İSM-İ ZAMAN - İSMUL ZAMAN - اسم الزمان ve İSM-İ MEKAN - İSMUL MEKAN - اسم المكان
(Zaman ve Yer İsimleri/Zaman ve Mekan Zarfları):

Fiilin meydana geldiği yeri ve zamanı belirten kelimelere zarf denir. Bir adı da mefulun fih’dir.
متى (ne zaman?) ve اين (nerede?) sorularının cevabı olurlar.

Zarflar zaman zarfı ve mekan zarfı olmak üzere iki kısımdır.

Önemli Zaman Zarfları

Sabah= صباح Ay= شهر Saat ساعة =
Öğle= ظهر Yıl= عام Bir an= حين
İkindi= عصر Yıl= سنة Bir an= لحظة
Akşam= مساء Sonra= بعد Sure=مدة
Yatsı= عشاء Önce= قبل Gün=يوم
Gündüz= نهار Esnasında= اثناء Hafta=اسبوع
Gece= ليل Boyunca= طوال Kuşluk=ضحى
Dün= امس Arasında= خلال
Yarın= غدا
Önemli Yer Zarfları

Doğu=شرق Ön,önünde=امام Uzağında=بعد
Batı=غرب Ön, önünde=قدام Yakınında=قرب
Sağ=يمين Arka, arkasında=وراء Yanında=عند
Sol=يسار Arka, arkasında=خلف Yanında=لدى
Orta,sı=وسط Alt, altında=تحت Arasında=بين
Altında=دون Üst, üstünde=فوق Etrafında=حول
Tarafında=نحو
NOT: Zarfların başına ب- فى cer harfleri gelir.
Kahirede dört sene kaldım. اقمت فى القاهرة (بالقاهرة) اربع سنوات




1) Zarf-ı zaman'ı mübhem: Kapalı zaman zarfı anlamına gelir.
"سرت حينا" : Ben bir an yürüdüm.
Bu misalde yürüdüğüm zaman belli değildir, yani bu fiil belirlenen bir saniye, dakika, saat, gün, ay veya yıl ile sınırlandırılmamış. Kısacası zaman kapalıdır.

"صمت شهرا": Ben bir ay oruç tuttum.
Burada bir ay oruç tutuluyor ama hangi ay olduğu belli değil. Zaman mübhemdir, kapalıdır. Şimdi burada zaman nasıl kapalı olur, zaten topu topu 12 ay var diyebilirsiniz. Burada bir aydan kasıt, bir ayın günleri kadardır. Yani Ocak ayının 15'nden Şubat ayının 15'ine kadar oruç tutmuşumdur. Tabi biz cümlede bu zaman dilimini vermediğimiz için mübhem oluyor, bu bilgiyi verseydik misal zaten Zarf-ı zaman'ı mahdüd olurdu.


2) Zarf-ı zaman'ı mahdüd: Sınırlı (hudutlu) zaman zarfı anlamına gelir.
"سرت يوم الجمعة" : Ben cuma günü yürüdüm.
Bu misalde yürüdüğüm zaman bellidir, belirli bir günle, cuma günü ile sınırlandırılmıştır.

Harf- Cer'in hazfi genel olarak 2 kısımdır.

1) Sema'an harf-i cerin hazfi: (Araplar'dan duyulduğu üzere yapılan hazif) Örneğin bir Ayet-i kerimede harfi cer hazif edilmişse bu kaideye bağlanmaz, hazif semaidir.

2) Kıyasen harf-i cerin hazfi (bir kaide ve kurala bağlı kalarak yapılan hazif): Buda kendi arasında üçe ayrılır ayrılır.
Mef'ulu Fih'ten fi'nin hazfi: Eğer mefulu fih, zarf-ı zaman-ı mübhem, zarf-ı zaman-ı mahdüd (yukarıda izahı yapıldı) ve zarf-ı mekanı mübhem olursa burada fi harf-i ceri kıyasen hazf edilir.
-Zarf-ı zaman-ı mübhem: "سرت حينا" (Ben bir an yürüdüm.) gibi
-Zarf-ı zaman-ı mahdüd: "سرت يوم الجمعة" (Ben cuma günü yürüdüm.) gibi
-Zarf-ı mekan-ı mübhem: Cihat-ı sitte (6 cihet), Ölçülmüş miktarlar (fersah, mil, berid) gibi...
Burada önemli bir detay var, zarf-ı mekanı mübhem olmalarına rağmen جانبا، جهتا، داخل الدار، خارج الدار، جوف البيت ve istikrar manasında olmayan ismi mekanlardan fi kesinlikle hazf edilmez.

Mef'ulu Leh'ten lam'ın hazfi: Mefulu leh ile fiilin faili bir (ortak) olursa ve mefulu leh ile fiil aynı zamanda meydana gelirse burada lam harfi ceri hazf edilir.
Misal: ضربت زيدا تأتيبا (Ben Zeydi edeplensin için dövdüm.) gibi. Burada döven ve ebeplendiren kişi birdir, oda "tü" zamiridir, yani benim. İkinci olarak edeplendirme ile dövme aynı anda meydana geldiği için تأتيبا kelimesinden lam harfi ceri hazf edilir.

أنْ ve أنَّ den harfi cerin hazfi: أنْ ve أنَّ nin başında carfi cer olursa direk hazfedilir.