1
2011’de ARAPÇAYI NASIL ÖĞRETELİM1
Prof.Dr. Mehmet Zeki AYDIN2
1.GİRİŞ
Ülkemizde İlahiyat Fakültelerinde, İlköğretim Din Kültür v Ahlak Bilgisi Eğitimi
Bölümlerinde ve İmam-Hatip Liselerindeki meslek dersleri içinde, Arapça dersi bir anlamda
anahtar konumundadır. Başta Kur'an ve Hadis olmak üzere dinî kaynaklar Arapçadır. Bu
nedenle meslekî metin/diyalogları okuyup anlayabilmek için bu dili öğrenmek gerekmektedir.
Bunun yanında Arapça konuşan insanlarla sözlü ve yazılı iletişim kurma isteği de söz
konusundadır. Bu sebeplerle Arapça öğretiminde hangi yöntemlerin kullanılacağı önemli bir
konudur.
Bu çalışmada, Arapça nasıl öğretileceği üzerinde durulacak, kısaca Arapça öğretiminin
amaçlarından, kitaplarından bahsedilecek ve ayrıntılı olarak öğretim yöntemleri açıklanacaktır.
2.ARAPÇA ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI
Eğitimde,
“niçin öğreteceğiz?” sorusunun cevabı eğitimin amaçlarını;
“nasıl öğreteceğiz?” sorusunun cevabı, öğretim yöntemlerini;
“ne ile öğreteceğiz?” sorusunun cevabı, eğitim araç ve gereçlerini;
“eğitimin sonunda ne kadar öğrettik?” sorusunun cevabı ise
ölçme ve değerlendirme konusunu oluşturur.
Öncelikle şunu ifade etmekte yarar vardır: Arapça bizler için bir yabancı dildir ve
öğretimi yapılırken çağdaş yabancı dil öğretimi ile ilgili kurallara da uyulmalıdır. Bu nedenle,
(özellikle başlangıç döneminde), tüm yabancı dil öğretiminde kabul edilen dört temel beceri
olan, dinleme, anlama, okuma, konuşma, yazma becerilerinin kazandırılması hedeflenmelidir.
Dolayısıyla Arapça öğretiminin genel amaçları şunlar olmalıdır:
1. Düzeyine uygun, okuduğu Arapça metinleri anlama.
2. Dinlediği bir Arapça konuşmayı anlama.
3. Arapça sözlü iletişim kurma.
4. Arapça yazılı iletişim kurma.
5. Arapça basılmış yayınları izleme.
6. Öğrenmekte olduğu Arapçayı kullanmaya istekli olma.

1 24-25 Aralık 2011'de İstanbul'da DEM ve AKDEM tarafından düzenlenen "İmam Hatip Liselerinde Arapça
Öğretimi Sempozyumu"'nda "2011'de Arapçayı Nasıl Öğretelim?" başlıklı bildiri.
2 Marmara Üniversitesi. E-posta: mzaydin@marmara.edu.tr www.mehmetzekiaydin.com
2
Öğretim programının unsurlarından, eğitim durumları veya öğretim süreçleri,
"belirlenen amaçlara nasıl ulaşılır?" sorusunun cevabı olan, öğretmen -öğrenci etkileşimini,
araç-gereç ve öğretme yollarını ifade eder.3 Burada Arapça öğretim yolları üzerinde
durulacaktır. Ancak, öğretme yollarından önce öğretme ilkelerini açıklamakta yarar vardır.
Öğretme, herhangi bir öğrenmeyi kılavuzlama veya sağlama faaliyetidir.4 Eğitimciler
öğrenmenin etkisini artırmak için öğrenme ilkeleri belirlemişlerdir. Daha önce ifade edildiği
gibi Arapça bizler için bir yabancı dildir. Bu sebeple diğer yabancı diller için geçerli olan
öğrenme ve öğretme ilkeleri, yöntem ve teknikleri Arapça için geçerlidir. Arapça
öğretiminde ve genel olarak tüm yabancı dillerin öğretiminde dikkat edilmesi gereken ilkeler
özetle şöyledir.
3.YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE TEMEL İLKELER
1. Yabancı dil öğretiminde kazanılan gerekli dört temel beceri;
a) Dinleme-anlama,
b) Okuma-anlama,
c) Yazma,
d) Konuşma becerileridir.
Dil öğrenimi, bu dört temel becerinin işlevsel bütününden oluşmaktadır. Dili bir
iletişim aracı olarak kullanmayı öğretirken bu temel becerilerin birlikte öğretilmesi
gerekmektedir.
2. Öğretim etkinlikleri önceden plânlanmalıdır. Öğretim etkinlikleri yıllık, ünite ve
günlük ders plânları olmak üzere üç aşamada plânlanır. Dikkatli bir plânlama, başarılı bir
öğretim için büyük önem taşır.
3. Öğretilecek konular basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanmalıdır.
4. Görsel ve işitsel araçlar kullanılmalıdır.
5. Derslerde anadili gerekli durumlar dışında kullanılmamalıdır. Yabancı dil
derslerinde öğrencilerin öğrenilen dili daha çok duymaları ve kullanmaları önem taşır. Bu
nedenle, derste öğrenilen dille iletişim sağlanmalı, ancak mecbur kalınca ana dil
kullanılmalıdır.
6. Bir seferde bir tek yapı öğretilmelidir. Her derste bir yapı ya da cümle üzerinde
durulmalı, birden fazla bilgi verilmemelidir. Bir konu öğretilmeden başka konulara
geçilmesi veya konu üzerinde çok bilgi verilmesi öğrenimde verimi azaltır.

3 Fatma Varış, Eğitimde Program Geliştirme, Ankara1988 s.342.
4 Selahattin Ertürk; Eğitimde Program Geliştirme, Ankara 1975, s.93.
3
7. Verilen bilgilerin günlük hayata aktarılmasına çalışılmalıdır.
8. Öğrencilerin derse daha etkin katılımı sağlanmalıdır.
9. Öğrencilerin bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır.
10.Öğrenciler dili kullanmaya teşvik edilmeli ve cesaretlendirilmelidir.5
4.YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE GENEL İLKELER
Yukarıda açıklanan temel ilkeler dışında kalan genel ilkeler aşağıda madde halinde
belirtilmiştir.
1. Öğretime dinleme ve konuşma becerilerini geliştirme ile başlanması,
2. Öğrencilerin temel cümle kalıplarını öğrenmesinin ve ezberlenmesinin sağlanması,
3. Kullanılan dilin öğretilmesi,
4. Öğrencilerin yeni dil alışkanlıkları kazanmasına yardımcı olunması,
5. Öğrenilen dilin seslerini en iyi şekilde çıkarmalarının öğretilmesi,
6. Amaç dil ile ana dil arasında sorun olan ses ve yapıların öğretilmesi,
7. Öğretim materyallerinin kolaydan zora doğru sıralanıp sunulması,
8. Yeni cümle kalıplarının bilinen kelimelerle öğretilmesi,
9. Öğrencilere öğrendiklerini kullanma imkânının tanınması,
10. Yeni bir yapıyı sunmadan önce örnekler verilmesi,
11. Başlangıç düzeyinde öğrenci hatalarının hemen anında düzeltilmesi,
12. Bir seferde bir tek sorunla uğraşılması,
13. Amaç dilin, o dili ana dili olarak konuşan kişilerin konuştuğu gibi öğrenilmesi,
14. Öğretilen dilin kültürünün de öğretilmeye çalışılması,
15. Sınıf içi bireysel farklılıkların dikkate alınması,
16. Öğrencilerin sınıfta daha çok konuşma yapmalarına imkân sağlanması,
17. Bütün bilinenlerin öğretilmeye çalışılmaması,
18. Öğrencilere sorumluluk verilmesi ve öğrencilerin bireysel çalışmalar için
bilgilendirilmesi ve bu çalışmaların öğrencilerin farklı yönelişlerine cevap verecek olmasına
dikkat edilmesi,
19. Dersi plânlarken derse çeşitlilik getirmeye dikkat edilmesi,
20. Öğrenci başarısını ölçerken sadece öğretilenlerden sorulması; öğretilmeyen
konularla ilgili soruların sorulmaması, şeklinde genel ilkeler özetlenebilir.6

5 Özcan Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, Ankara 1990, s.23-26.
4
5.ARAPÇA ÖĞRETME YOLLARI
Öğretme yolları; öğretme yaklaşımları, öğretim yöntemleri ve öğretim tekniklerinden
oluşur.
Öğretme yaklaşımı; Öğretimde amaçlara ulaşabilmek için, tüm öğrenme durumları
göz önünde tutularak, yöntemlerin seçimine yön veren genel bir öğretme yoludur.
Öğretim yöntemi; Öğretimde amaçlara ulaşabilmek için, tekniklerin, işlenecek
konunun, araç-gereç ve kaynakların bir bütünlük oluşturacak biçimde düzenlenerek hizmete
sunulmasında izlenen bir öğretme yoludur.
Öğretim tekniği; Öğrencilere belli bir içeriği sunmada, öğretim etkinliklerinin
düzenlenmesinde izlenen özel bir yoldur.7
Arapça öğretiminde yabancı dil öğretiminde kullanılan tüm yaklaşım, yöntem ve
teknikler uygulanabilir. Burada Arapça öğretiminde kullanılabilecek öğretme yolları
açıklanacaktır.
6.ÖĞRETME YAKLAŞIMLARI
6.1. BİLİŞSEL ÖĞRENME YAKLAŞIMI
Bilişsel öğrenmenin özelliği, yeni bilgilerin depolanarak daha önce öğrenilenlerle
bütünleşmesidir. Böylece anlamlı bir öğrenme meydana gelir. Yeni bir öğrenmenin
olabilmesi için de daha öncekilerinin tam olarak öğrenilmiş olması gerekir. Bu da zihinsel bir
algılama sürecini gerektirir. Zihinsel algılama süreci öğrencinin, dil kurallarını kendince
belirlediği üretici bir süreçtir. Bu süreçte öğrenci doğru olanları onaylar, yanlış olanları ise
değiştirir. Bu değişimi, dili duyarak ve dilde okuyarak yapabilir. Bu nedenle sınıfta yabancı
dilin kullanılması ve kullandırılması şarttır. Özetle, dil öğrenimi bir alışkanlık ürünü değildir.
Kullanım Özelikleri:
1. Yabancı dil öğrenme bir alışkanlık süreci değil, bilinçli olarak kuralları öğrenme
sürecidir.
2. Ayrıca telaffuz öğretimine yer vermeye gerek yoktur.
3. Duyduğunu anlama becerisi geliştirilmelidir.
4. Grupla çalışma ve bireysel eğitim desteklenir.
5. Yabancı dilin dilbilgisi kuralları öğretilirken, tümevarım ve tümdengelim
yöntemleri beraberce kullanılmalıdır.

6 Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s.26-27.
7 Mehmet Zeki Aydın, Din Öğretiminde Yöntemler, 2011 Ankara, s.12.
5
6. Dört temel beceri öncelik sonralık sırasına göre değil önemine göre eşit olarak
geliştirilmelidir.
7. Sınıfta ana dilin kullanılmasına ve çeviriye izin verilir.
8. Bütünlüğü sağlamak için gerektiğinde görsel ve işitsel araçlardan, gerektiğinde
diğer tekniklerden yararlanılmalıdır.
9. Öğrenme ortamının olumlu oluşu, sınıf içi etkileşim, öğretmenin tutumu,
öğrenme için çok önemlidir.8
6.2. İLETİŞİMCİ YAKLAŞIM
Öğretmenin yönlendiriciliğinde, öğrenciler arası etkileşime dayanan ve özgüveni
geliştirmeyi ön plânda tutarak, öğrenci ilgisini sürekli canlı tutmayı ve böylece eğitim
programındaki hedeflere ulaşmasını amaçlayan öğrenci merkezli bir yaklaşımdır.9
İletişimci yaklaşım, dille iletişim kurulmasında dilbilgisi kurallarının yanında bazı
kullanım ve konuşma kurallarının da olduğunu vurgular. Dil öğrenmenin temelinde yatan ana
amaç, dilin asıl işlevi olan yazılı-sözlü iletişimin sağlanmasıdır. Buna göre, dilin
kurallarından çok bir iletişim aracı olarak kullanılması önemlidir. Dil öğretiminde kurallarına
uygun cümle aşaması son aşama olmalıdır. Dil öğrenme sürecinde öğrencinin geçirdiği
zihinsel süreç önemli bir yer tutar. Bu yaklaşıma göre, öğrenciler kalıpları ezberlemek yerine,
öğrendiklerini anlamaya ve kavramaya yönlendirilir. Geçirdiği zihinsel süreç sonrasında
amaç, anladıklarını ve kavradıklarını uygulama sahasına koymalarını sağlamaktır.
İletişim öğrencinin cümleler kurmasıyla değil, bu cümleleri sınıflandırması, sorular
sorması, bir görüş ifadesi haline getirmesiyle gerçekleşir.
Kullanım Özellikleri:
1. Öğrenci için bir anlam taşıyan sözlü ve yazılı iletişim etkinliklerine ağırlık verilir.
2. Öğretim öğrenci merkezlidir.
3. Öğretim etkinlikleri çoğunlukla karşılıklı diyalog, grup çalışması, taklit, problem
çözme ve eğitsel oyunlarla öğrenime dayalıdır. Bu etkinliklerin temeli, öğrencilerin
bilgilerini veya fikirlerini birbirlerine aktarmasına veya sadece sosyal amaçla konuşmalarına
dayalıdır.
4. Öğretimde, yabancı dilde yazılmış ve günlük hayatta kullanılan materyaller
kullanılır.

8Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1, Ankara, 1993, s.11-12; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi,
İlkeler, Yöntemler, Teknikler. s.42-43.
9İletişimci Yaklaşımla ilgili geniş bilgi için bak; Yusuf Budak, İletişimci Yaklaşımın Yabancı Dil Eğitim
Programlarındaki Yeri, HÜ SBE YL Tezi, Ankara 1992.
6
5. Öğretmen hem anadiline, hem de öğrettiği yabancı dile hâkim olmalıdır.
6. Öğretmen derslerde öğrencilere amaçlarına uygun bir iletişim kurmaları için
yardımcı olur.10
7.ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ
7.1. DİLBİLGİSİ - ÇEVİRİ YÖNTEMİ
Bu yöntemin esası, tercüme ve dilbilgisi kurallarını öğretmektir. 20. yüzyıl başlarına
kadar çok kullanılan bu yöntemde konuşma becerisinin geliştirilmesine önem verilmez.
Kullanım Özellikleri:
1. Öğrencilere ilk önce okutulacak pasajlarda dilbilgisi kalıpları öğretilir. Dilin
kurallarını öğretmek esastır. Daha sonra verilen metin incelenerek dilbilgisi öğrenilir.
2. Sınıf içinde çoğunlukla anadil kullanılır. Öğretilen yabancı dil, anadile göre daha az
kullanılır.
3. Kelime dağarcığının geliştirilmesine önem verilir. Kelime öğretiminde ezber
yöntemi kullanılır. Kelime dağarcığı seçilen metinlerden sağlanır.
4. Karışık ve zor gramer yapılarının, anadilde, çok ayrıntılı ve uzun açıklamaları
verilir. Çünkü dilin öğrenilmesi gramerin ya da düzenli cümle kalıplarının öğrenilmesi ile
mümkündür. Kurallar öğretilirken birbirinden bağımsız cümle kalıpları, fiil çekimleri ve
çeviriler ağırlıktadır.
5. Çeviri okuma işleminden sonra yapılır. Önceleri kolay klasik, sonraları da daha zor
ve karmaşık eserlerin çevirileri yapılır.
6. Okutulan metnin içeriği, öğretilen dilbilgisi yapılarının bir alıştırması
niteliğindedir. Yani metnin anlamı fazla önem taşımaz.
7. Yapılan alıştırmaların amacı, birbiri ile ilişkisi olmayan cümleleri yabancı dilden
anadile çevirmektir.
8. Telaffuza pek fazla önem verilmez. Yani söyleyiş alıştırmalarına hemen hemen hiç
yer verilmez.11
7.2. DÜZVARIM YÖNTEMİ
Bu yöntem, dilbilgisi-çeviri yöntemine karşı bir tepki olarak 1950'lerde ortaya
çıkmıştır. Bu yöntemde, yalnızca öğrenilen dilin kullanılması gereklidir. Bu sebeple dil
öğretiminde tercümeye gerek yoktur. Dil önce kulakla işitilecek, dille pekiştirilecek ve

10Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler,
Teknikler, s.43; Mehmet Hengirmen, Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, baskı yeri ve
tarihi yok. s. 31-36.
11Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler,
Teknikler, s.23-33; Hengirmen, Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi. s. 17-19.
7
okunduktan sonra tahtaya yazılacaktır. Bu yöntemin başarısında, görerek öğrenme ve
örneklendirme oldukça önemlidir.
Kullanım Özellikleri:
1. Dersler genellikle kısa bir diyalog ya da girişle başlar.
2. Önce sözlü öğretim yapılır. Bu amaçla dilbilgisi yapıları ve yeni kelimeler sözel
olarak öğretilir.
3. Kelime öğretimi, görsel araçlarla, tanımlamalarla ya da pandomimle yapılır.
4. Dilbilgisi kuralları tümevarım yöntemiyle öğretilir. Ayrıca dilbilgisinin görsel yolla,
göze hitap edilerek anlatılması, anlamlı bir ortamda öğretilmesi istenir.
5. Öğretilen yabancı dil yoğun bir şekilde kullanılır.
6. Bu yöntem konuşmaya çok önem verdiğinden, dilin telaffuzunun öğretimine ilk
birkaç hafta boyunca oldukça çok zaman ayrılır. Yeni dilbilgisi yapıları öğretilirken devamlı
dinleme ve tekrara yer verilir.
7. Sınıf içinde ana dilin kullanımına ve çeviriye izin verilmez.
8. Öğretmenin öğretilen yabancı dili çok iyi bilmesi ve konuşması istenir.
9. Okuma öğretimi, dilbilgisini pekiştirmekten çok zevk için yapılır.Okuma parçaları,
öğretilen yabancı dili konuşan ülkenin kültürüyle ilgilidir.
10. Öğrenciler derse aktif katılırlar, fakat öğretim öğretmen merkezlidir.12
7.3. KULAK DİL ALIŞKANLIĞI, GÖRSEL - İŞİTSEL YÖNTEM
Önceleri kulak-dil alışkanlığı adı verilen bu yönteme zamanla görsel - işitsel yöntem
denilmiştir.
Kullanım Özellikleri:
1. Yeni dilbilgisi yapıları, diyaloglar şeklinde sunulur.
2. Yapılar sıraya konmuştur ve tek tek öğretilir.
3. Dil öğreniminde tekrar, taklit ve ezber önemlidir. Öğrenciden alınan doğru cevap,
anında tekrarlanarak olumlu pekiştireç verilir. Alışkanlık kazanması bakımından olabildiğince
fazla alıştırmaya yer verilir.
4. Dilbilgisi kuralları tümevarım yoluyla öğretilir, hemen hemen hiçbir dilbilgisi
açıklaması yapılmaz.
5. Dinleme ve konuşma ağırlıklı olmak üzere, dilde doğal öğrenme sırası izlenir.
(Dinleme, konuşma, okuma, yazma).

12Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler,
Teknikler, s.33-34; Hengirmen , Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, s.20-22.
8
6. Anlamlı bir bütünlük içerisinde öğretilen kelimeler sınıflandırılır.
7. Öğretilen konuların kalıcılığını sağlamak için karşılaştırmalı analiz (çözümleme)
yapılır.
8. Bu yöntem konuşmaya ağırlık verdiği için, daha çok öğretim materyali kullanılır.
9. Telaffuza önem verilir. Başlangıçta mekanik ve biçime dayalı ön okuma için belirli
bir süre ayrılır.
10. Öğretilen yabancı dili konuşan ülkenin kültürel yapısı hakkında da öğrencilere
bilgi verilir. Dilin sürekli değişim içinde olduğu vurgulanır.
11. Sınıf içinde anadilin konuşulmasına izin verilmez.
12. Temel yapı ve kelime öğretiminde alıştırmalar kullanılır.
13. Öğretilecek konuların seçimi, öğretilen dilin dikkatlice analiz (çözümleme)
yapılması üzerine oturtulmalıdır.13
7.4. TELKİN YÖNTEMİ
Öğrenciye rahat oturma imkânlarının hazırlandığı, sanki dil öğrenmiyor da öğreneceği
dilin konuşulduğu bir mekânda geziyor veya dinleniyor hissinin verildiği ve sonra kendisinin
ifade etmesi, konuşmasının istendiği ilkesine dayanan bir öğretim yöntemidir.14
7.5. GRUPLA DİL ÖĞRETİMİ YÖNTEMİ
Dil öğrenen grup öğretmenle direkt muhatap olmaz. İçlerinden bir temsilci öğretmene
danışır. Öğrenilecek konular bu danışan öğrenci ile tartışılır. Böylece öğrencinin
çekingenliği giderilmiş olur.15
7.6. SESSİZLİK YÖNTEMİ
Ders sessiz bir ortamda öğretmenin hareketlerini işaret etmesi, sonra onu
seslendirmesi ile başlar. Öğrenciler hareketleri kendi kendilerine algılamaya çalışırlar. Sonra
yoğun bir kelime öğrenimine geçilir ve cümleler kurulur.16
7.7. FİZİKSEL TEPKİ YÖNTEMİ
Bu yöntem, fiziki tepkinin konuşmadan önce geleceği temeline dayanır. Öğretmen, bir
kelimeyi söylerken, onun anlamını fiziki olarak gösterir. Öğrenci de aynı sesleri duyduğu

13 Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler,
Teknikler, s.37-42; Hengirmen, Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, s. 28-29.
14 Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s. 50-52; Hüseyin Akıncı vd. Modern
Usullerle Arapça Serisi Öğretmen Kılavuzu, Ankara1993, s.6-7.
15 Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s. 50-52; Akıncı vd. Modern Usullerle Arapça
Serisi Öğretmen Kılavuzu, s.6-7.
16 Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s. 50-52; Akıncı vd. Modern Usullerle Arapça
Serisi Öğretmen Kılavuzu, s.6-7.
9
zaman aynı tepkide bulunur. Bu nedenle, bu yöntemde öğretim emir kipleri ile başlar.
Dersler ilerledikçe resim vb. araçlardan faydalanılır. Bu yöntem, daha çok başlangıç
düzeyindeki Arapça öğretiminde kullanılabilir.17
7.8. SEÇMELİ (EKLEKTİK) YÖNTEM
Seçmeli yöntem, yöntemler karması ya da yöntem zenginliği anlamında
kullanılmaktadır. Bu yönteme göre, öğretmen her yöntemin uygun yönlerini, yeri geldikçe
öğrencinin ihtiyacına, yaşına, eğitim düzeyine vb. faktörlere göre kullanılır. Genellikle
kelime öğretiminde düz varım yöntemine, dilbilgisi kurallarını öğretmede bilişsel öğrenme
yöntemine, konuşma becerisini kazandırmada kulak-dil alışkanlığı ve iletişimci yaklaşıma
ağırlık verilir. Ancak hangi yaklaşımı veya yöntemi kullanacağına öğretmen kendisi karar
verir.18
Seçmeli yöntem bir yöntemden çok, yöntem seçme tekniğidir. Yeni bir yöntemin
oluşabilmesi için seçme aşamasından sonra bilgilerin birleştirilmesi (sentez) gerekir. Ayrıca
her öğretmenin kendine göre bir yöntem seçmesi öğretmenin çok olduğu okul ve kurumlarda
karışıklığa yol açabilir.19 Çünkü öğrenciler öğrenimleri süresince tek bir öğretmenle ders
yapamayabilirler. Bu sebeple tüm öğretmenlerin sık sık bir araya gelip amaca en uygun
yöntemleri veya yöntemlerin faydalı gördükleri yönlerini birlikte seçmeleri ve onları
uygulamaları gerekir.
Kullanım Özellikleri:
1. Dil öğrenimi öğrencilerde istek uyandırması bakımından, anlamlı ve gerçek hayatla
ilişkili olmalıdır.
2. Çabuk ve etkili bir dil öğrenimi için, öğretmenin ve öğrencinin çeviriden kaçınması
ve Arapça düşünmeye yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu da çok alıştırma yapmakla
sağlanır.
3. Anadil olabildiğince az kullanılmalıdır.
4. Dil öğreniminde anlamlı ve iletişime yönelik alıştırmalar, mekanik alıştırmalardan
daha yoğun olmalıdır.
5. Yabancı dili düzgün kullanabilmek için okuduğunu anlama becerisi kazandırılmaya
çalışılmalıdır.
6. Sürekli ve kalıcı bir kelime öğrenme becerisi, anlamlı ortamlar oluşturularak ve
gerçek hayata dönük anlamlı cümlelerle kazandırılabilir.

17 Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s. 50-52; Akıncı vd. Modern Usullerle Arapça
Serisi Öğretmen Kılavuzu, s.6-7.
18 Demirel, Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s.48
19 Hengirmen, Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, s.37.
10
7. Öğrencinin hazır bulunuşluk durumuna göre, dört temel beceri (dinleme, konuşma,
yazma, okuma) birlikte geliştirilmeye çalışılmalıdır.
8.Öğrencinin neye ihtiyacı olduğunun belirlenmesi, öğretmenin atacağı ilk adım
olmalıdır.
9.Her dersten önce, dersin amacının ve niçin öğrenilmesi gerektiğinin açıklanmasında
fayda vardır.
10.İletişime yönelik olarak doğruluk ve kullanılabilirlik çok önemlidir. Bunun yanında
sözel olmayan ama iletişime anlam kazandıran jest-mimik-ses tonu-vurgu-kültürel tavırlar
gibi diğer değişkenlere de gereken önem verilmelidir.
11.Öğretimde daima basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta
doğru bir sıra izlenmelidir.
12.Öğrenciler arasında bireysel farklılıklar olduğu unutulmamalıdır.20
8.ARAPÇA DERSİNİN İŞLENİŞİ
Yabancı dil öğretiminde dört temel dil becerisi olan dinleme-konuşma, okuma-yazma
becerilerini geliştirmek önemlidir. Bu temel dil becerilerinin öğretilmesinde, ana dili öğrenen
kişi gibi, önce dinleme, sonra konuşma daha sonra da okuma ve yazma becerileri
öğretilecektir. Başlangıçta bu dört temel beceriye aynı oranda yer verilir. Ancak ileri
seviyede belli bir beceriye ağırlık verilebilir. Söz gelimi kişi ileri seviyede konuşmaya ağırlık
verebileceği gibi, amacına göre okuduğunu anlama becerisi geliştirmeye ağırlık verebilir. Bu
genel kurallar Arapça için de geçerlidir.
8.1.DİNLEME ÖĞRETİMİ
Yabancı dil öğretiminde zor gelişen becerilerden biridir. Dinleme öğretiminde amaç,
öğrencilerin yabancı dildeki sesleri tanıması vurgulama ve tonlamaların neden olduğu anlam
değişikliklerini fark etmesi ve konuşmacıdan gelen mesajı tam ve doğru olarak anlamasını
sağlamaktır. Dinleme öğretimi, normal hızda konuşulduğunda küçük ayrıntıların
anlaşılmasından çok, genel bir bilginin alınmasını sağlamaya yöneliktir. Dinleme öğretimi
çalışmaları yapılırken öncelikle hedefin belirlenmesi gerekir. Bu çalışmalarda amaç, sadece
dinleme değil, aynı zamanda duyulanın anlaşılmasını sağlamaktır. Daha sonra sıra öğrencide
hangi davranışları geliştireceğimize karar vermeye gelir. Genel olarak dinleme anlama ile
ilgili davranışlar şunlardır:
1. Dinlemeden önce, başlık, resim ve diğer ipuçlarına bakarak metnin konusunu tahmin
etme.

20Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1; Demirel; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler,
Yöntemler, Teknikler, s.48-50.
11
2. Dinlediği metinde geçen olayın nerede, ne zaman ve nasıl olduğunu, oluş sırasına
göre söyleme/yazma,
3. Dinlediği metinde geçen kişilerin tutum ve düşüncelerini söyleme/yazma.
4. Dinlediği metnin ana fikrini söyleme/yazma.
5. Dinlediği metnin konusunu ayrıntılı olarak söyleme/yazma.
6. Dinlediği metinde geçen kelimelerin anlamını tahmin etme.
7. Dinlediği metni kendi cümleleriyle başkalarına aktarma.
8. Dinlediği metinde geçen kelimelerin yapılarının ve kullanışlarının nasıl olduğunu
söyleme/yazma.
Dinleme Öğretiminde İzlenecek Sıra
1. Dinleme Öncesi Etkinlikler:
a. Tanıtma: Dinlenecek konu hakkında genel bilgi verilir.
b. Tahminde bulunma: Öğrencilere dinleyecekleri konunun başlığı, konu ile ilgili
resimler ve diğer ipuçları verilir. Böylece öğrenciler dinleyecekleri metnindiyaloğun ne
olduğunu tahmin edebilirler.
c. Sahnenin oluşturulması: Bu, özellikle başlangıç seviyesindeki öğrenciler için
oldukça önemlidir. Öğrencilerin dinleyecekleri metnindiyaloğun olayları resimlerle, varsa
filmlerle veya öğretmenin hareketleri ile gösterilmeye çalışılır.
Konunun özelliğine göre konuda geçen kelimeler veya cümleler (ayakkabı, defter,
gömlek vb.) gösterilerek, (gülmek, ağlamak, üşümek, koşmak vb.) uygulanarak öğrenciye
tarif edilmelidir.
d. Yeni kelimelerin öğretimi: Dinlenecek metinde geçen yeni kelimeler ve cümle
yapıları öğretilir.
e. Genel soruların yöneltilmesi: Dinlenecek metinle ilgili genel birkaç soru sorulabilir.
Bunlar yapıldıktan sonra dinlemeye geçilir.
2. Dinleme anındaki etkinlikler:
a. Öğretmen metni yüksek sesle okur. Eğer varsa araç gereç kullanılır. Bu çalışma dil
laboratuarlarında gerçekleştiriliyorsa öğrencilerin sadece dinlemeleri istenir.
b. Öğrencilerden metni dinlerken önceden belirlenmiş bazı sesleri tanımaları
istenebilir. (Burada eğer öğretmen araç gereç kullanıyorsa, durdurup öğrencilere, duydukları
seslerle ilgili olarak, seslerin telaffuz ediliş biçimlerini, farklı sesleri ayırt edip edemediklerini
sorar ve onlara rehberlik eder.)
12
c. Başlangıç seviyesindeki öğrencilerle ders yapılıyorsa, telaffuzun doğru olarak
öğrenilmesine yardımcı olmak için tekrar alıştırmalarına yer verilebilir.
d. Daha ileri seviyedeki öğrencilerle ders yapılıyorsa, öğrencilere dinleme sırasında
kısa notlar almaları söylenebilir. Amaç, dinlemeden önce ya da dinleme sonrasında verilen
sorulara cevaplar bulmaktır. Bu çalışma dinlediğini anlama becerisini geliştirmeye yöneliktir.
3. Dinleme sonrası etkinlikler:
a. Dinlenen metinle ilgili ayrıntılı sorular sorulur ve bunlara cevaplar istenir.
b. Dinlenen metnin ana hatlarını içerecek şekilde, sözlü ya da yazılı olarak kısa bir
özet yaptırılır.
c. Dinlenen metinle ilgili olarak eğitsel oyunlara ve iletişimsel çalışmalara yer verilir.
Bu çalışmalar;
1. Giriş ve gelişme kısmı dinlenen bir hikâyenin sonuç kısmının söylenmesi veya
yazılması,
2. Dinletilen metnin resimlerle ifade edilmesi,
3. Karmaşık olarak verilen cümle ya da resimlerin, dinleme sonrası olayın, metindeki
oluş sırasına göre sıraya dizilmesi,
4. Dinlenenlerin yazılması ya da dikte ettirilmesi,
5. Dinlemede eksik verilen cümlelerin tamamlanması,
6. Başlığı olmayan metne uygun başlık önerilmesi,
7. Metinde boş bırakılan yerlerin tamamlanmasıdır.
Bu çalışmalar sonunda da ölçme ve değerlendirme yapılmalıdır.
8.2.KONUŞMA ÖĞRETİMİ
Yabancı dil öğretiminde genel amaçlardan biri, belki de en önemlisi öğrencilerin
öğrendikleri dili anlaşılır bir şekilde konuşabilmesidir.
Konuşma becerisini geliştirmek için aşağıdaki alıştırmalar yapılabilir:
1. Dilin kurallarını ve yapılarını öğrenmek için mekanik olarak konuşma alıştırmaları
yapılmalıdır. Bu, ilk önce duyduğunu tekrar şeklinde, sonra da çevirme şeklinde yapılabilir.
Olumlu cümleleri olumsuz veya soru cümlesine vb. değiştirme alıştırmalarına, çevirme
alıştırmaları denilir.
2. Önceleri düşünülmeden yapılan alıştırmaların yerine düşünerek yeni cümleler
kurma şeklinde alıştırmalar yaptırılır.
3. Öğrencilerin öğrendikleri konularla ilgili olarak arkadaşlarıyla benzer diyaloglarla
konuşma alıştırmaları yapması sağlanır.
13
4. Öğrencinin bir konuda konuşma hazırlanarak sınıfa sunması sağlanabilir. Örneğin,
öğrencinin kendi evini tanıtması veya evine nasıl gidip geldiğini (yol tarifi) anlatması
şeklinde bir konuşma yapması mümkündür.
5. Sınıf içi münazaralar yapılabilir.
6. Öğrencilerin küçük bir oyunu sergilemeleri sağlanabilir.
7. Kelime bulma oyunu oynanabilir. Örneğin, öğretmen veya bir öğrenci bir tanınmış
kişinin adını aklından tutar, diğer öğrenciler onun özelliklerini söylerler. Aklından tutan kişi "
doğru, yanlış, evet, hayır" şeklinde cevap verir. Böylece o kişiyi bulmaya çalışırlarken
öğrendiği kelime ve cümleleri kullanırlar.
8. Öğrenciler bildikleri masal, hikâye ve fıkraları anlatabilirler.21
8.3. TELAFFUZ ÖĞRETİMİ
Telaffuz, seslerin, harflerin ve kelimelerin söyleniş biçimidir. Dil öğrenme, o dildeki
sesleri doğru çıkarmakla ve kelimeleri doğru söylemekle başlar. Arapça öğretiminde, telaffuz
öğretimi önemli bir yer tutar. Bunun sebebi, alfabe farkıdır.
Arap alfabesindeki birçok harf Türk alfabesinde bulunmamaktadır. Bunun yanında
benzer harflerin bile telaffuzları farklıdır. Bu sebeple Arapça öğretiminin başında harflerin
gerçek şekliyle telaffuzunun öğretilmesi önemlidir. Burada diğer dillerden farklı olarak Arap
alfabesinin özelliğinden dolayı harflerin mahreçlerinden (çıkış yerlerinden) çıkartılarak
telaffuzu için şöyle bir yol izlenebilir.
1. Harflerin mahreçleri açıklanır,
2. Öğretmen harfleri tek başına ve harekeli olarak telaffuz eder. Varsa kayıttan da
dinletir,
3. Öğrenciye söylettirilir,
4. Yanlışlar düzeltilinceye kadar tekrar ettirilir.
Arapça okumak için sadece harfleri mahreçlerine uygun okumak yetmemektedir.
Harekeleri ve diğer okuma işaretleri ile birlikte Arapça okuma öğretiminde iki yöntem
uygulanmaktadır.
1. Tümevarım yöntemi.
2. Tümdengelim yöntemi.
3. Tümevarım yöntemi:
Bu yöntemin üç şekli vardır.

21 Demirel, Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s.111-113.
14
a. Harften başlayarak öğretme usulü: Harflerin önce isimleri öğretilir. Sonra harfler
harekeli ve diğer işaretlerle birlikte okutularak öğretime devam edilir. "Elif, be, ta, se, cim"
gibi.
b. Sesten başlayarak öğretme usulü: Burada sesler ön planda tutulur. Sesleri zamanla
bir araya getirerek öğrencinin kelimeye geçmesi, oradan da cümleler kurması sağlanır.
"E,I,U,BE, BI, BU" gibi.
c. Heceden başlayarak öğretme usulü: Burada hecelerin öğrenimine öncelik verilir.
Arapça’da kelimeler genelde iki veya daha fazla heceden oluşur. Ancak tek heceli kelimeler
de vardır. Kelimeler hecelere bölünürken daha ziyade med harfleri kullanılır. Sonra heceler
birleştirilip kelimeler ve cümleler oluşturulur. "Men, mâ bâb, dem, yed, fî" gibi.22
Tümdengelim yöntemi:
Bu yöntem iki şekilde uygulanabilir.
a. Kelime ile öğretme usulü: Burada öğretime kelime ile başlanır. Bilinenden
bilinmeyene doğru yol almak için sınıf içi ve sınıf dışı öğretim etkinliklerinde çeşitli
etkinlikler gerektiren tedbirler alınır. Örneğin, öğretilecek kelimelerin resim veya maketleri
öğrenciye gösterilir. Sonra da kelime düzgün ve açık bir telaffuzla öğrenciye söyletilir.
Öğrenci, aldığı ses ile şekil arasındaki ilişkiyi derhal kavrar ve kelimeyi öğrenir. Bu sırada
kelime levhalar üzerine veya yazı tahtasına yazılır. Böylece öğrenci duyar, görür ve söyler.
Bu şekilde önce kelimeler öğretilir. Sonra da harflere geçilir.
b. Cümle ile öğretme usulü: Öğretime cümleden başlanır. Bu bir deyim de olabilir.
Sonra, ilavelerle bu cümle büyütülür. Örneğin, "Huna Ahmed" "Huna Ahmed yelabu" "Huna
Ahmed yelabu'l kurate" "Huna Ahmed yelabu'l-kurate mea’sadigi". Bu usulde;
1. Önce öğretmen kısa cümleler kurar ve yeterince tekrar eder.
2. Öğrenci aynı cümleleri tekrar eder.
3. Telaffuz yanlışlığı düzeltilir.
4. Sonra cümleler kelimelerine ayrıştırılır.23
8.4. OKUMA ÖĞRETİMİ
Okuma, öğrencinin konuşma ve yazma becerilerini geliştirmesi yönünden önemlidir.
Bir yabancı dili gerçek anlamda öğrenebilmek okuma becerisini geliştirmeye bağlıdır.

22 Akıncı vd. Modern Usullerle Arapça Serisi Öğretmen Kılavuzu, s. 15-16.
23 Akıncı vd. Modern Usullerle Arapça Serisi Öğretmen Kılavuzu, s.6-7.s.16-17.
15
Okuma yoğun ve yaygın okuma olarak ikiye ayrıldığı gibi, sesli ve sesiz olarak da
ayrılabilir.24
Okumadan amaç anlamadır. Okunan metnin anlaşılması ve anlaşılan metnin
başkalarına anlatılabilmesi için dört aşamalı bir yol izlenebilir.
1. Metin bir iki kez bilgisayar vb. den dinletilir veya öğrenci metni sesli olarak okur.
Bu aşamada amaç, metnin tamamını gözden geçirerek konusunu anlamaktır.
2. Çözümleme (analiz) aşamasında metin parçalanarak cümle ve paragraflar üzerinde
ayrıntılı olarak durulur.
3. Bireşim (sentez) aşamasında öğrenilen tüm cümle ve paragraflar birleştirilerek, bir
bütün olarak metnin anlamı ortaya çıkarılır.
4. Kontrol aşamasında öğretmen, öğrencilere sorular sorarak, metnin doğru anlaşılıp
anlaşılmadığını kontrol eder.25
8.5. YAZMA ÖĞRETİMİ
Yabancı dil öğretiminde dört temel beceriden birisi olan yazma öğretimi, sözlü
iletişim kadar önemlidir. Sözlü iletişimde hatalar hoş görüyle karşılanırken yazmada hata pek
kabul edilmez. Yazma öğretimi üç şekilde gerçekleştirilebilir.
1. Kontrollü yazma: Burada amaç, öğrencilere dildeki kelimeleri ve yapıları doğru
şekilleriyle yazma imkânı vermektir. Bunun için şu alıştırmalar yapılabilir.
a. Verilen cümlelerdeki bazı kelimelerin yerlerinin değiştirilmesi.
b. Verilen bir yapının başka bir yapıya dönüştürülmesi. Örneğin, verilen bir metinde
geçen tüm birinci tekil şahıs zamirleri, 3. tekil şahıs zamirlere değiştirilmesi.
c. Verilen örnek bir diyalog veya metnin anahtar kelimeleri kullanarak yeniden
yazdırılması.
d. Düzensiz olarak verilen cümleleri sıraya koyma veya yeniden yazma alıştırmaları.
e. Verilen sorulara bir bütünlük içinde cevaplar hazırlama.
f. Yarım bırakılmış bir cümlenin tamamlanması yaptırılabilir.26
2. Dikte yapma:
a. Ders izlendikten sonra, bu derse ait metin veya diyalog ev ödevi olarak verilir.
Öğrenci bunun yazılışını öğrenir

24 Hengirmen, Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, s.50. Demirel, Demirel, Yabancı Dil Öğretimi,
İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s.120.
25 Hengirmen, Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, s.51.
26 Komisyon, Let's Speak English Teohes's Book 1; Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler,
Teknikler. s.127.
16
b. Bir sonraki derste öğretmen metni okur ve öğrencilere dağıtır.
d. Öğrenciler yanlışları düzeltir.
e. Daha sonra aynı metin veya diyalog asıl metinle karşılaştırılarak yanlışlar
düzeltilir.27
3. Serbest yazma: Öğrenilen dil kalıpları ve kelimeleri kullanmak amacıyla
kompozisyon, mektup, kısa hikâye, şiir, makale vb. yazılar hazırlayarak serbest yazma
çalışması yapılabilir.
8.6. DİYALOG ÖĞRETİMİ
Arapça öğretiminde önemli bir yer tutan diyalog öğretiminde aşağıdaki basamaklar
izlenebilir.
1.Öğrencilere konuşmanın geçtiği sahnenin varsa resmi, yoksa figürler aracılığıyla
diyalogla ilgili ön fikir verilir.
2.Ders kitapları kapalı olduğu hâlde, diyalog kayıttan dinletilir veya öğretmen
tarafından okunur.
3.Öğrencilere diyalogla ilgili (Nerede geçiyor?, Kaç kişi var?, Konuşanlar bay mı
bayan mı?, Hangi konudan bahsediyorlar? vb.) sorular sorulur.
4.İkinci, üçüncü, dördüncü kez diyalog okunur ve sorular tekrarlanır.
5.Öğrencilerin ilk cümleyi tekrar etmeleri istenir. Doğru tekrarlayabilirlerse ikinci,
üçüncü cümleye geçilir, değilse birinci cümle doğru telâffuz edilinceye kadar öğretmen
tarafından veya kayıttan tekrarlanır.
Bu durum, tüm cümleler öğrenciler tarafından doğru olarak tekrarlanıncaya kadar
devam eder.
6.Kitaplar açılır ve öğrenciler tarafından diyalog önce sessiz, sonra yüksek sesle
okunur.
7. Diyalogdaki konuşmacı sayısı kadar öğrenci ile diyalog tekrar okunur.
8. Diyalog birkaç kez öğrenciler tarafından canlandırılır.
9.Öğrencilere bilmedikleri kelimeler sorulur ve bunlar öğretilir (Kelime öğretimi
başlığındaki açıklamalar ışığında).
10.Diyalogun iyice anlaşılması için diyalogda geçen konuşmalarla ilgili (Kim, ne,
nerede, nasıl, niçin yaptı/ söyledi? vb.), sorular sorulur.
11.Öğrencilerden (diyalogda geçen kişi sayısınca gruplara ayrılarak) benzer yeni
diyalog yazmaları ve onları canlandırmaları istenir. Böylece öğrencilerin hem dinleme

27 Hengirmen, Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi , s. 73.
17
anlama, hem konuşma hem de yazma becerilerini geliştirmesi sağlanır.
12.Diyalogda geçen dil bilgisi kuralları, konuda geçtiği kadar, ayrıntıya inmeden
açıklanır.
13.Diyalogdaki dil bilgisi konuları ile ilgili alıştırmalar bol miktarda yaptırılır.
8.7. KELİME ÖĞRETİMİ
Dil öğrenme, bir anlamda kelime öğrenimi demektir. Dil bilgisi kurallarını
öğrenmenin bir sınırı varken kelime öğrenmede sınır yoktur. Bu sebeple günümüzde
okullarda kelime öğretimine ağırlık vermek önem kazanmıştır. Eskiden olduğu gibi
kelimelerin bir liste hâlinde anlamlarıyla birlikte ezberlenmesi yoluyla öğrenilmesinden
vazgeçilmiştir.
Kelimelerin anlamı, tümden gelini yoluyla metin/diyalogun anlam bütünlüğü içinde ya
da bir iletişim bütünlüğü içinde öğretilmeye çalışılmalıdır.
Kelime öğretiminde yararlanılabilecek etkinlikler şunlar olabilir:
1.Gerçek nesneler göstererek
2.Jest ve mimiklerle
3.Yapılabilecek hareketleri (yürümek, koşmak, gülmek vb.) bizzat göstererek
4.Daha önce öğrenilen kelimeleri kullanarak yapılan açıklamalarla
5.Eş ve zıt anlamlar yardımıyla
6.Fotoğraf, resim, poster, tahtaya yapılan çizimler vb. yardımıyla
7.Uygunsa birleşik cümleleri anlamlı parçalara bölerek
8.Sözlük yardımıyla
Bu etkinliklerden yararlanılarak öğretilen kelimelerin bir cümle veya metin içinde
kullanılışının gösterilmesi yararlıdır. Bundan sonra kelimeler cümle içinde kullanılarak
pekiştirilebilir
8.8.DİLBİLGİSİ ÖĞRETİMİ
Arapça öğretiminde önemli bir yer tutan dilbilgisi öğretiminde aşağıdaki
basamaklar izlenebilir.
1. Her konunun dil bilgisi/yapı bölümü işlenirken programda belirtilen sıraya
uyulmakla beraber, gerekli görülen durumlarda yer değiştirme yapılabilir.
2. Dil bilgisi kurallarının öğretimi yalın hâlde değil; metin/diyalog ve alıştırmalarda
bol örnekler aracılığıyla kullanılmalıdır. Öğrenciye doğrudan dil bilgisi kuralları verme
yerine, bol alıştırma yaptırılarak meleke kazandırılmalıdır.
3. Önceki ünitelerde geçen dil bilgisi kurallarının unutulmaması için yer hatırlatıcı
18
alıştırmalar yaptırılmalıdır.
4. İhtiyaç görülen yerlerde kurallar çok kısa bir şekilde verilmelidir.
5. Öğrencilerin dil bilgisi kurallarını ezberlemelerinden çok, dili meleke hâline
getirerek öğrenmeleri ve kullanmaları amaçlanmaktadır.
9.DERS İŞLENİŞİYLE İLGİLİ GENEL İLKELER
1. Arapça öğretimde öğrenci merkezli yaklaşım esas olmalıdır. Bu bakımdan öğretim
sürecinde öğrencinin aktif katılımı esastır.
2. Dili bir iletişim aracı olarak kullanmayı öğretirken, dört temel becerinin (dinlemekonuşma-okuma-yazma)
birlikte öğretilmesi esastır. Ancak hazırlık düzeyinde dinleme ve
konuşma becerilerinin kazandırılmasına önem ve öncelik verilmelidir.
3. Konular basitten karmaşığa, somut kavramlardan soyuta doğru öğretilmelidir.
4. Mümkün olduğunca görsel ve işitsel ders araçları, eğitim durumlarına göre birlikte veya
ayrı ayrı kullanılmalıdır.
5. Arapça dersinde, öğrencilerin Arapça’yı daha çok duymaları ve kullanmaları
esastır. Bu sebeple öğretmen, derste Arapça iletişim kurmaya özen göstermeli, gerekmedikçe
Türkçe konuşmamalıdır.
6. Sınıf içi uygulamalarda, her seferinde bir tek kelimeyi, işlevi ya da cümle yapısını
öğretmek temel ilke olmalıdır. Özellikle başlangıç düzeyinde temel bilgiler ve kavramlar,
ayrıntılara girilmeden verilmelidir.
7. Arapça’da cümle yapısı ve hareke ayrı bir önem taşır. Bu bakımdan önceleri harekeli
basit metin/diyaloglar okutulmalı, daha sonra hareke azaltılarak öğrencilerin harekesiz
metin/diyalogları okumaları sağlanmalıdır.
8. Hazırlık sınıfından itibaren sözlük kullanma alışkanlığı kazandırılmalıdır.
9.Öğrenciler, kendi aralarında dili kullanmaya teşvik edilmeli ve
cesaretlendirilmelidir.
10. Bir konu için ayrılacak süreye, öğretmen karar verecektir. Konunun uzunluğuna ve
öğrencinin durumuna göre karar verirken ortalama olarak 10 saatin dağılımı aşağıdaki şekilde
olabilir:
a. 3 saat metin/diyalog
b.1-2 saat dil bilgisi
c.3-4 saat alıştırmalar
d.2 saat yazı ve telâffuz çalışması
19
10.ARAPÇA DERS KİTAPLARININ ÖZELLİKLERİ
Arapça dersinin içeriği, metin/diyalog, alıştırmalar ve dil bilgisi konuları ile yazı ve
telâffuz çalışmalarından oluşmalıdır. Kitap yazarları şu hususları göz önünde bulundurmalıdır:
Metin/Diyalog
1. Başlangıçta metin/diyaloglar kısa, anlaşılır, basit ve ağırlıklı olarak günlük hayatta
çok kullanılan konuları içerirken, üst seviyelerde ise amaca göre konular değişebilir.
2. Metin/diyaloglar, basitten karmaşığa doğru aşamalı olarak sıralanmalıdır.
3. Başlangıçta metinler çoğunlukla diyalog şeklinde, konuşmaya ve belli kalıpları
öğretmeye yönelik olmalıdır.
4. Metin/diyaloglar, yaşayan Arapça’yı yansıtacak şekilde düzenlenmelidir.
5. Her konu bir metin/diyalogla başlamalı, belirlenen dil bilgisi konularında hangisi
amaçlanmışsa metin içerisinde o konuyla ilgili örnekler bulunmalıdır.
6. Metin/diyalogların sonunda metnin anlaşılmasına yönelik sorular bulunmalıdır.
7. Metin/diyaloglar orijinal Arapça kaynaklardan alınmalıdır.
Alıştırmalar
Metin/diyalogların daha iyi anlaşılması ve metin/diyalog içinde verilmesi amaçlanan
cümle yapısı ve dil bilgisi konusunun kavratılarak pekiştirilmesi için sınıf düzeyi ve konuların
özelliği de dikkate alınarak yeteri kadar alıştırmaya yer verilmelidir.
Alıştırma örnekleri:
1.Bir dizi kelime arasından eş veya zıt anlamlı kelimeyi seçip işaretleme.
2.Karışık verilen kelimelerden anlamlı ve basit cümleler oluşturma.
3.Karışık olarak verilen bir dizi cümleyi anlam bakımından uygun bir şekilde
sıralama.
4.Cümle içinde boş bırakılan yerlere cümlenin yapısı ve anlamına uygun fiil, fail,
meful, harfi cer, zamir, işaret ismi vb. getirme/yerleştirme.
5.Cümlede geçen isimlerin yerine zamir getirme.
6.Verilen metin/diyaloglar ile bir resmi eşleştirme.
7.Bir dizi resim/ filmde yer alan olayı, öğrendiği cümle kalıpları ile ifade etme.
8.Soru cümlelerine cevap, cevap cümlelerine soru yazabilme, düz cümleleri soru
cümlesi hâline dönüştürme.
9.Olumlu cümleyi olumsuz, olumsuz cümleyi olumluya çevirme.
10.Verilen bir parçadaki çoğul cümleleri tekil, tekil olanları da çoğula, müzekker
20
olanları müennese, müennesleri de müzekkere çevirme.
11.Anlam ve dil bilgisi bakımından çoktan seçmeli cevaplardan doğruyu bulma.
12.Bir metin/diyalogda geçen fiillerin zamanım ve şahıslarını değiştirme.
13.Verilen cümlelerin anlam ve dil bilgisi bakımından doğru ve yanlış olanlarını
işaretleyerek yanlışları düzeltme.
14. Metin/diyalogları basit cümlelerle sözlü ya da yazılı olarak özetleme.
15. Verilen bir dizi cümle grubu içinden anlam bakımından ilgisiz olanını işaretleme.
16. Bir cümlenin sonunda boş bırakılan yere verilen bir dizi cümleden anlam veya dil
bilgisi bakımından uygun olanını seçme.
17. Deyim, atasözü veya bir cümleyi basit ifadelerle açıklama.
18. Öğretmenin okuduğu bir metin/diyalogu tekrar etme,
19. Öğretmenin okuduğu bir metin/diyalogu yazma,
20. Harekesiz bir cümle veya metni harekeleme,
21. Gösterilen film, resim, harita vb. hakkında konuşma/yazma,
22. Verilen bir konuyla ilgili, sınıf düzeyine uygun basit kompozisyon çalışması
yapma.
Dil bilgisi
1. Dil bilgisi konuları bir sistem içinde kademeli olarak verilmelidir.
2. Dil bilgisi konuları önce metin/diyalog içinde verilmeli, alıştırmalarla da uygulamalı
olarak pekiştirilmeli ve sonunda kural olarak açıklanmalıdır.
3. Fiiller topluca çekim yapılarak değil, alıştırma ve cümleler içinde bolca kullanılarak
kavratılmalı; öğrencinin çok sayıda alıştırma yapması ve bunları cümle içinde kullanması
sağlanmalıdır.
4. Başlangıçta günlük hayatta çok karşılaşılan sahih ve sülâsî fiillerin kullanılmasına
özen gösterilmelidir.
5. Dil bilgisi konularında sınıf seviyesinin üstünde ağır, tartışmalı az kullanılan
ayrıntılara girilmeyip basit, anlaşılır ve çok kullanılan kurallar verilmelidir.
11.ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Arapça öğretiminde yapılacak sınavlar ve ölçme değerlendirmede şu hususlara
uyulmalıdır:
1. Her konuyu, üniteyi ve dönem sonunda belirtilen genel ve özel amaçları sınayacak
ölçme soruları uygulanmalıdır.
21
2. Ölçme araçları, amaç ve davranışların bütününü kapsamalıdır.
3. Sorular, kolaydan zora doğru sıralanmalıdır.
4. Aynı ve benzer davranışları ölçen sorular bir araya getirilmelidir. Değişik konularla
ilgili sorulardan, aynı konu ile ilgili olanlar bir arada bulunmalıdır.
5. Ölçme araçlarından sınıf içi uygulamalarda öğretim amacıyla yararlanılmalıdır. Her
sınav sonunda ortaya çıkan eksikliklerin giderilmesi için tamamlayıcı etkinliklere yer
verilmelidir.
6. Her sınavda, dinleme anlama, kelime bilgisi, yapı bilgisi, okuma ve yazma
becerilerini ölçmeye yönelik sorular bulunmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki soru şekillerine yer
verilebilir:
1. Çoktan seçmeli
2. Doğru-yanlış
3. Ne, niçin, nerede, nasıl..? Gibi açık uçlu,
4. Yorum gerektiren,
5. Cümle genişletme,
6. Bağlaç bulma, yerleştirme,
7. Özet tamamlama,
8. Cümle tamamlama,
9. Anlam/dil bilgisi yönünden yanlışları bulma,
10. Cümle kurma (karışık şekilde tüm kelimeler verilerek anahtar kelimeler
verilerek, eşleştirme yoluyla),
11. Daha önce/sonra, ne olduğunu /olacağını tahmin etme,
12. "Evet/Hayır" cevaplı,
13. Listeleme ( fiiller, düşünceler)
14. Sınıflandırma ( kelimeler, isimler ),
15. Listeden seçme,
16. Eş anlamlı cümleyi veya kelimeyi bulma,
17. Verilen tanıma uygun kelimeyi bulma,
18. Zıt anlamlı kelimeyi bulma,
19. Doğru sıfat, edat vb. bulma,
20. Eşleştirme,
21. Yerine kullanılan kelimeyi bulma,
22
22. Anlam yönünden ilişkili kelimeleri gruplandırma,
23. Verilen cevap cümlelerine soru hazırlama,
24. Öğretmenin okuduğu bir metin/diyalogu öğrencinin tekrar etmesi,
25. Okunan bir metin/diyalogu öğrencinin kendi cümleleri ile anlatması,
26. Öğretmenin okuduğu bir metin/diyalogu öğrencinin yazması,
27. Harekesiz bir cümle veya metnin harekelenmesi,
28. Gösterilen film, resim, harita vb. hakkında konuşma/yazma,
29. Verilen herhangi bir konuda konuşma,
30. Verilen herhangi bir konuda kompozisyon yazma.
12.DİLBİLGİSİ Mİ KONUŞMA MI ÖĞRETELİM TARTIŞMASI
Ülkemizde yabancı dil öğretim yöntemleri içinde en çok tartışılan konuların başında
dilbilgisi öğretimi gelir. Bu yüz yılın başlarında dil öğrenmek, gramer öğrenmek şeklinde
anlaşılıyordu. Buna tepki olarak bazı dilciler, anadilini öğrenen bir çocuğu örnek vererek
dilbilgisine gerek olmadığını ileri sürmüşlerdir. Bu görüş yeni öğretim yöntemleri arayışlarına
sebep olmuştur.28
Yabancı dil öğreniminde dilbilgisi öğreniminin gereksiz olduğunu söylemek yanlıştır.
Ancak dil öğrenmek demek, o dilin gramer kurallarını ezberlemek de değildir. Konuyla ilgili
bir bilim insanının görüşlerine bakalım:
1. Anadilini öğrenen bir çocuğun dilbilgisi kurallarına gerek duymadığı tezi doğru
değildir. Çocuk, ilkokula gidinceye kadar dört temel beceriden dinleme anlama ve konuşma
becerilerini öğrenir. Okuma ve yazma becerilerini öğrenmek üzere okula gider. Anadilinin
inceliklerini öğrenmek için de dilbilgisi kurallarını öğrenir. Yalnız çocuğun ve yabancı dil
öğrenen birinin dilbilgisi kurallarını öğrenmesi arasında önemli bir fark vardır. Çocuk
anadilini belli bir ölçüde öğrendikten sonra dilbilgisi öğrenir. Ezber olarak bilinçsiz bir
biçimde kullandığı kurallar, bilinçli bir duruma gelir ve anadilini daha bilinçli olarak tanır.
Yabancı dil öğrenen bir kimse de karşılaşılan durum ise bunun tersidir. Önce dilbilgisi
kuralları öğrenilir ve bu kurallar yardımıyla dildeki dört beceri geliştirilmeye çalışılır.
2. Anadilin öğrenilmesi sırasında, öğrenilen tüm kelime ve kurallar hiçbir engele
rastlamadan beyne yerleşirler. Oysa yabancı dil öğrenen bir kimsenin zihninde öncelikle
kendi anadiline ait bilgiler yerleşiktir. Yabancı dil, anadilin üzerine inşa edilmek zorundadır.
Bu durum bilinçaltında yeni analiz ve sentez işlemlerini gerektirir. Yabancı dilin kurallarını
öğrenmek, anadili ile karşılaştırmak, bilinçaltının yaptığı analiz ve senteze yardımcı olmak

28Demirel, Demirel, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, s.31-34; Hengirmen, Dil Öğretim
Yöntemleri ve Tömer Yöntemi. s. 51-52.
23
yönünden çok yararlıdır. Böylece anadili ile öğrenilen dili gerçek anlamda öğrenebilmek,
temel dört becerideki işlevlerin tamamını yerine getirebilmek için dilbilgisi gereklidir.
Burada sorulması gereken sorular yalnızca şunlardır: Dilbilgisi nerede, ne zaman, ne kadar
gereklidir?
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere dilbilgisi amaç değil, araçtır. Ancak,
yüzyıllar boyu bu durum yanlış anlaşılmış ve dilin kendisi öğretileceği yere, dilbilgisi
kuralları öğretilmiştir. Amaç, araç durumuna gelmiş dilin kurallarını bilen, ama öğrendiği dili
konuşamayan, okuduğunu anlamayan insanlar yetiştirilmiştir. Günümüzde bile orta ve
yükseköğretimde bu yanlış yol izlendiği için yabancı dil öğretimi bir çıkmaza girmiştir.
Gençlerin enerjileri, zamanları ve devletin milyarları boşa harcanmaktadır.
Dilbilgisi öğrenilen dilin temel kurallarını işleyiş düzenini kavramaya yardımcı olacak
kadar öğretmek yeterlidir.29
Konuyla ilgili olarak Arapça kitaplarının yazarları şöyle yazmaktadır. "Arapça’nın
meslek dersi olma özelliği bu dersin gramer bilgisi şeklinde okutulması sonucunu doğurdu.
Gramer kaideleri ağırlıklı olarak okutulup öğretiliyor, gramer kaidelerinin izahı ve tahlil için
okunan metinler ise, adeta bir ders gibiydi. Metin ayrı, gramer ayrı ve her ikisinde de
maksadın kavaid öğrenmekten ibaret olduğu acayip bir Arapça öğretimi yıllarca sürüp
gitti."30
Yazarlar bu yanlışın yıllarca sürüp gittiğini ve artık bunun terk edilmesini söylüyorlar.
Maalesef, bu durum bugün de sürüp gitmektedir. Hâlbuki bir dilin dilbilgisi kurallarını
bilmek, o dili bilmek demek değildir. Bir dili bilmek, o dilde konuşulduğunda ve okuduğunda
anlama, konuşabilme ve yazabilme becerilerini kazanmak demektir. Bu sebeple dilbilgisi
öğretimi amaç olmaktan çıkmalı ve bir araç olarak öğretilmelidir.
SONUÇ
Arapça bizim için bir yabancı dildir ve yabancı dillerin gelişmiş öğretim yöntem ve
teknikleri ile öğretilmelidir. Dil bir bütündür ve o bütünlüğü ile öğrenilmeli ve öğretilmelidir.
Bu nedenle (özellikle başlangıç döneminde), tüm yabancı dil öğretiminde kabul edilen dört
temel beceri olan, dinleme, anlama, okuma, konuşma, yazma becerilerinin kazandırılması
hedeflenmelidir.

29 Hengirmen; Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi. s.52-53.
30 Maksutoğlu, Mehmet ve Cebeci, Suat, Arapça Öğretiminde Rehber Kitap, İst. 1986, s.7.
24
KAYNAKLAR
Aydın, Mehmet Zeki, “Arapçayı Nasıl Öğretelim?”, Din Öğretiminde Yeni
Yaklaşımlar, MEB İstanbul, 2000, s.53-68.
Aydın, Mehmet Zeki, “Eğitimde Program Geliştirme ve Arapça Programı Üzerine”
CÜ İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sivas 1996, sayı:1, ss.123-142.
Aydın, Mehmet Zeki, Din Öğretiminde Yöntemler, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
2011.
Bilgin, Beyza, Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi
Yayınları, Ankara 1990.
Bloom, B. S. vd., Taxonomie des Objectifs Pédagogiques, Domaine Affectif,
Tome:2:, Traduit par Marcel Lavallee, Montreal (Québec, Kanada) 1969.
Budak, Yusuf, İletişimci Yaklaşımın Yabancı Dil Eğitim Programlarındaki Yeri,
Hacettepe Ü SB Y.Lisans Tezi, Ank.1992.
Büyükkaragöz, Savaş ve Çivi, Cuma, Genel Öğretim Metotları, Konya 1994.
Cemal, Yıldırım, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, MEB. İst. 1973.
Defeldre-Hincq, Mar-e-France, Définition et Taxonomie des Objectifs
Pédagogiques, Liège (Belçika) 1996.
Demircan, Ömer, Dünden Bugüne Türkiye'de Yabancı Dil, Remzi Kitabevi, İst.
1988.
Demirel, Özcan, Yabancı Dil Öğretimi, İlkeler, Yöntemler, Teknikler, Ank. 1990
Doğan, Hıfzı, Analiz ve Program Hazırlama, Ankara 1982.
Ertürk, Selahattin, Eğitimde Program Geliştirme, Ankara 1975.
Hengirmen, Mehmet, Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri ve Tömer Yöntemi, baskı
yeri ve tarihi yok.
Hüseyin Akıncı vd. Modern Usullerle Arapça Serisi Öğretmen Kılavuzu,
Ankara1993
Légender, Renald, Dictionnaire Actuel l’Education, Librairie Larousse, Paris 1988.
Maksutoğlu, Mehmet ve Cebeci, Suat, Arapça Öğretiminde Rehber Kitap, İst. 1986.
Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, İmam Hatip Lisesi Anadolu
İmam Hatip Lisesi Yabancı Dil Ağırlıklı İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri
Programları, Ankara 1999.
Oğuzkan, Ferhan, Eğitim Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara1981.
Önder, N. Kemal, Öğretimde Program, İlke ve Yöntemler, Konya 1986.
25
Sönmez, Veysel, Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı, Ankara1986.
Tekin, Halil, Eğitimde Ölçme Değerlendirme, 7. Baskı, Ankara 1993.
Varış, Fatma, "Program Geliştirmeye Sistematik Yaklaşım", Eğitim Bilimlerinde
Çağdaş Gelişmeler, Eskişehir 1991, ss.13-19.
Varış, Fatma, Eğitimde Program Geliştirme, Ankara1988.