7. Ders
İraba Dair Uygulamalar 1
Giriş
İraba dair genel olarak vermiş olduğumuz derslerimizde bugüne kadar öğrendiğimiz kaideleri önce maddeler halinde yazıp sonra da aşağıdaki örnekler üzerinde uygulayacağız.
* Fiil cümlesinin faili devamlı surette merfudur.
* İsim cümlesinin temel iki öğesi olan mübteda ve haber devamlı surette merfudurlar.
* Fiil cümlesinin mefulü devamlı surette mansubtur.
* İsim tamlamasının tamlayanı yani mudaafun ileyhi devamlı mecrurdur.
* Başına cer harflerinden birini alan isim devamlı surette mecrurdur.
* Müfred İsimler; Raf halinde damme, nasb halinde fetha, cer halinde ise kesralanırlar.
* Tesniye İsimler; Raf halinde Elif "ا" ile, Nasb ve Cer halinde ise "ى" ile irablanırlar.
* Cemi müzekker salim isimler; Raf halinde vav " و " ile, Nasb ve Cer halinde ise "ى" ile irablanır.
* Cemi müennes salim isimler; Raf halinde dammelenirler, Nasb ve cer halinde kesralanır.
* Cemi teksir isimler; Raf halinde dammelenirler, Nasb halinde fethalanırlar, Cer halinde ise kesralanırlar.
Örnekler
1- İki öğretmen partiye geldi حضر المعلمان الحفلةَ
المعلمان : Fiil cümlesinin failidir. Fail merfudur. Tesniye olduğu için raf alameti eliftir.
الحفلةَ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful her zaman mansubtur. Müfred olduğu için nasb alameti fethadır.
2- İki kız çocuğu duruyor البنتان واقفتان
البنتان : Örneğimiz isim cümlesidir. Kelimemiz ise isim cümlesinin mübtedasıdır. Mübteda merfudur. Tesniye olduğu için raf alameti eliftir.
واقفتان : İsim cümlesinin haberidir. Haber merfudur. Tesniye olduğu için raf alameti eliftir.
3- Tüccar iki hamal tuttu إستأجر التاجرُ حمالين
التاجرُ : Fiil cümlesinin failidir. Fail merfudur. Müfred isim olduğu için raf alameti dammedir.
حمالين: Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansubtur. Tesniye olduğu için nasb alameti "ya" dır.
4- İki işçinin parasını ödedim دفعتُ أجرةَ العاملَينِ
أجرةَ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansubtur. Müfred isim olduğu için nasb alameti fethadır.
العاملَينِ : İsim tamlamasının mudaafun ileyhisidir. Mudaafun ileyh her zaman mecrurdur. Tesniye olduğu için cer alameti ya'dır.

5- İşçilerin parasını ödedim دفعتُ أجرةَ العامِلينِ
العاملَينِ : Yukarıdaki örnekteki aynı kelime yine burada isim tamlamasının mudaafun ileyhisidir. Mudaafun ileyh her zaman mecrurdur. Cemi müzekker salim olduğu için cer alameti ya'dır. Ancak yukarıdaki örnekten farklı olarak "ya" dan önceki harf kesralı "ya" dan sonraki harf ise fethalıdır.
7- Mühendis iki arabayı tamir etti أصلح المهندسُ السيارتَينِ
المهندسُ : Fiil cümlesinin failidir. Fail merfudur. Raf alameti müfred isim olduğu için dammedir.
السيارتَينِ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansubtur. Tesniye olduğu için nasb alameti "ya" dır.
8- Müşteri iki faturayı birden istiyor يريدُ الزبونُ فاتورتَينِ معاً
فاتورتَينِ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansuptur. Tesniye olduğu için nasb alameti "ya" dır. Cemü müzekker salimden farklı olarak "ya" dan önceki harfin harekesi fetha sonraki harfin harekesi ise kesradır.
9- Müşteri faturaları istiyor يريدُ الزبونُ فاتورتِينَ
فاتورتَينِ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansuptur. Cemi müzekker salim olduğu için nasb alameti "ya" dır. Tesniyeden farklı olarak "ya" dan önceki harfin harekesi kesra sonraki harfin harekesi ise fethadır.
10- Müslümanlar ramazanda oruç tutarlar يصومُ المسلمون رمضانَ
المسلمون : Fiil cümlesinin failidir. Fail merfudur. Cemi müzekker salim olduğu için raf alameti "vav" harfidir.
11- Ziyaretçiler sergiyi izliyorlar الزائرون مشاهدون المعرِضَ
الزائرون : İsim cümlesinin mübtedasıdır. Mübteda merfudur. Cemi müzekker salim olduğu için raf alameti "vav" harfidir.
مشاهدون : İsim cümlesinin haberidir. Haber merfudur. Cemi müzekker salim olduğu için raf alameti "vav" harfidir
12- Çocuklar yatak odasında uyuyorlar الأطفالُ نائمون في غرفةِ النومِ
الأطفالُ : İsim cümlesinin mübtedasıdır. Mübteda merfudur. Cemi teksir olduğu için raf alameti dammedir.
نائمون : İsim cümlesinin haberidir. Haber merfudur. Cemi müzekker salim olduğu için raf alameti "vav" harfidir
13- Havaalanında pilotları gördüm شاهدتُ الطيارينَ في المطرِ
الطيارينَ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansuptur. Cemi müzekker salim olduğu için nasb alameti "ya" harfidir.
المطرِ : Başında harfi cer vardır. Harfi cerden sonra gelen isim mecrurdur. Müfred isim olduğu için cer alameti kesradır.
14- Havaalanında iki pilot gördüm شاهدتُ الطيارَينِ في المطرِ
الطيارينَ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansuptur. Tesniye olduğu için nasb alameti "ya" harfidir. Yukarıdaki örnekten farklı olarak "ya" dan önceki harin harekesi fetha sonraki harfin harekesi kesradır.
15- Öğretmenlere selam verdim سلمتُ على المدرسينَ
المدرسينَ : Başında harfi cer vardır. Harfi cerden sonra gelen isim mecrurdur. Cemi müzekker salim olduğu için cer alameti "ya" harfidir.
16- Kız öğrenciler sınıfa geldiler حضرت الطالباتُ إلى الفصل ِ
الطالباتُ : Fiil cümlesinin failidir. Fail merfudur. Cemi müennes salim olduğu icin raf alameti dammedir.
17- Kadın işçiler ısrarlıdırlar العملاتُ مصراتٌ
العملاتُ : İsim cümlesinin mübtedasıdır. Mübteda merfudur. Cemi müennes salim olduğu için raf alameti dammedir.
مصراتٌ : İsim cümlesinin haberidir. Haber merfudur. Cemi müennes salim olduğu için raf alameti dammedir
18- Kaynakları kütüphanelerden topladım جمعتُ المراجعَ من المكتباتِ
المراجعَ : fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansubtur. Cemi teksir olduğu için nasb alameti fethadır.
المكتباتِ : Başında harfi cer vardır. Harfi cerden sonra gelen isim mecrurdur. Cemi müennes salim olduğu için cer alameti kesradır.
19- Kız öğrencileri sınıfta gördüm رأيتُ الطالباتِ في الفصلِ
الطالباتِ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansuptur. Cemi müennes salim olduğu için nasb alameti kesradır.
الفصلِ : Harfi cerli isim olduğu için cer makamındadır. Müfred isim olduğu için cer alameti kesradır.
20- Bakan mezun kız öğrencileri tebrik etti هنّأ الوزيرُ الطالباتِ المتخرّجاتِ
الطالباتِ : Fiil cümlesinin mefulüdür. Meful mansuptur. Cemi müennes salim olduğu için nasb alameti kesradır.