İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
“NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
Ali BULUT*
Öz: İslâm âlimleri ilk devirlerden itibaren öğrencilere ilimlerin öğretimini
kolaylaştırmak için birçok yöntem kullanmışlardır. Bunlardan birisi de
herhangi bir ilim dalına ait temel kuralların nazma dönüştürülmesi yolu
olmuştur. Bu şekilde öğrencilerin nazmı ezberleyerek dersin temel konularını
öğrenmesi amaçlanmıştır. Bu tür manzûmelerden birisi de, Mısırlı âlim
Tabelâvî’nin “Nazmü’l-istiâre” adlı eseridir. Makale, manzûm eserlerle
ilgili bir girişin ardından dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde
Tabelâvî’nin hayatı, ikinci bölümde de eserleri sunulmuştur. “Nazmü’listiâre” ve şerhleriyle ilgili bilgilerin aktarıldığı üçüncü bölümden sonra,
eserin edisyon kritiğinin verildiği son bölüm yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Mansûr, Tabelâvî, istiâre, manzûme.
MANSÛR AL-TABALÂVÎ, HIS LIFE, WORKS AND HIS POETRY
“NAZM AL-ISTIÂRA”
Abstract: The muslim scholars, beginning from early ages, used many
methods to facilitate teaching students sciences. One of these methods was
to turn the basic rules of a branche of the sciences into poetry. In this way, it
is aimed that students learn the main arguments by memorising the verses.
One of these verses is the work of Egyptian scholar al-Tabalâvî named
“Nazm al-istiâra”. The article consists of four sections, after an introduction
that deals with the poetric works. The first section deals with the life of alTabalâvî, the second section examines his works. The third section deals
with “Nazm al-istiâra” and its commentaries. The fourth section takes up
the critical edition of “Nazm al-istiâra”.
Keywords: Mansûr, Tabalâvî, metaphor, poetry.
* Doç. Dr., Marmara Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi, Arap Dili ve Belâgatı Anabilim Dalı Öğretim
Üyesi, (ali.bulut@marmara.edu.tr, alibulut55@gmail.com).
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
24 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
Giriş
İslâm âlimleri ilk devirlerden itibaren öğrencilere ilimlerin öğretimini kolaylaştırmak için birçok yöntem kullanmışlardır. Bunlardan biri muhtasar eserler telif
edilmesidir. Bu yolla herhangi bir ilim dalına ait temel kuralların, ana hatlarıyla
öğrenciye ezberletilmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla nahiv, fıkıh, hadis vb. birçok
ilim dalında muhtasar eserler telif edilmiştir. Diğer bir yöntem ise herhangi bir
ilim dalına ait temel kuralların nazma dönüştürülmesidir. Bu şekilde öğrencilerin
nazmı ezberleyerek dersin temel konularını öğrenmesi amaçlanmıştır. Bu yöntem
de birçok ilim dalında görülmektedir. Bunda ise iki yol takip edilmiştir. Birincisinde belirli bir metin nazma çevrilmiştir. Zeynüddin el-Irâkî’nin (ö. 806/1404)
hadis usulüne dair İbn Salâh’ın Mukaddime’sini nazma çevirdiği Elfiyetü’l-Irâkî
ve Ebu’l-Kâsım Şemseddin Muhammed b. Ebî Bekr el-Leysî es-Semerkandî
(ö. 888/1483)’nin Risâletü’l-istiâre (Ferâidü’l-fevâid) adlı eseri üzerine yazılan
manzûmeler bu gruba dâhil eserlerdir.1
İkinci yol ise herhangi bir esere bağlı kalmaksızın yazılan manzûmelerdir. İbn
Mâlik’in (ö. 672/1274) Arap gramerine dair el-Elfiye’si ile bu makalenin konusunu
teşkil eden, Mısırlı âlim Tabelâvî’nin Nazmü’l-istiâre isimli çalışması bu türden
eserler olup herhangi bir eserden bağımsız olarak telif edilmiştir.
1. Tabelâvî’nin Hayatı
1.1. Adı, Künyesi ve Lakabı
Tam adı Ebu’-Sa‘d Zeyneddîn Mansûr b. Ebi’n-Nasr b. Muhammed et-Tabelâvî
eş-Şafîî’dir. Künyesi Ebu’s-Sa‘d, lakabı ise Zeyneddîn’dir. Mısırlı meşhur âlim
Nâsıruddin Muhammed b. Sâlim et-Tabelâvî (ö. 966/1559)’nin kız tarafından
torunudur.2 Bu sebeple Sibtu’t-Tabelâvî, Sibtu’n-Nâsır, Sibtu Nâsıruddîn adlarıyla da
meşhur olmuştur. Tabelâvî nisbesi Mısır’ın Menûfiyye şehrinin Tabeliyye köyünden
gelmektedir.3 Muhibbî (ö. 1111/1700) Tabelâvî’yi “el-âlimü’l-muhakkik, hâtimetü’l-
1 Ümit Karaver, Kara Saîd (ö. 1026/1617)’in Şerhu Risâleti’l-İstiâre Adlı Eserinin Edisyon Kritiği,
(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009,
s. 45.
2 Mansûr et-Tabelâvî, Şerhu Nazmi’l-istiârât, Mektebetü Câmiati’l-Melik Suûd, no. 2451, vr. 30.
3 Zebîdî, Tâcü’l-arûs, nşr. Heyet, Dâru’l-hidâye, ts., XXXVI, 430 (Tabele mad.); Tabelâvî, Şerhu
Nazmi’l-istiârât, vr. 30; Abbâs b. Muhammed b. Ahmed b. es-Seyyid Rıdvân el-Medenî eş-Şâfiî,
Muhtasaru Fethi Rabbi’l-erbâb bimâ ühmile fî Lübbi’l-lübâb min vâcibi’l-ensâb, Mısır 1345/1926,
s. 36; Âdil Nüveyhiz, Mu‘cemü’l-müfessirîn min sadri’l-İslâm hatta’l-asri’l-hâzır, Müessesetü
Nuveyhizi’s-Sekâfiyye, Beyrut 1409/1988, II, 688.
Ali BULUT / Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36 25
fukahâ, rihletü’t-tullâb, bakiyyetü’s-selef” gibi lakaplarla zikretmektedir.4
1.2. Doğumu ve Tahsil Hayatı
Tabelâvî, İslâm dünyasının en önemli ilim merkezlerinden birisi olan
Kahire’de doğmuştur. Ulaştığımız kaynaklarda, doğum tarihiyle ilgili herhangi
bir bilgi bulunmamaktadır. Tahsil hayatı da yine Kahire’de geçmiştir. Muhibbî
(ö. 1111/1699)’ye göre Tabelâvî tefsir, fıkıh, hadis, nahiv, sarf, belâgat, kelam ve
mantık başta olmak üzere hemen hemen her ilim dalında geniş bilgiye sahipti. Bu
ilimlerin çoğunda eser telif etmiş olması da bunun en büyük delilidir. Bunun yanında
Kur’ân-ı Kerîm’i de farklı kırâatlerle ezberledi. Kur’ân kıraatlerini reisülkurrâ olan
dedesi Muhammed b. Sâlim et-Tabelâvî’den de okumuştur.5
1.3. Hocaları
Fıkıh ilmini Şemseddîn er-Remlî (ö. 1004/1596)’den, Arapça’yı Ebu’n-Nasr b.
Nâsıruddin et-Tabelâvî’den, aklî ilimleri Şihâbeddîn Ahmed b. Kâsım el-Abbâdî
(994/1585)’den okudu. Ayrıca Suyûtî (ö. 911/1505)’nin talebelerinden İbrahim b.
Abdurrahman el-Alkamî (ö. 911/1505’den sonra)’den ders aldı. Abbâdî’den sonra
onun bütün öğrencileri Tabelâvî’nin derslerine devam etmiştir.6
1.4. Talebeleri
Onun başlıca öğrencileri Şemseddîn Muhammed b. Ahmed eş-Şevberî el-Mısrî
(ö. 1069/1659), Burhâneddîn İbrahim b. Muhammed b. İsa el-Mısrî eş-Şâfiî elMeymûnî (ö. 1079/1669), Şihâbüddevâhilî Ahmed b. Ahmed el-Mısrî eş-Şafiî (ö.
1055/1645) ve Ebû Yahyâ Zekeriyya b. İbrahim el-Maarrî el-Makdisî el-Hanefî
(ö. 1035/1625)’dir.7
1.5.Vefatı
Tabelâvî’nin, Kahire’de 14 Zilhicce Cumartesi günü 1014 (22 Nisan 1606)’de
vefat etmiştir. 8
4 Muhammed Emin b. Fazlullah b. Muhibbiddin ed-Dımaşkî el-Muhibbî, Hulâsatü’l-eser, Dâru
Sadır, Beyrut ts, IV, 428.
5 Muhibbî, a.g.e., IV, 428; Adem Ergül, Mansûr Sibtu Nâsıruddîn et-Tablâvî’nin Hayatı ve Âyetü’lKürsî Tefsirinin Tahkiki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1991, s. 9-10.
6 Muhibbî, a.g.e., IV, 428.
7 Muhibbî, a.g.e., IV, 428.
8 Muhibbî, a.g.e., IV, 428; Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, İstanbul 1951, II, 475; el-A‘lâm,
VII, 300; Brockelmann, GAL, II, 419; a.mlf., Suppl. II, 443.
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
26 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
2. Eserleri
Tabelâvî’nin Arap dili, fıkıh, hadis ve tefsirle ilgili 20 civarında kitabı vardır. Bunlardan bir kısmı neşredilmiş, çoğu ise el yazma halinde kütüphanelerde
bulunmaktadır.9
2.1. Arap dili:
1. Manzûme fi’l-istiâre: Bu kasîde üçüncü başlıkta ele alınacaktır.
2. Şerhu’l-Nazmi’l-istiârât: Bu eserden de üçüncü başlıkta bahsedilecektir.
3. Tâliu’s-Sa‘d (Şerh alâ Şerhi’l-İzzî fi’t-tasrîf li’t-Teftâzânî): Eser, Zencânî (ö.
655/1257)’nin sarf ilmiyle ilgili el-İzzî isimli eserine Teftâzânî (ö. 793/1390)’nin
yazdığı şerhin şerhidir. Süleymaniye Kütüphanesi (Şehit Ali Paşa no. 2575, vr.
492) ve Giresun İl Halk Kütüphanesi’nde (no. 1132, vr. 442) birer nüshası bulunmaktadır.
4. el-Ukûdü’l-cevheriyye fî halli’l-Ezheriyye (Şerhu’l-mukaddimeti’l-Ezheriyye
fî ilmi’l-Arabiyye): Eser Hâlid b. Abdullah el-Ezherî (ö. 905/1499)’nin elMukaddimetü’l-Ezheriyye fî ilmi’l-Arabiyye isimli Arap diliyle ilgili kitabının
şerhidir. Bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (Fatih no.
5055, vr. 233).10
5. Hakâiku’l-vâfiye bimâ fî şerhi’ş-Şâfiye: Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir
nüshası bulunmaktadır (Şehid Ali Paşa no. 2745, vr. 1-8).
2.2. Tefsir:
1. es-Sirru’l-kudsî fî tefsiri âyeti’l-kürsî: Süleymaniye Kütüphanesi’nde bir
nüshası bulunmaktadır (Amcazâde Hüseyin no. 76. vr. 45).11
2. Risâletü’l-el-müsterzâ fî tefsiri kavlihî Sübhânehû ve Teâlâ: Velesevfe yu‘tîke
Rabbüke feterzâ. Bir nüshası Hacı Selim Ağa Kütüphanesi’nde bulunmaktadır
9 Kâtip Çelebi, Keşfüzzünûn, I, 443, 890; II, 988, 1139, 1145, 1798, 1936, 1970; Bağdatlı İsmail Paşa,
Hediyyetü’l-ârifîn, II, 475; a.mlf., Îzâhu’l-meknûn, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1413/1992, IV,
721; Serkîs, Mu‘cemü’l-matbûât, Matbaatü Serkîs, Mısır 1346/1928, II, 2040; Kehhâle, Mu‘cemü’lmüellifîn, Mektebetü’l-müsennâ – Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut, ts., I, 45; XIII, 15; Ziriklî,
a.g.e., VII, 300; Brockelmann, GAL, II, 419; Suppl. II, 443; Ergül, a.g.e., s. 12-16.
10 Eser üzerine Abdullah b. Uveykil es-Sülemî tarafından el-Ukûdü’l-cevheriyye fî halli’l-Ezheriyye
li’ş-Şeyh Mansûr et-Tabelâvî (h. 1014) dirâse ve tahkik adlı bir doktora çalışması yapılmıştır
(Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, Riyad 1417).
11 Eser üzerine Adem Ergül tarafından, Mansûr Sibtu Nâsıruddîn et-Tablâvî’nin Hayatı ve Âyetü’lKürsî Tefsirinin Tahkiki adıyla yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul 1991).
Ali BULUT / Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36 27
(Hüdâî Bölümü no. 82, vr. 99-116).
3. Menhecü’t-teysîr ilâ ilmi’t-tefsîr. Suyûtî bir talebenin bilmesi gereken 14
ilim dalını içeren en-Nükâye isimli bir risâle yazmış, bunu Abdürraûf ez-Zemzemî
(ö. 885/1480) Nazmü ilmi’t-tefsîr adıyla nazma çekmiştir. Tabelâvî de bu nazmı
şerh etmiştir.12 Bir nüshası Rusya Saint Petersburg’da bulunmaktadır (Aziatskiı̆
muzeı̆ - no. 944).13
4. Şerhu’s-sudûr bi-tefsîri “( ) َ ولَ َق ْ د َ ك َت ْب َن ِ ا ف َّ ي الزبُورVelekad ketebnâ fi’z-Zebûr”:
Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Esad Efendi no. 3777, vr. 52-67) bir nüshası
bulunmaktadır.
5. eş-Şem’atü’l-muziyye bi-neşri kırââti’s-sab’ati’l-merziyye.14
6. Fevâid ale’l-besmele ve’l-hamdele: Kaynaklarda bu eseri zikredilmemektedir. Ancak Hacı Selim Ağa Kütüphanesi’nde bir nüshası bulunmaktadır (Hüdâî
Efendi, no. 82, vr. 116-132). Son kısmı noksan olan eserde es-Sirru’l-kudsî isimli
risâlesine atıfta bulunulması da onun Tabelâvî’ye âidiyyetini güçlendirmektedir
(vr. 123-a).
7. Tuhfetü’l-yekzân fi leyleti’n-nısfi min Şa‘bân: Bu eserin nüshaları Beyazıt
Devlet Kütüphanesi (Beyazıt no. 1568, vr. 64), Süleymaniye Kütüphanesi (Antalya
Tekelioğlu Halk Kütüphanesi no. 86, vr. 62; Bağdatlı Vehbi Efendi no. 2000. vr.
176-178; Mihrişah Sultan no. 163, vr. 95; Reşid Efendi no. 124, vr. 72; Şehid Ali
Paşa no. 1508, vr. 1-87) ve Manisa İl Halk Kütüphanesi’nde (no. 45 Hk 2919,
vr. 65). Müellif eserinde Duhan sûresinin ilk âyetleri ve hadis-i şeriflerle Berat
gecesini anlatır.
8. Hidâyetü’l-kârî: Bu eserini Bağdatlı İsmail Paşa zikreder.15
2.3. Akaid:
1. Sıyânetü’l-akâid (Nazmü’l-Akâidi’n-Nesefiyye): Eser, adından da anlaşılacağı
üzere el-Akâidü’n-Nesefiyye’nin nazma çekilmiş halidir. El yazma nüshaları şu
kütüphanelerde bulunmaktadır:
• Köprülü Kütüphanesi (Fazıl Ahmet Paşa, no. 1593, vr. 125-129).
12 Kâtip Çelebi, a.g.e., II, 1970.
13 Brockelmann, Suppl. II, 443.
14 Bu eser, önce Ali Seyyid Ahmed Ca‘fer tarafından (Mektebetü’r-rüşd, I-II, Riyad 1423/2003),
daha sonra Abdurrahman İbrahim Bedr tarafından (Dâru’s-sahâbe li’t-türâs, Tanta 1427/2006)
neşredilmiştir.
15 Bağdatlı İsmail Paşa, Îzâhu’l-meknûn, IV, 721.
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
28 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
• Süleymaniye Kütüphanesi (Reisülküttab no. 1172, vr. 21-23).
• Milli Kütüphane (no. A001217-02, vr. 13; 1218/2).
• Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi (no. 21 Hk 716/2, vr. 74-79).
2. Matlau büdûri’l-fevâid ve menbeu cevâhiri’l-ferâid (Hâşiye alâ Şerhi
Akâidi’n-Nesefî li’t-Teftâzânî): Teftâzânî’nin şerhine yazdığı haşiyedir.16
2.4. Fıkıh:
1. Hâşiye alâ şerhi’l-minhâc: Nevevî (ö. 676/1277)’nin Şâfî fıkhına dair
Minhâcü’t-tâlibîn adlı eserine Celâleddîn el-Mahallî (ö.864/1459) tarafından
yapılmış şerhin hâşiyesidir. Bir nüshası Mekke’de bulunmaktadır (Mektebetü
Mekke el-Mükerreme, no. 63, fıkh Şâfiî 16).
2. Feyzu’l-cevâd bi’l-kelâm alâ ümmehâti’l-evlâd mine’l-Minhâc: Bir nüshası
Kahire’de bulunmaktadır (Mektebetü’l-Ezheriyye, no. 2602, Cevherî 41912).
3. Tecrîdü Hâşiyeti İbn Kâsım ale’t-Tuhfe libni Hacer: İbn Hacer el-Heytemî
(ö. 974/1567)’nin Şâfî fıkhına dair Tuhfetu’l-muhtac bi-Şerhi’l-Minhac isimli
eserine, hocası Ahmed b. Kâsım el-Abbâdî’nin telif ettiği Hâşiye üzerine yapılmış
çalışmadır.17
4. el-Ecvibe ale’l-es’ileti’l-fıkhiyye: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud
Efendi no. 1599, vr. 200-218.
2.5. Hadis:
1. Nazmü Elfiyeti’l-Irâkî: Zeynüddîn el-Irâkî (ö. 806/1404)’nin hadis usulüyle
ilgili eserini nazma çekmiştir. Bir nüshası İskenderiye’de (Mektebetü’l-belediyye,
fünân no. 5/198) bulunmaktadır.
2. Nazmü Nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser li’bni Hacer: İbn Hacer
el-Askalânî (ö. 852/1448)’nin Nuhbetü’l-fiker adlı hadis usulüne dair eserinin
nazma çekilmiş halidir. Bir nüshasının İskenderiye Fihrisü’l-fünûni’l-münevvea
no. 198’de olduğu zikredilmektedir.18
3. Nazmü Mukaddimeti İbn Salah.19
16 Kâtip Çelebi, a.g.e., II, 1145; Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, II, 475.
17 Muhibbî, a.g.e., IV, 428.
18 Şâkir Mahmûd Abdülmün‘im, İbn Hacer el-Askalânî musannefâtüh ve dirâse fî menhecih ve
mevâridih fî kitâbihi’l-İsâbe, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1417/1997, I, 180; İmâd Ali Cum’a, elMektebetü’l-İslâmiyye, Silsiletü’t-türâsi’l-Arabî el-İslâmî 1424/2003, s. 61.
19 Zeynüddîn el-Irâkî, Şerhu (et-Tebsıra ve’t-tezkira – Elfiyeti’l-Irâkî), nşr. Abdüllatîf el-Hümeym
Ali BULUT / Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36 29
2.6. Âdâb:
Husnü’l-vefâ bi-ziyârati’l-Mustafâ: Bir nüshası Berlin Kraliyet Kütüphanesi
no. 2593’de bulunmaktadır.20
3. Nazmü’l-istiâre
Esere Nazmü’l-istiâre, Nazmü’l-istiârât, Manzûme fi’l-mecâz ve’l-istiâre,
Manzûme fi’l-istiâre, gibi isimler verilmiştir. Hem Türkiye’de hem de yurt dışında
birçok yazma nüshası bulunmaktadır. Eser Osmanlı döneminde hem İstanbul hem
de Mısır’da basılmıştır.
A. Matbû nüshaları
a. İlki Matbaa-i Amire’de (İstanbul 1265, s. 16-19) basılmıştır. Bu baskının
nüshaları aşağıdaki kütüphanelerde bulunmaktadır:
1. Süleymaniye Kütüphanesi (Kasidecizâde no. 555).
2. Süleymaniye Kütüphanesi (Nafiz Paşa no. 1369).
3. Süleymaniye Kütüphanesi (Mehmed Ağa Camii no. 161).
4. Süleymaniye Kütüphanesi (H. Hayri Ab. Efendi no. 29).
5. Millet Kütüphanesi (Ali Emiri Arabi, no. 4077).
b. İkincisi ise Müzellefzâde Rıza Efendi Matbaası’ndadır (İstanbul 1276, s.
66-69). Bu baskı da şu kütüphanelerde bulunmaktadır:
1. Millet Kütüphanesi (Ali Emiri Arabi, no. 3518, 3519, 3520, 3521).
2. Süleymaniye Kütüphanesi (Pertevniyal no. 562)
3. Süleymaniye Kütüphanesi (Hacı Mahmud Efendi no. 5870).
4. Beyazıt Devlet Kütüphanesi (Veliyyüddin Efendi, no. 3416).
5. Atıf Efendi Kütüphanesi (Atıf Efendi Eki no. 360.
c. 1302 tarihli Mısır baskısı ise Millet Kütüphanesi’nde (Ali Emiri Arabi, no.
4412’de s. 149-151) bulunmaktadır.
– Mahir Yasin Fahl, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1423 / 2002, I, 20.
20 Brockelmann, Suppl., II, 443.
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
30 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
B. Yazma nüshaları:
Eserin yazma nüshaları hem Türkiye hem de yurt dışında birçok kütüphanede
bulunmaktadır.
a. Türkiye’de bulunanlar:
1. Süleymaniye Kütüphanesi (Bağdatlı Vehbi Efendi no. 2142, vr. 140-142.
2. Süleymaniye Kütüphanesi (Damat İbrahim no. 1047, vr. 46-48).
3. Süleymaniye Kütüphanesi (Esat Efendi no. 3693, vr. 19-21).
4. Süleymaniye Kütüphanesi (Yazma Bağışlar no. 2875/3, vr. 20-21).
5. Erzurum İl Halk Kütüphanesi (no. 25 Hk 2381/2, vr. 6-8).
6. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi (Milli Kütüphane no. 06 Hk
4512/6, vr. 86-88).
b. Yurt dışında bulunanlar:
1. El-Mektebetü’l-Ezheriyye, Kahire, no. (Mecâmi 1131), 53503 (Mecâmi
1132) 35304.
2. Mektebetü’l-Hâlidiyye, Kudüs, (no. 1523-862, vr. 3).
3. Merkezü’l-Melik Faysal li’l-buhûs ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, Riyad, (no.
2169-26).
4. Merkezü’l-Melik Faysal li’l-buhûs ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, Riyad, (no.
7604-7).
5. El-Mektebetü’l-merkeziyye, Riyad, (no. 4135-1390).
6. El-Mektebetü’l-merkeziyye, Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-
İslâmiyye, Riyad, (no. 2232).
7. El-Mektebetü’l-Ahmediyye, Câmiu’z-Zeytûn, Tunus, (no. 5691).
8. Berlin Kraliyet Kütüphanesi (no. 7317, 7318).
C. Şerhleri:
Nazmü’l-istiâre’yi Tabelâvî önce kendisi Şerhu Nazmi’l-istiâre adıyla şerhetmiş, daha sonra ikinci bir şerh de Hüseyin b. Muhammed İbnü’d-Deyrî tarafından Şerhu Manzûmeti’t-Tabelâvî fi’l-istiârât adıyla yapılmıştır. İbnü’d-Deyrî’ye
ait şerhin bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Bağdatlı Vehbi Efendi no.
Ali BULUT / Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36 31
2142, vr. 131-140) bulunmaktadır. Tabelâvî’nin kendine ait şerhin nüshaları şu
kütüphanelerde bulunmaktadır:
1. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi (Milli Kütüphane no. 06 Hk
3108, vr. 68).
2. Giresun İl Halk Kütüphanesi (no. 1200, vr. 54).
3. Manisa İlk Halk Kütüphanesi (Akhisar Zeynelzade Koleksiyon, no.
45 Ak Ze 713/5, vr. 133-168).
4. Kastamonu İl Halk Kütüphanesi (37 Hk 1350/19, vr. 210-260).
5. Mektebetü Câmiati’l-Melik Suûd (no. 3451, vr. 50).
6. Merkezü’l-Melik Faysal li’l-buhûs ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, Riyad, (no.
8097-4).
7. Merkezü’l-bahsi’l-ilmî ve ihyâi’t-türâsi’l-İslâmî, Mekke, (no. 24).
8. El-Mektebetü’l-Ezheriyye, Kahire, no. 1775, Arûsî, 42507, (2126) 53473.
4. Nazmü’l-istiâre metni
نظم الاستعارة)(21
بسم الله الرحمن الرحيم
ي
ِ
َن َ ان الثَّاو
ِ
ي الج
ِ
ي َ م ْن ُ ص ٌ ور َّ الراج
ِو
) َّ (22الط َب َ لا
ِر
ِ
ْب ُ ط النَّاص
ِ
- ُ 1يق ُ ول س
ِ
َ والتَّ ْ ح ِقيق
ِ
ْ ال َب َيان
ِل
ِ
َ كام
ِل
ِ
- َ 2الح ْ م ُ د ِ ّه لِ َ علَى التَّ ْ و ِ فيق
ِ
ِ الخ َتام
ِإ
ِّ ي َ الم ْب َ د
ِب
َ علَى النَّ
ِم
- َ 3وأَ ْف َ ض ُ ل َّ الص َ لا ِ ة َ و َّ الس َ لا
ْ س ِت َ ع َ ار ْه
ِ
َ ي الخ َف َ ار ْه) َ (23ه َ ذ َ ا و َ ق ْ د َن َ ظ ْ م ُ ت الا
ِو
َذ
ِب
َ و َّ الص ْ ح
ِ
- َ 4والآل
- ُ 5ملَ ِّ خصاً أَ ْق َ س َ ام َ ه َ ا و ُ ح ْ ك َ م َ ها ِ ف َ ي ه ِ ذ ِ ه َ الأ ْب َي ِ ات َ ف ْ اح َف ْ ظ َن ْ ظ َ م َ ها
لَ ْ ى ال ُ ه َ د َّ ى أن َ الم َ ج َ از ُ الم ْف َ ر َ دا
ِإ
لَ ُ ه أَ ْ ر َ ش َ دا
ِ
-6اِ ْ علَ ْ م أَ ِ خي لَ َ ك الإ
ْلك لَ ْ ه
ِ
َ م ْ ع ً نى ُ و ِ ض َ ع ْ ت أَ ْ ي ت
ِر
َ ذ َ اك ِ الك ْل َ م َ ة ُ الم ْ س َت ْ ع َ ملَ ْ ه ِ ف ْ ي غي
ِ
-7أَ ْ ع ِني ب
21أشكر الدكتور شهاب الدين فرفور على مساعداته في ضبط المنظومة وتصحيحها.
22يستعمل المؤلف كنية ”سبط الناصر“ ّه نسبة إلى جد ّه ه ناصر الدين محمد بن سالم الطبلاوي المتوفى سنة .966/1559
23في نسختي )ب( و )م( : الفخارة؛ وفي )د( و )ش( ّه : الخفارة. الخفارة بضم الخاء وفتحها وكسرها بمعنى شدة الحياء والحياء
الكامل. محمد بن أبي بكر بن عبدالقادر الرازي، مختار الصحاح، تحقيق : محمود خاطر، مكتبة لبنان ناشرون، بيروت 1415هـ
/ 1995م ص 196؛ الفيروزآبادى، والقاموس المحيط، تحقيق: مكتب تحقيق التراث في مؤسسة الرسالة، مؤسسة الرسالة للطباعة
والنشر والتوزيع، الطبعة: الثامنة، بيروت 1426هـ / 2005م ص .386
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
32 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
َ ين ٍ ة َ م ْ ع َ ه َ ا الح ِق ِ يق ْ ي ام َت َن َ عا)(24
ِر
لِ َ ع َ لا َ ق ٍ ة َ م َ عا َ ق
ِح
َلا
ِط
ْ ص
- ِ 8ف ِ ي الا
ْ ن َ ك َ ان ِ ت َ الع َ لا َ ق ُ ة ُ الم َ ش َ اب َ ه ْ ه َ ف ْ ه َ ي) ْ (25اس ِت َ ع َ ار ٌ ة لِ َ م ْ ع ً نى َ ش َ اب َ ه ْ ه
ِ
-9إ
َ ك َ م َ ا ق ْ د َ ف َّ صلُوا
ِ
-10أَ ْ و) َ (26غ َ ير َ ه َ ا ف َ هو الم َ ج ُ از ُ الم ْ ر َ س ُ ل َ و ِت ْل َ ك ِ ق ْ س َ مان
َ ق ْ د أَ َت ْ ت
ِه
ِر
) َ (27ق ْ د َ ج َ ر ْ ت َ و َت َب ِ عيَّ ٌ ة َب ِ غ ْي
ٍ
لِ ْ جنس
ٍم
-11أَ ْ صلِيَّ ٌ ة ِ ف ْ ي اس
ِ
اتِّ َفاق
ِ
) َ (28و ْ ال ِق ْ س ُ م َ ه َ ذا لَ ْي َ س ب
ِ
ِ ه َ الح ْ ر َ ف َ و َ ذ ْ ا اش ِت َقاق
ِ
-12أَ ْ ع ِني ب
ُ و ِ س ْ م
ٍ
َت ْ ح ِقيق
ِ
َ ق ْ د) (29ب
ٍم
لَ َ ى ك َ لا
ِإ
-13ثُ َّ م الِّ ِ ذي لَ ُ ه ْ استُ ِ ع َ ير ْ قد ُ ق ِ س ْ م
يلِيَّ ْ ه
ِي
َ ف َت ْ ح ِق ِ يقيَّ ْ ه َ ذ َ اك َ و َ ه َ ذ َ ا س ِّ م َت ْ خ
ٍم
َت َ و ُّ ه
ِ
-14أَ ْ و ب
ُ
ْ س ِت َ ع َ ار ُ ات َ لها أَ ْ ح َ وال
ِ
ِ ه ْ اح ِت َ م ُ ال َ والا
ِ
- َ 15والثالِ ُ ث الَّ ِ ذي ب
- َ 16فت َ ار ً ة يُ َ وج ُ د َ ما يُ َ لا ِئ ُ م َ و َت َ ار ً ة َ لا يُ َ وج ُ د ُ الم َ لا ِئ ُ م
- َ 17ف َ ه ِ ذ ِ ه ُ م ْ طلَ َق ً ة نُ َ س ِّ مي َن ْ ح ُ و َ ر ْ أي ُ ت أَ َ سداً َ م ْ ع َي ْ ر ِ مي
ْد
ِر
ِ م ْن ُ ه أَ ْ و لَ ُ ه َي
ِ
ْ د ِ ف ُ ي الم ْ س َت َ عار
ِج
- َ 18و َ ذ َ اك َّ إما أَ ْ ن َي ُ ك َ ون َ ق ْ د ُ و
َب ْ د
ِ
ِ ه َ ي ُ الأولَى) َ (30و َ ق ْ د َ ج َ اء َ رأَ ْي ُ ت أَ َ سداً لَ ُ ه ل
ٍ
- َ 19ف َ ذ ُ ات َت ْ ر ِ شيح
َتالِ َي ْ ه
ِن
ٍ يد تُ َ س َّ مى الثَّ ِ ان َي ْ ه َ و ِ ه َ ي َب َ لا َ غة لِ َت ْي
ِر
- َ 20و َ ذ ُ ات َت ْ ج
ٌ يد َ ع ْ ن اس ِت َ ع َ اره
ِر
- َ 21والأ ْبلَ ُ غ التَّ ْ ر ِ ش ُ يح َ و ْ اع ِت َب ُ اره ِ آخ ُ ر لَ َت ْ ج
ْ س ِت َ ع َ ار َ ة َت َ لا
ِ
أَ ْ ن َي ْب َ قى َ علَى َ ح ِق َ يق ٍ ة َ والا
ِ
- َ 22وج َ از في التَّ ْ ر ِ شيح
َّ ما
ِ
- َ 23والق ْ ص ُ د ِ م ْ ن َ ه َ ذ َ ا الت َق ِّ وي بما َ وأَ ْ ن َي ُ ك َ ون ُ م ْ س َت َ ع ً ارا م
ِ ه َ ق ْ د ُ شبِّ َ ها أَ ْ ع ِني لِ َ ما يُ َ لا ِئ ُ م ُ الم َ شبَّ َ ها
ِ
-24يُ َ لا ِئ ُ م الَّ ِ ذي ب
َ الم َ ج َ از ُ الم ْ ر َ س َ لا
ِل
َ ق ْ ولُ ُ ه َ ع َ لا َ و ْ اع َت ِ ص ُ م َ وا ب
ِن
- َ 25ي ْ ح َت ِ م ُ ل) َ (31الو ْ ج َ ه ْي
يد
ِي
) (32التَّ ْق
ِب
يد ُ لا م ْ طلَ ٌ ق َب ْ ل َ ح َ س
ِر
- ِ 26وم ْثلُه في ذلك التَّ ْ ج
ِب
ُ الم َ ر َّ ك
ِ
َ ف ْ ص ٌ ل ِ ف َ ي الم َ جاز
ِد
ْ ن لَ ْ م يُ َ وج
ِإ
ِ م ْث ُ ل ُ الم ْف َ ر ِ د ِ ف َ ي ذلِ َ ك َ الح ِّ د َ ف
ِ
- ُ 27م َ ر َّ ك ُ ب َ الم َ جاز
24في )م(: اسفها.
25في )م(: فهو.
26في )م( ْ : أم.
27في )د( اسم جنس و)م( : اسم الجنس. وهذا غير مناسب للوزن.
28في )م( : انشقاق.
29لفظ )قد( ساقط في )ب( و )ش(.
30في )م( ّه : أول.
31في )م(: تحتمل.
32في )ب( و )د( و )ش(: يجب. وفي )م(: بحسب. والمناسب للوزن: حسب.
Ali BULUT / Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36 33
- ِ 28ف ِ يه َ ع َ لا َ ق ٌ ة ِ ه َ ي ُ الم َ ش َ اب َ ه ْ ه َ فلا ْ اس ِت َ ع َ ار َ ة َ ف َ م َ ا ق ْ د َ ش َ اب َ ه ْ ه
يَّ ْ ه
ِز
ْ ن َت ُ ك ْ ن) َ (33ف ِت ْل َ ك َت ْ م ِثيلِيَّ ْ ه َ و ْ ه َ ي َ علَ ِ ى ت ْل َ ك لَ َ ه َ ا م
ِإ
َ - و29
ْ ال ِ ك َن ِ اية
ِ
ب
ِة
َ م ْ ع َن ْ ى الاس ِت َ ع َ ار
ِ
َ ف ْ ص ٌ ل ِ : ف ْ ي تح ِقيق
ْ ر
ِب
َّ م ْ ا اعتُ
ِ
م
ٍه
َ د التَّ ْ ش ُ بيه ثُ َّ م َ م ُ ا ذ ِ ك ْ ر َ م ْ ع ُ ه ِ س َ و ُ ى م َ شبَّ
ِج
ْ ن ُ و
ِ
- إ30
ْد
ِر
ْ ه َ ي َت
ِ
ْ د ِ فيه َ ف َ ذ ْ ا اس ِت َ ع َ ار ٌ ة و
ِج
ِ ه ُ خ َّ ص ُ و
ِ
- َ 31و َ م ُ ا م َ شبَّ ٌ ه ب
ِ م ْن ُ ه ُ م لَ ِ ك َّ ن ِ ف َ ي الم ْ ع َن ِ ى خ َ لا ً ف َ ا ع ْن ُ ه ُ م
ِ
تِّ َفاق
ِ
- َ 32م ْ ك ِنيَّ ً ة ْبالا
ي لِ َ ما
ِر
ِ ه َي ْ ج
ِ
- َ 33ف ْ ال ُ م َ ست َ ع ُ ار ِ ع ْن َ د َ م َ ا ت َق َّ د َ ما لَ ْف ٌ ظ) ُ (34م َ شبَّ ٌ ه ب
َ ولَ ْ و َت ْق ِ د َ يرا
ٍم
ِز
َ لا
ِر
ْك
ِذ
ِب
لَ ُ ه أُ ِ ش َ يرا
ِس
- ُ 34شبِّ َ ه) ِ (35في النَّ ْف
(36)
ِ
ُ ب َ الك َّ شاف
ِ
ْن َ ص ِ اف َ هذ َ ا علَ ْي ِ ه َ صاح
ِ
َ و ُ الم ْ خ َت ُ ار ِ في الإ
ِم
- ِ 35في النَّ ْ ظ
فيما) (37يُ ْ ذ َ ك ُ ر
ِ
َ الخ ِ طيب
ِن
َن ْف ُ س م ْ ض َ م ُ ر َ و ْ ه َ و َ ع
ِ
ٌ يه ب
ِب
- َ 36و ِ ق َ يل َت ْ ش
أَنَّ ُ ه ُ الم َ شبَّ ُ ه الَّ ِ ذ َ ي ج َ رى
ِب
- َ 37و َب ْ ع ُ ض ُ ه ْ م َ ك َ لا ُ م ُ ه َ ق ْ د أَ ْ ش َ ع َ را
ِ
ِّ اد َ ع ِ اء َ ع ْي ِنيَّ ٍ ة) َ (38و ِ الا ْ س ُ م ُ ذ َ و خ َفاء
ِ
ُ شبِّ َ ه ب
ِه
ِ
- ِ 38ف َ يما ب
َ م َ عا
ٍ
يح
ِر
أَ ْ ن َي ْ ج َت ِ م َ عا َ م ْ ك ِنيَّ ٌ ة َ و َ ذ ُ ات َت ْ ص
ِم
- َ 39و َ ج َ از ِ ف ْ ي ال َ ك َ لا
ِ ست َ ع َ ار ِ ة َ الم ْ ك ِنيّه ِ ة َ و َ م َ ا م َ ع َ ها
ِ
الا
ِة
َين
ِر
َ ف ْ ص ٌ ل ِ : ف َ ي ت ْ ح ِق َ يق ق
ِ ه َ ق ْ د ُ شبِّ َ ها
ِ
َّ ن الَّ ِ ذي أَ ْ ع َ ط ْي َت ُ ه ُ الم َ شبَّ َ ها ِ م َّ م َ ا ي ُ خ ُّ ص َ ما ب
ِ
- إ40
- ُ 41م ْ س َت ْ ع َ م ٌ ل ِ ف َ يما لَ ُ ه َ ق ْ د ُ و ِ ض َ عا َ و ِ في ثُبُ ِ وت ِ ه َ م َ ج ٌ از َ و َ ق َ عا
- َ 42و ُ ذات َت ْ خ ٍ ييل َ ف َ س َّ م ْي َت َ ها) َ (39ولَ ْي َ س لِ ْل َ م ْ ك ِن ِّ ي ْ ان ِف َ ك ٌ اك َ ع ْن َ ها
ْ ال َ ك َّ ش ِ اف) (40أَ ْ ن َت ُ ك َ ون َت ْ ح ِق ِ يقيَّ ً ة َ و َ مثَّلَ ْ ن
ِ
- َ 43و َ ج َ از ِ ع ْن َ د َ صاحب
َ آي ِ ة الَّ ِ ذ َ ين َي ْن َق ُ ض َ ونا َ و َث َّ م َ غ ْي َ ر َ ذ َ اك َي ْن ُ قلُ َ ونا
ِ
- ب44
33في )ب(: يكن.
34في )م( ُ : لفظه.
35في )م(: يشبه.
36الزمخشري، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، دار الكتاب العربي، بيروت ، 1407ج 1ص .119ونص الكشاف: فإن
قلت: من أين ساغ استعمال النقض في إبطال العهد؟ قلت: من حيث تسميتهم العهد بالحبل على سبيل الاستعارة، لما فيه من ثبات
الوصلة بين المتعاهدين. ومنه قول ابن التيهان في بيعة العقبة: يا رسول َّ الله ّه ، إن ّه بيننا وبين القوم حبالا ونحن قاطعوها، فنخشى - إن
َّ الله ّه عز وجل أعزك وأظهرك - أن ترجع إلى قومك.»
37في )ب( و )د(: فيها.
ه.
ِن
38في )د( و )م( َ : ع ْي
39في )ب( و )د( ّه : سم ّه يتها. والمناسب للوزن : فقد سميتها.
40الزمخشري، الكشاف، ج 1ص .119
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
34 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
ْ ال ُ كلِّيَّ ْ ه
ِ
ُ ع) (41ب
ِ
َ ذ ْ ا ان َت َ فى التَّاب
ِإ
َ ين ِ ة َ الم ْ ك ِنيَّ ْ ه
ِر
- َ 45و ْ اخ ِت َ ير ِ ف َ ي ق
َفا
ِص
ِ ه ُ شبِّ َ ه) (42أَ ْ ن َيتَّ
ِ
ُ ه َ م َ ا ق ْ د َ ر ِ د َ فا لِ َ ما ب
ِب
ٌ ع يُ ْ ش
ِ
-46أَ َ ي تاب
َ علَ َ ى الح ِق َ يق ْ ه َ و ِ ف ِ يه َب ْ ح ٌ ث َ لا َن َ ر َ ى ت ْ ح ِق َ يق ْ ه
ٍ
أَنَّ ُ ه َباق
ِ
- ب47
يلِيَّ ْ ه ِ م َثالُ ُ ه َ م َ خالِ ُ ب َ المنَّ ْ يه
ِي
َت ْ خ
ِ
- َ 48و َ ك َ ان ِ ف ْ ي الإث َبات
َ و َ الم َ د ُ ار
ِ
ْ ئ) َ (43ف َ ذ َ اك ُ م ْ س َت َ ع ُ ار لِ َ ذلِ َ ك التَّاِبع
ِج
ْ ن َي
ِإ
َ - و49
ِ
التَّ ْ ر ِ شيح
ِ
َ ه َ ذ َ ا وأَ ْيضاً َ س ِّ م ب
ِ
يح
ِر
التَّ ْ ص
ِة
َيق
ِر
- ُ 50ه َن َ ا علَ َ ى ط
َ ين ِ ة َ الم ْ ك ِنيَّ ْ ه ِ م َ ن ُ الم َ لا ِئ َ م ِ ات لِ ْل َق ِ ضيَّ ْ ه)(44
ِر
- َ 51م َ ا ز َ اد ِ ف َ ي الق
يليَّ ْ ه ُ م َ ر َّ شحاً َ ك َ ذا لِ َت ْ ح ِق ِ يقيَّ ْ ه
ِي
َت ْ خ
ِ
- َ 52و َ ج َ از َ ج ْ علُ ُ ه ل
- َ 53ه َ ذ ِ ا خ َت ُ ام َ م َ ا ق َ ص ْ د َن َ ا ن ْ ظ َ م ْ ه َ و َ الح ْ م ُ د ِ ّه ل َ ولِ ِّ ي النِّ ْ ع َ م ْ ه
Değerlendirme ve sonuç
Tabelâvî’nin bu manzûmesi 53 beyitten oluşmakta olup istiâre ve kısımlarını ele
almaktadır. Diğer manzûm ilmî eserlerde olduğu gibi burada da altı defa müstef’ilün
vezni kullanılmıştır. Ancak ilk beyitte olduğu gibi zaman zaman müstef’ilün
müstef’ilün mef’ûlün, müstef’ilün müstef’ilün mef’ûlün vezni de kullanılmıştır.
Tabelâvî, salâtü selâmla başladığı bu manzûmesinde önce mecâzın tarifini
yapmıştır (6.-8. beyitler). Asıl anlamının dışında kullanılan kelimedeki alâka
benzerlik ise istiâre, benzerlik değilse buna da “mecâz-ı mürsel” denir (9-10.
beyitler). Bundan sonra istiârenin kısımlarına geçmiştir. Önce “istiâre-i asliyye
ve tebeiyyeyi” zikretmiştir (11-12. beyitler). Akabinde istiârenin başka bir taksimine geçmiştir. Burada ise istiâreyi “tahkîkiyye, tahyîliyye ve muhtemile”
şeklinde üçe ayırmıştır (13-15. beyitler). Bundan sonra istiârenin mutlak, muraşşah
ve mücerred şeklindeki diğer üçlü taksimini vermiştir (16-26. beyitler). 30-39.
beyitlerde ise istiâre-i mekniyye ve tasrîhiyyeden bahsetmiştir. 40-53. beyitlerde
ise istiâre-i mekniyyedeki karîneyi ele almıştır. Tabelâvî’nin bu manzûmede, bazı
belâğat kitaplarında zikredilen istiâre-i inâdiyye ve istiâre-i vifâkiyye gibi istiâre
çeşitlerinden bahsetmediği görülmektedir.
Manzûmede ismini zikrettiği tek âlim, belâğat ilminin gelişmesinde önemli bir
41في )م(: المانع.
42في )ب( و )د( و )م(: يشبّهه.
43في)م(: تجئ. والأصح: «يجئ» يعني «وإن يجئ التابع» كما جاء في نسخة )ش(. ص .97
44في )م(: اللفظية. والمقصود من ”للقضية“ : لقضية السباق.
Ali BULUT / Şarkiyat Mecmuası Sayı 23 (2013-2) 23-36 35
yeri bulunan büyük müfessir ve belâğat âlimi Zemahşerî (ö. 538/1144)’dir. Onun
el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzîl adlı tefsiri belâgat ilminin gelişimi sürecinde önemli bir
yer işgal etmektedir. O, tefsirinde Cürcânî’nin Delâilu’l-İ‘câz ve Esrâru’l-Belâga
adlı eserlerini esas alarak belagatle ilgili konuları tefsire uygulamıştır. Onun bu
tefsiri belagat âlimlerinin en önemli kaynakları arasında yerini almıştır. Tabelâvî
de, Sâhibü’l-Keşşâf adıyla iki yerde Zemahşerî’nin görüşünü aktarmıştır.
Tabelâvî’nin, araştırmacıların hizmetine sunduğumuz bu manzûmesinin dı-
şında, el yazma halinde bulunan daha birçok eseri bulunmakta ve neşredilmeyi
beklemektedir.
Kaynakça
Abbâs b. Muhammed b. Ahmed b. es-Seyyid Rıdvân el-Medenî eş-Şâfiî, Muhtasaru Fethi Rabbi’l-erbâb bimâ ühmile fî Lübbi’l-lübâb min vâcibi’l-ensâb,
Mısır 1345/1926.
Adem Ergül, Mansûr Sibtu Nâsıruddîn et-Tablâvî’nin Hayatı ve Âyetü’l-Kürsî
Tefsirinin Tahkiki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), MÜ Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İstanbul 1991.
Âdil Nüveyhiz, Mu‘cemü’l-müfessirîn min sadri’l-İslâm hatta’l-asri’l-hâzır, Mü-
essesetü Nuveyhizi’s-Sekâfiyye, Beyrut 1409/1988.
Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn, I-II, İstanbul 1951.
_____, Îzâhu’l-meknûn, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I-VI, Beyrut 1413/1992.
Brockelmann, GAL, Supplement 5/2.
Fîrûzâbâdî, el-Kâmûsü’l-muhît, nşr. Mektebü tahkîki’t-türâs fî müesseseti’r-risâle,
Müessesetü’r-risâle li’t-tıbâa ve’n-neşr ve’t-tevzî‘, Beyrut 1426/2005.
İmâd Ali Cum’a, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Silsiletü’t-türâsi’l-Arabî el-İslâmî
1424/2003.
Katip Çelebi, Keşfüzzünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, Mektebetü’l-müsennâ,
I-II, Bağdat 1941.
Kehhâle, Mu‘cemü’l-müellifîn, Mektebetü’l-müsennâ – Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî,
I-XIII, Beyrut, ts.
Mansûr et-Tabelâvî, Şerhu Nazmi’l-istiârât, Mektebetü Câmiati’l-Melik Suûd,
MANSÛR ET-TABELÂVÎ, HAYATI, ESERLERİ VE
36 “NAZMÜ’L-İSTİÂRE” ADLI MANZÛMESİ
no. 2451, vr. 30.
Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdülkâdir er-Râzî, Muhtâru’s-Sıhâh, nşr. Mahmûd
Hâtır, Mektebetü Lübnân Nâşirûn, Beyrut 1415/1995.
Muhammed Emin b. Fazlullah b. Muhibbiddin ed-Dımaşkî el-Muhibbî, Hulâsatü’leser, Dâru Sadır, Beyrut ts, I, 45, 173; II, 172; IV, 428.
Serkîs, Mu‘cemü’l-matbûât, Matbaatü Serkîs, I-II, Mısır 1346/1928.
Şâkir Mahmûd Abdülmün‘im, İbn Hacer el-Askalânî musannefâtüh ve dirâse
fî menhecih ve mevâridih fî kitâbihi’l-İsâbe, Müessesetü’r-risâle, Beyrut
1417/1997.
Ümit Karaver, Kara Saîd (ö. 1026/1617)’in Şerhu Risâleti’l-İstiâre Adlı Eserinin
Edisyon Kritiği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009.
Zebîdî, Tâcü’l-arûs, nşr. Heyet, Dâru’l-hidâye, ts., I-XL (Tabele mad.).
Zemahşerî, el-Keşşâf, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1407.
Zeynüddîn el-Irâkî, Şerhu (et-Tebsıra ve’t-tezkira - Elfiyeti’l-Irâkî), nşr. Abdüllatîf
el-Hemim, Mahir Yasin Fahl, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I-II, Beyrut 1423 /
2002.
Ziriklî, el-A‘lâm, Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, XV. Baskı, yy. 2002.