Alıntı yolqexer Cevapla bullet Gönderim Zamanı: 24Aralık2011 Saat 14:27

Gayrul Munsarif غَيْرُ المُنْصَرِفِ
Gayrul munsarif, sonuna tenvin kabul etmeyen ve kesre yerine fetha ile mecrur olan isimdir. Gayrul munsarif isimleri, başlıca 3 bölümde incelenebilir:
a- alemler
b- isimler
c- sıfatlar
a- alemlerde (özel isimlerde)
aa- Müennes alem harflerinin sayısı 3 ten fazla ise, tenvin veya kesra kabul etmez:
(müennes varlığı gösteren veya sonunda müenneslik alameti olan özel isim)
Örnekler:
Zeynep yazdı. كَتَبَتْ زَيْنَبُ
Zeynebi gördük. رَأَيْنَا زَيْنَبَ
Zeynebe selam verdiler. سَلَّمُوا عَلَى زَيْنَبَ
Kervan Mekke'ye gidiyor. تَذْهَبُ القَافِلَةُ إِلَى مَكَّةَ

Kadın isimleri:
Ayşe عَائِشَةُ
Hansa خَنْسَاءُ
Suad سُعَادُ
Zeynep زَيْنَبُ
Leyla لَيْلَى
Meryem مَرْيَمُ

Sonunda te'nis alameti bulunan erkek isimleri:
Hamza حَمْزَةُ
Muaviye مُعَاوِيَةُ
Ukbe عُقْبَةُ
Talha طَلْحَةُ
Urve عُرْوَةُ
Katade قَتَادَةُ
Usame أُسَامَةُ
Zekeriya زَكَرِيَّا
Antere عَنْتَرَةُ

Şehir isimleri:
Mekke مَكَّةُ
Şam دِمَشْقُ

Uyarı:
Orta harfi sakin 3 harfi müennes alemlerin tenvin alması caizdir:
Örnekler:
Bedr بَدْرٌ
Hind هِنْدٌ
Mısır مِصْرٌ

ab- yabancı bir dilden arapçaya girmiş özel isimler أَعْجَمِيٌّ وَ دَخِيلٌ
Örnekler:
İsmail إِسْمَاعِيلُ
İbrahim إِبْرَاهِيمُ
İsrail إِسْرَائِيلُ
Harun هَارُونَ
Yakup يَعْقُوبُ
Kıbrıs قُبْرُصُ
Ramsis رَمْسِيس
Musa مُُوسَى
İshak إِسْحَاقُ
Yusuf يُوسُفُ

Gerçekten Allah, Ademi, Nuh'u, İbrahim hanedanını ve İmran ailesini alemlerden seçkin kıldı (soylarını peygamber yaptı). Ali İmran 33 إِنَّ اللّهَ الصْطَفَى آدَمَ وَ نُوحًا وَ آلَ إِبْرَاهِيمَ وَ آلَ عِمْرَانَ عَلَى العَالَمِينَ - سورة آل عمران ٣٣

ac- sonunda اَنُ bulunan alemler:
Örnekler:
عُثْمَانُ - عَدْنَانُ - رِضْوَانُ - مَرْوَانُ - سُفْيَانُ
شَعْبَانُ - شَلْمَانُ - حَيَّانُ - رَمَضَانُ - سِرْحَانُ

ad- fiil vezninde olan alemler:
Örnekler:
يَزِيدُ - اَحْمَدُ - آدَمُ - تَغْلِبُ - تَدْمُرُ
يَعْيِشُ - يَحْيَى - يَعْلَى - يَشْكُرُ

ae- üç harfli olup ilk harfi zamme, ikinci harfi fetha ile harekeli alemler:
Örnekler:
(فُعِلَ veznindeki alemler)
قُزَحُ - زُحَلُ - زُفَرُ - عُمَرُ

af- kelimeleri kaynaşmış alemler المُرَكَّبُ االمَزْجِيُّ
Örnekler:
بتروغرادُ - بُورْسَعِيدُ - بَعْلَبَكُ نِيُويُورْكُ

b- isimlerde:
Tenvin ve kesre kabul etmeyen isimler:
ba- sonunda dişilik elifi bulunan isimler:
çölde فِي صَحْرَاءَ - çöl صَحْرَاءُ
muştu بُشْرَى
hatıra ذِكْرَى

bb- صِيغَةُ مُنْتَهَى الجُمُوعِ denen, cemilerin bitiş sigalarına benzer vezinlerdeki, eliften sonra 2 veya 3 harf ihtiva eden isimler:
Örnekler:
Mescidlerde namaz kıldık. صَلَّيْنَا فِي مَسَاجِدَ
Okullarda öğrendik. تَعَلَّمْنَا فِي مَدَارِسَ
Birçok anahtar satın aldın. اِشْتَرَيْتَ مَفَاتِيحَ كَثِيرَةً
Kapıları anahtarlarla açarız. نَفْتَحُ الأَبْوَابَ بِمَفَاتِيحَ
Çocuk serçelere bakıyor. يَنْظُرُ الطِّفْلُ إِلَى عَصَافِيرَ
dirhemler دَرَاهِمُ
mektuplar رَسَائِلُ
ma'bedler مَعَابِدُ
lambalar مَصَابِيحُ

c- sıfatlarda:
ca- sonunda kısa veya uzun dişilik elifi bulunanlar:
Örnekler:
çok karanlık bir gecede فِي لَيْلَةٍ ظَلْمَاءَ
çok karanlık ظَلْمَاءُ
mavi زَرْقَاءُ
gebe حُبْلَى
en düşkün سُفْلَى
en güzel حُسْنَى
yeşil خَضْرَاءُ
sarı صَفْرَاءُ
en küçük صُغْرى
en büyük كُبْرَى
en üstün فُضْلَى

cb- فَعْلاَنُ veznindekiler:
Örnekler:
sarhoş سَكْرَانُ - (dişisi سَكْرَى)
kızgın غَضْبَانُ - (dişisi غَضْبَى)
aç جَوْعَانُ
çok susamış ظَمْآنُ
canı sıkkın زَعْلاَنُ
tok شَعْبَانُ

Uyarı:
فَعْلاَنُ veznindeki sıfatın gayrul munsarif olması için, müennesinin فَعْلَى vezninde olması şarttır. Eğer müennesi فَعْلاَنَةٌ vezninde gelirse, فَعْلاَنُ veznindeki sıfat, gayrul munsarif değildir. Bu şekil, birkaç sıfat vardır:
Örnekler:
pişman نَدْمَانٌ - müennesi: نَدْمَانَةٌ
ahmak, kalbi ölmüş مَوْتَانٌ - müennesi: مَوْتَانَةٌ
karnı zayıf خَمْصَانٌ - müennesi: خَمْصَانَةٌ

cc- أَفْعَلُ veznindeki sıfatlar:
daha çok أَكْثَرُ
mavi (müzekker) أَزْرَقُ
daha süratli أَسْرَعُ
daha büyük أَكْبَرُ
daha üstün أَفْضَلُ
kırmızı أَحْمَرُ
daha güzel أَجْمَلُ
daha küçük أَصْغَرُ
(bir selamla) Selamladığınız zaman, ondan daha güzel bir selamla selamlayın, veya aynı şekilde selamlayın. Nisa-86 وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا - النّساء ٨٦

cd- فُعَالَ - مَفْعَلَ veznindeki (1-10) arası üleştirme sayıları:
Örnekler:
dörder مَرْبَعَ - رُبَاعَ
onar مَعْشَرَ - عُشَارَ
birer مَوْحَدَ - أُحَادَ
yedişer مَسْبَعَ - سُبَاعَ

Uyarı:
Gayrul munsarif kelime, ancak muzaf olursa veya başına ال takısı gelirse kesra kabul eder:
Örnekler:
Mescidlerin en büyüğünde namaz kıldınız. صَلَّيْتُمْ فِي أَفْخَمِ المَسَاجِدِ
Birçok mecsidlere uğradık. مَرَرْنَا بِالمَسْجِدِ الكَثِيرَةِ
Andolsun ki insanı en güzel biçinde yarattık. لَقَدْ خَلَقْنَا الإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ - التين ٤
İnsanalra, kadınlar, oğullar, altın ve gümüşten istiflenmiş yığınlardan yana nefsin isteklerine muhabbet, süslenip bezendi. زِيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ

النِّسَاءِ وَ البَنِينَ وَ القَنَاطِيرِ المُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ - آل عمران