Yasin MERAL*
MÜTEFERRİKA ÖNCESİ AVRUPALI SEYYAHLARIN HATIRATINDA OSMANLI’DA YAHUDİ MATBAALARI VE ARAPÇA KİTAP BASIM YASAĞI
MÜTEFERRİKA ÖNCESİ AVRUPALI SEYYAHLARIN
HATIRATINDA OSMANLI’DA YAHUDİ MATBAALARI
VE ARAPÇA KİTAP BASIM YASAĞI
Yasin Meral*
HEBREW PRINTING IN OTTOMAN EMPIRE AND BAN OF
PRINTING OF ARABIC BOOKS IN THE WRITINGS OF
EUROPEAN TRAVELERS BEFORE IBRAHIM MUTEFERRIKA
ÖZ
Matbaanın Osmanlı’ya geç gelişi Türkiye’de kitap tarihi konusunda en çok tartışılan
konulardan biridir. Osmanlı’da ilk matbaa, Yahudiler tarafından 1493 yı-
lında kurulmuştur. Müslüman tebaa ise ilk matbaayı 1727 yılında İbrahim Mü-
teferrika ile kurmuştur. Müteferrika öncesi ve sonrasında Yahudi matbaalar aktif
bir şekilde işlemekteydi. Avrupalı seyyahlar hatıratlarında matbaanın geç gelişi
ve Osmanlı toplumunun matbaa algısı hakkında birtakım bilgiler vermektedirler.
Hatıratlarda hattatların işlerini kaybetmesi gerekçe gösterilerek matbaanın yasaklandığı
kaydedilmiştir. Zira el yazmaları istinsah etme o dönemler itibariyle
önemli bir pazar olup birçok insan için istihdam alanıydı. Ayrıca hatıratlardan
Tevrat Tenkit Geleneğinin Öncüsü: İbn Hazm mı Spinoza mı?
Tevrat Tenkit Geleneğinin Öncüsü:
İbn Hazm mı Spinoza mı?
Yasin MERAL*
Özet:
Hz. Musa’ya verilişinden itibaren çok farklı safhalardan geçerek
günümüze ulaşan Tevrat, ilim adamları tarafından kritiğe tabi tutulmuş-
tur. Tevrat Tenkidi olarak adlandırılan bu çabalar, Batı ilmi literatüründe
genellikle Spinoza’yla başlatılmaktadır. Spinoza’nın Tevrat eleştirisi
incelendiğinde onun iddialarıyla on birinci asırda yaşamış İslam bilgini
İbn Hazm’ın iddialarının şaşırtıcı bir şekilde benzerlik gösterdiği görülmektedir.
Bu makalede Spinoza ve İbn Hazm’ın iddiaları karşılaştırılacak
ve Tevrat tenkit geleneğinin başlangıcıyla ilgili değerlendirmelerde
bulunulacaktır.
Anahtar Kelimeler: İbn Hazm, Spinoza, Tevrat tenkidi, Hz. Musa,
hahamlar, tahrif
Who is the Pioneer of Torah Criticism Tradition:
Ibn Hazm or Spinoza?
Abstract:
The Torah, which was given to the Prophet Moses, since then
passed through various stages and has been subjected to criticism by