliklerIcgerçekte gösterdikleriyeterlikler arasında
önemli farkların olup olmadıgına bakıldığında 32. madde de önemli farkların 01-
madıgı digerlerinde farkların olduğu gözlenmektedir. Bu sonuçların da idealdeki
görüşleringerçek görüşlerdenoldukça farklı olduğu söylenebilir.
Yabancı ögretmenlerin kelime ve okuma öğretimi konusundaki görüşleri de
Tablo 12'de gösterilmiştir.
23
Cok Az Arasıra Daima Çok Az i Arasıra Daima
N % N % N % N % N % N %
2 .04 - -
48 .96 3 .06 8 .16 ~.78
28 .56 17 .34 5 .10 35 .70 8 .16 7 .14
21 .42 19 .38 10 .20 35 .70 10 .20 5 .10
11 .22 21 .42 18 .36 22 .44 18 .36 10 .20
1 .02 8 .16 41 .82 13 .26 8 .16 2) .58
t-
TABLO 12
Yabancı ÖğretmenlerinKelime ve Okuma KonusundakiGör~leri
B. MESLEKt YETERLtKLER
. 28. Yeni kelimeleri bir baglam içinde, (metin içinde) ögretme.
29. Zamandan kazanmak için anadildeki karşılıklarım vererek yeni kelimeleri
ögretme,
30. Anadildeki karşılıkları verilmeden yeni kelimeleri ögretme,
31. Dilgisikurallarını kökleştirrnekamacıyla okuma ögretimine yer verme,
32. Okuma ögretimini okuma becerilerini geliştjrmek amacıyla yapma (okuma
becerileri: Genel bilgi edinme, ayrıntılı bilgi edinme, özetlerne, anafikir ya da
yardımcı fikirleri bulma, bilinmeyen sözcüklerin anla.mım kestirme gibi
becerilerdir.)
İDEAL GERÇEK
MY
28
2)
~
31
32
Yabancı ögretmenlerkelime ve okumaögretiminde idealde göstermeleri gereken
yeterliklerden 28. maddedeki yeterliğin % 96 ile, 32.'nin de % 82 ile "daima"
gösterilmesi gerektiğini, buna karşın 29.'un % 56 ve 30.'un da % 42 ile "çok az"
gösterilmesi gerektiğini; 31.'inde % 42 ile "arasıra" gösterilmesi gerektiğini
belirtmişlerdir.
Gerçekte ise bu grupta yer alan yeterliklerden 28.'nin % 78 ve 32.'nin de % 58
ile."daima" gösterdiklerini; 29 ve30. maddelerdeki yer alan yeterlikleri ise % 70
katıhm1gösterdiklerinibelirtmişlerdir.
Yabancı dil öğretmenlerininidealdeki görüşleri ile gerçekteki görüşleri arasında
fark.olup olmadığına bakıldıgında önemli farkların olmadığı; idealde düşündüklerini
gerçekte de uyguladıkları söylenebilir.
5. Yazma öğretimi
Yabancı dil öğretiminde dört temel dil becerilerinin son becerisi olan yazma
öğretiminin nasıl öğretildiğine de bakılmıştır.
Türk öğretmenlerininyazılı anlatım ögretimi konusundakigörüşleri Tablo l3'de
gösterilmiştir.
24
-_.
Cok k Arasıra Daima Çok k Arasıra Daima
N % N % N % N % N % N %
2 .04 7 .14 41 .82 10 .20 'il .54 13 .26
- - 13 .26 Tl .74 18 .36 26 .52 6 .12
- - 11 .22 J) .78 15 .30 16 .32 19 .38
3 .06 8 .16 J) .78 22 .44 15 .30 13 .26
18 .36 10 .20 z2 .44 36 .22 7 .14 7 .14
TABLO 13
Türk Öğretmenlerinin Y amıa Ö~etimi Konusundaki Görü§leri
B. MESLEKİ YETERLİKLER
33. Kontrollu ve güdümlü bir yazma etkinligi olarak yazma ögretimine yer
verme,
34. Gerçege dayalı durumlardailetişiminkurulmasıiçinbir düşünce süreci olarak
yazma ögretimine yer verme,
35. Ögrenilen dili yazılıolarak daha iyi kullanabilmek için y~ma .ögretimine
yer verme,
36. Cümle düzeyinden başlayarak paragraf ve kompozisyon yazmaya dogru bir
geçiş yaparak yazma ögretimineyer verme,
37. Kompozisyon yazmadan başlay~'rakparagraf ve cümle yazmaya dogru bir
geçiş yaparak yazıpa ögtetimine yer verme.
IDEAL GERÇEK
MY
33
34
35
.C b 36
Tl
Türk ögteunenler yazma ögtetiminde idealde göstermelerigereken yeterliklerden
tümünü % 44 ile % 82 katılımla "daima" gösterilmesi gerektigini belirtmişlerdir.
Gerçekte ise bu grupta yeralari yeterliklerden 33. maddedeki % 54 ve 34.
maddedeki yeterligi de % 52 katılımla "arasıra" gösterdiklerini, 35. maddedeki
yeterligi % 38 katılımla "daima" gösterdiklerini; buna karşın 36. maddedeki yeterligi
% 44 ve 37. maddedeki yeterligi de % 72 katılımla "çok az" gösterdiklerini
belirunişlerdir.
Türk ögtetmenlerin idealdeki görüşleri ile gerçekteki görüşleri arasında farklar
oldugu Tablo 12'den belli olmakındıroBunun da yazma ögtetimine yeterince zaman
ayrılmaması ve üzerindedurulmamasındankaynaklanıgı söylenebilir.
.
Yabancı ögretmenlerin yazma ögreti.mi konusundaki görüşleri Tablo 14'de
veril!lliştir.
25
-
_._~ ..-
~ok pv. Arasıra Daima Cok pv. Arasıra Daima
N % N % N % N % N % N %
23 46 14 .28 13 .26 31 .62 16 .32 3 .06
2 .04 4 .08 44 .88 8 .16 11 .22 31 .62
- - 10 .20 4} .80 10 .20 14 .28 '}f, .52
2 .04 14 .28 34 .68 7 .14 22 .44 21 .42
19 .38 19 .38 12 .24 34 .68 10 .20 6 .12
TABLO 14
Yabancı Ö~'TC1mcnlcrinYazam Öğretimi KonusundakiGörü~leri
B. MESLEK! YETERLİKLER
33. Kontrollu ve güdümlü bir yazma etkinliği olarak yazma öğretimine yer
verme,
,
34. Gerçeğe dayalı durumlardailetişiminkurulmasıiçin bir düşünce süreci olarak
yazma öğretimine yer verme,
35. Öğrenilen dili yazılı olarak daha iyi kullanabilmek için yazma öğretimine
yer verme,
36. Cümle düzeyinden başlayarak paragraf ve kompozisyon yazmaya do!!;rubir
geçiş yaparak yazma öğretimine yer verme,
37. Kompozisyon yazmadanbaşlayarak paragraf ve cümle yazmaya doğru bir
geçiş yaparak yazma öğretimine yer verme.
IDEAL GERÇEK
MY
13
34
35
36
'5l
Yabancı öğretmenleryazmaöğretiminde yer alan yeterliklerden 33. maddede yer
alan yeterliği % 46 kaulımla, 39. maddedeki yeterliği de % 38 kaulımla "çok az"
gösterilmesi gerektiğini buna karşın 34., 35. ~e 36. maddedelerin yeterlikleri de %
68 ile % 88 kaulımla "daima" gösterilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.
Yabancı öğretmenler bu yeterlikleri ideal durumda belirttikleri görüşler
doğrultusundagerçekleştirebildiklerini ifadeetmişlerdir. '
İdealdeki görüşlerlegerçek görüşlerarasındaparalelliknedeniyle manidarfarklann
olmadığı bu sonuçtan da öğretmenlerinkendi görüşleri açısından tutarlı oldukları
söylenebilir. '
* Devamı gelecek sayıdadır.
26
--~-