Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi
2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1 Sayfa: 227-242
İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ
BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN ARAPÇA LİSANS DERSLERİ
HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ
-19 Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ÖrneğiMehmet
Akif DEMİR*
Özet
Bu çalışmada İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği
bölümü öğrencilerinin Arapça lisans dersleri hakkındaki görüşlerine
yer verilmiştir. Bu bağlamda ilk olarak Arapçanın DKAB öğretmenleri
için önemine değinildikten sonra 19 Mayıs Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi İDÖ bölümündeki 107 öğrenci ile yapılan mülakat
sonuçları değerlendirilerek bu bölümde okutulan Arapça lisans
derslerine yönelik öneriler sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İlköğretim din kültürü öğretmenliği, Arapça
dersi, 19 Mayıs İlahiyat
The Department of Primary Culture of Religion and Ethics
Education Students’ Views About in Arabic Degree
-Example of 19 Mayis University, Faculty of TheologyAbstract
In this study, the opinions of students of department of religious
education teacher about Arabic lessons of RE department are included.
First of all, importance of Arabic language for RE teachers
are mentioned; then results of field results are clarified. At last,
recommendations are mentioned about Arabic courses in RE department.
Key Words: The Department of Primary Culture of Religion Education,
Arabic degree, 19 Mayis Faculty of Theology

* Öğretim Görevlisi, 19 Mayıs Üniversitesi, İlahiyat Fak., İDÖ Bölümü
228 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
Giriş
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitimi Bölümü (İDÖ), ilk
defa, 1997-1998 akademik yılında, İlahiyat Fakülteleri bünyesinde kurularak
eğitim-öğretim faaliyetine başlamıştır. 2006-2007 akademik yılında
öğretmen yetiştiren bütün bölümlerin toplandığı Eğitim Fakültesi bünyesine
aktarılmış ve bu süreçte programında bazı değişiklikler yapılmıştır.
Halen yürürlükte olan program, 2010-2011 öğretim yılında güncellenen
ve ülkemizdeki bütün İDÖ bölümlerinde uygulanmakta olan İlköğretim
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği lisans programı 2012 yılında
tekrar İlahiyat Fakülteleri bünyesine aktarılmıştır. Programın amacı İlköğretim
okullarının 4-8. Sınıflarında okutulan Din Kültürü ve Ahlak
Bilgisi dersini yürütecek öğretmenler yetiştirmektir. Bu amaç doğrultusunda
hazırlanan program % 47 oranında alan bilgisi, % 27 oranında
genel kültür bilgisi ve % 26 oranında öğretmenlik meslek bilgisi derslerinden
oluşmaktadır. Derslerin % 12’si seçmeli derslerden oluşmaktadır.
Genel kültür dersleri daha çok ilk yarıyıllarda toplanmış olup sonraki
yarıyıllarda azalmaktadır. Öğretmen adaylarına pedagojik formasyon
kazandırmayı amaçlayan öğretmenlik meslek bilgisi dersleri her yarıyıla
yaklaşık oranlarda dağıtılmıştır. Alan bilgisi kazandırmak için Temel
İslam Bilimleri, Din Bilimleri, İslam Tarihi ve Sanatına İlişkin dersler
uygun bir sıralama ile bütün yarıyıllara yayılmıştır.1
İDÖ bölümlerinde her bir yarıyılda üçer saat olmak üzere dört yarı
yılda toplam 12 saatlik Arapça dersleri bulunmaktadır. Başta Kur’an-ı
Kerim olmak üzere, Temel İslam Bilimlerinin dili olduğu için önemli olan
Arapça dersinin, İDÖ mezunlarının istihdam alanları itibariyle de önemlidir.
Bu nedenle İlahiyat Fakültelerinde İDÖ bölümünde yapılan Arapça
öğretiminin nitelik boyutu, üzerinde durulması gereken bir konudur.
İDÖ bölümü programında yer alan Arapça derslerinin 2012 yılında
kabul edilen 4+4+4 eğitim sisteminde yer alan temel veya seçmeli Arapça
derslerindeki ihtiyacı karşılayabilme konusu hala tartışmalıdır. Bu makalede
İDÖ programında yer alan Arapça derslerine yönelik bu bölüm
öğrencilerinin görüşleri incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle araştırma-

1 Ayrıntılı bilgi için bkz. . M.Fatih GENÇ, "Avrupa ve Türkiye'de İlahiyat Fakülteleri Lisans
Programları, İspanya, Bosna Hersek, Hollanda, Belçika ve Almanya’daki İlahiyat Fakülteleri
İle Bir Karşılaştırma", Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi , Cilt 13/1, 27-45 pp,
2013
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 229
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
nın yöntemi, evren-örneklemi ve sınırlılıkları hakkında bilgi verildikten
sonra araştırma sonuçlarına yer verilecektir.
1. Araştırmanın Konusu
İlahiyat Fakültesinin temel amacı İslam Dininin ana kaynaklarına
kendisi ulaşabilen, bunları okuyup değerlendirebilen ve zihin dünyasını
oluştururken bunları referans alan, geçmişte ilahiyat temel alanında oluş-
turulmuş birikimden haberdar olan, içinde yaşadığı toplumun değerlerine
yabancı kalmayan, kültürel mirası değerlendirebilen, yaşanan hayatı,
bu hayatın etkin bir üyesi olarak kendi birikimiyle yorumlayabilen ve
karşılaşacağı problemlere akademik bir bakış açısıyla çözüm üretebilen
ilahiyatçılar yetiştirmektir.2 Bu birikime ulaşmak ve İslami ilimlerle
meşgul olabilmenin temel yeterliliklerinden birisi de hiç şüphesiz anahtar
bilgi olan Arap diline hakim olmaktır. Bu itibarla İlahiyat Fakülteleri ders
programlarına Arapçayı temel derslerden birisi olarak almış, hazırlık
sınıfları oluşturularak Arapçanın diğer ilimlerden önce öğrenilmesi yoluna
gidilmiş, buna mukabil İDÖ bölümlerinde ise ilk dört yarıyıla yayılmış
üçer saatlik derslerle yetinilmiştir.
Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, İslam Tarihi vb. ilimlerin temel kaynakları
Arapçadır. Allah, Kur’an’ı Arapça olarak Hz. Muhammed’e indirmiş,
O’da ilahi emirleri tebliğ etmiş, öğretmiş, uygulamış, gerekli açıklamaları
yapmıştır. Hz. Peygamber’e inanan Sahabe ve daha sonra gelen
İslam Bilginleri Kur’an’ı ve Hz. Peygamberin hadislerini, sonradan olu-
şan diğer ilimleri sonraki nesillere aktararak bu durum günümüze kadar
böyle devam etmiştir.
İşte bu ilimlerin öğretildiği ilahiyat fakültesi İDÖ bölümünü bitiren
bir ilahiyatçı, mezuniyet sonrası eğitim öğretim kadrosuna katılacak
ve ülkemizde ki resmi ve özel öğretim kurumlarında şu iki seçenekte
görev alabilecektir:
a. İmam Hatip Liseleri/ Orta Okulları
İmam Hatip Liseleri / Orta Okullarında öğretmenlik yapmayı hedefleyen
bir öğretmen, “hem doğru bilgi ile bilgilendirme hem bu bilgileri
doğru olarak kullanma usullerini öğretme hem de geçmişin kalıp çö-
zümleri ile günümüzün bu kalıbı aşan, açık toplum ihtiyaçları arasında
geçişi sağlama konusunda birlikte düşünmeyi başarabilmelidir. Öğret-

2 http://ilahiyat.ogu.edu.tr/index.php/tr/fakultemiz/tanitim
230 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
men adayının, öğrenciliklerinden itibaren kendilerini hem din kültürü
hem genel kültür açısından zenginleştirmeleri lazımdır.”3
İmam Hatip Liseleri/ Orta Okullarında meslek dersleri adı altında
Kuran’-ı Kerim, Arapça, Tefsir, Hadis, Siyer, Akaid-Kelam, Fıkıh, Dinler
Tarihi, İslam Tarihi vb. dersler okutulmaktadır. Bunlar içerisinde Arapça
haftalık ders saati en fazla olanlardan birisidir. Yabancı bir dil olan Arap-
çayı öğretirken; tüm yabancı dil öğretiminde kabul edilen dört temel
beceri olan, dinleme/anlama, okuma, konuşma, yazma becerilerinin kazandırılması
hedeflenmelidir.4 Çünkü bu dört beceri elde edilmeden bir
dil tam olarak öğrenilmiş olmaz.
İmam Hatip Liseleri/ Orta Okullarında yukarıda sıralanan Arapça
dışındaki diğer meslek derslerinin de okutulmasında Arapçaya ihtiyaç
vardır. Zira Tefsir, Hadis gibi derslerin müfredatlarında Arapça metinler
yer almaktadır. Hem bu derslerin okutulması, hem de bunların kaynaklarına
başvurulması durumunda Arapça bilmek gerekmektedir. Yine
Kuran’-ı Kerim dersini okuturken telaffuz, mahreç ve tecvid kurallarının
öğretilmesi ve uygulaması esnasında Arapçaya ihtiyaç olacaktır.
b. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği
Ülkemizdeki resmi ve özel tüm okullarda Anayasa gereği okutulması
zorunlu olan derslerden birisidir. Öğrenciler İlkokulun dördüncü
sınıfında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi ile karşılaşmakta, Ortaokul
ve Lisenin tüm sınıflarında okutulmaktadır. Ayrıca Kuran’-ı Kerim, Temel
Dini Bilgiler ve Hz. Muhammed’in Hayatı dersleri de seçmeli olarak
okutulmaktadır.
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersini ve diğer seçmeli dersleri okutacak
olan bir öğretmenin görev ve sorumluluklarının bilincinde olması,
öğrenciye sevgiyle yaklaşması ve donanımlı olması hayati önem taşımaktadır.
Dini doğru algılamak, din hakkında olumlu ve sağlıklı kanaat sahibi
olmak, dini öğrenmek ve yaşamak isteyen bireylerin çocukluk döneminden
itibaren elde ettiği kanaat ve algılar üzerine bina edileceği göz
önünde bulundurulmalıdır.

3 Bilgin B. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi, s. 118, Ankara, 2007
4 Aydın, M. Z. 24-25 Aralık 2011'de İstanbul'da DEM ve AKDEM tarafından düzenlenen
"İmam Hatip Liselerinde Arapça Öğretimi Sempozyumu"'nda"2011'de Arapçayı Nasıl
Öğretelim?" başlıklı bildiri.
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 231
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
“Din dersinin özel hedefi, İslam dininin hedefidir. Yani vahiy ürü-
nü Allah sözünün kişilere ulaştırılması ve onlarda bu sözler doğrultusunda
davranışların geliştirilmesidir.”5
“Din öğretiminin amacı, insanları güzelliklere ulaştırmaktır. İnsan
iradesini, duygu ve düşüncesini öyle eğitmelidir ki doğru, güzel ve iyi
olan hayat tarzını gerçekleştirebilsin, dini anlayışı bunların gerçekleşmesine
yardımcı olsun. Hayatın her kesiminin içinde; çocukluk, gençlik ve
yaşlılık dönemlerinde ve her iş ve alanda tutarlı, başarılı ve mesut olmasında
doğru bir şekilde öğrendiği dininden güç ve kuvvet alabilsin.”6
İşte Din Kültürü öğretmeni eğitimin bu dönemlerinde öğrenciler
tarafından dinin temsilcisi, yorumlayıcısı, uygulayıcısı ve modeli olarak
algılanacaktır. Rol model olarak bu algılamaların sonucu oluşacak beklentileri
karşılayabilmek için öğretmenin inceleme, araştırma yapması,
kendisini donanımlı hale getirmesi gerekir. Karşılaşabileceği çeşitli sorulara
makul, mantıklı, ikna edici, açıklayıcı ve çağın gereklerine göre anla-
şılabilir cevaplar verebilmelidir. Bütün bunları yapabilmesi için temel
kaynakları referans almalı, düşünce, kanaat ve cevaplarını bu temel kaynaklara
dayandırmalıdır. Dolayısıyla bu kaynakların dili olan Arapçayı
bilme ihtiyacı ortadadır.
Bu bağlamda makalede İlahiyat fakültesi İDÖ bölümünde okuyan
öğrencilerin İDÖ lisans programında okutulan Arapça derslerine yönelik
görüş ve önerileri araştırılmıştır.
2. Araştırmanın Yöntemi
Konunun araştırılmasında nitel araştırma7 yöntemlerinden gözlem,
görüşme ve doküman analizi tercih edilmiştir. Araştırmada nitel araştır-

5
Bilgin, B. 8-10 Nisan 1988 Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri, ‘Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi Özel Öğretim ve Yöntemleri Üzerine’ başlıklı bildiri. S: 334, Ankara, 1991
6 Ayhan, H. 8-10 Nisan 1988 Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri, ‘Din Kültürü ve
Ahlak Bilgisi Öğretiminin Başlıca Meseleleri’ başlıklı bildiri. S: 344, Ankara, 1991
7 Nitel araştırma metodu Psikoloji ve Sosyal Bilimlerde uzun bir geçmişe sahiptir. Psikoloji
alanmda Wilhelm Wundt Toplum Psikolojisi (1900-1920) araştırmaları çerçevesinde
deneysel metotların yanmda anlamaya ve tasvire dayanan metotları kullanmıştır. Amerikan
Sosyolojisinde ise 1940'ların ortasma kadar Biyografik Metotlar, Durum Analizleri,
Tasvir Edici Analizler merkezî konumdaydı. 1960'lardan itibaren Amerikan Sosyolojisinde
standardize edilmiş nicel sosyal araştırmalara ve onların teori anlayışlarına
yönelik kritikler başlamıştır. Alman literatüründe ise bu durum 1970'leri bulmaktadır.
Nitel araştırmanm tarihî gelişim süreci hakkmda daha geniş bilgi için bkz. Uwe Flick,
Qualitative Sozialforschung, Rowohlts Taschenbuch Verlag, Hamburg 2002, s. 20-26. (nak-
232 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
ma yöntemlerinin seçilmesinde, nitel araştırmalarda araştırmacının, bizzat
durumun içinde olması ve bu araştırmaların doğal ortamda insanların
davranışlarını inceleme imkânı vermesinden kaynaklanmaktadır.
Böylece alandan elde edilen deneyim ve görüşler birebir elde edilerek
verilerin analizinin doğru şekilde yapılmasını sağlamaktadır. Bu araştırma
yaklaşımı aynı zamanda önceden belirlenen araştırma sorunlarının
alanda şekillenmesine de yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla araştırmaya
açık ve esnek bir tutum sağlamaktadır.
2.2. Verilerin Toplanması
İDÖ bölümü öğrencilerinin Arapça lisans dersleri hakkındaki gö-
rüşlerinin incelendiği makalede tarama modeli benimsendiğinden öncelikle
alanla ilgili kitap ve makalelere başvurulmuştur. Bu bağlamda
Arapça dersleri hakkında yazılmış kitaplar, makaleler, tezler, süreli yayınlar,
web sayfaları vb. kaynaklar taranmış ve yararlanılmıştır.
Görüşmeler 19 Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İDÖ bölümü
öğrencileriyle yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ile yapılmıştır. Öğrencilere
mülakatta şu sorular yöneltilmiştir:
- Bir Din Kültürü öğrencisi /eğitimcisinin Arap Dilini öğrenmesi/
bilmesinin gerekliliği hakkında ne düşünüyorsunuz?
- Arapça dersinin mevcut programdaki kredisi ve dönemlere göre
dağılımıyla ilgili görüşünüz ve teklifleriniz nelerdir?
- Arapça dersinin mevcut içeriğiyle ilgili kanaatleriniz ve önerileriniz
nelerdir?
- Arapça dersinin öğretim elemanlarının, formasyonları ve derste
kullandıkları metotlarla ilgi görüş ve önerileriniz nelerdir?
- Arapça dersinde kullanılan kitap ve diğer materyallerle ilgili de-
ğerlendirme ve teklifleriniz nelerdir?
- Arapça dersi için uygulanan ölçme değerlendirme metotlarıyla
ilgili görüş ve önerileriniz nelerdir?
- Öğretmenlik hayatınızda vereceğiniz Arapça derslerinin içeriğine,
seviyesine ve materyallerine dair bir bilginiz var mı, neler? Bu dersi
vermek ister misiniz? Neden?
- Daha iyi bir Arapça eğitimine dair teklifleriniz nelerdir? Hazırlık
sınıfı ile alakalı düşünceleriniz nedir?

len, Halise Kader Zengin, Almanya’da İslam Din Öğretimi Modelleri, Basılmamış Doktora
Tezi, AÜSBE, Ankara 2007.)
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 233
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
Veri toplama aşamasında İDÖ bölümünün üçüncü ve dördüncü
sınıflarda okuyan 107 öğrenci ile görüşme yapılmış ve yapılan görüşmeler
MAXqda nitel araştırma programı ile analiz edilmiştir.
2.3. Araştırmanın Evren ve Örneklemi
Araştırmanın evreni 19 Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İDÖ
bölümünün üçüncü ve dördüncü sınıfında okuyan 400 öğrencidir. Örneklemi
ise üçüncü ve dördünce sınıfta okuyan 107 öğrencidir. Bu bağ-
lamda seçilen örneklem evrenin % 27’sini oluşturmaktadır. Bu örneklem
İDÖ bölümünde okuyan öğrencilerin Arapça lisans dersleri hakkındaki
görüşlerini ifade etmede yeterlidir.
Örneklem olarak üçüncü ve dördüncü sınıftaki öğrencilerin seçilmesinde
bu öğrencilerin dört dönem olan Arapça derslerinin tamamını
almış olmaları ve son sınıf öğrencilerin öğretmenlik deneyimi kapsamında
gittikleri okullarda aldıkları eğitimin yeterli olup olmadığını analiz
edebilecek durumda olmalarından dolayıdır.
2.4. Araştırmanın Sınırlılıkları
Bu araştırma 19 Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İDÖ bölü-
münde 2013-2014 öğretim yılında okuyan üçüncü ve dördüncü sınıflarında
okuyan öğrencilerle sınırlıdır.
3. Bulgular ve Yorumlar
Bu bölümde 107 öğrenci ilen yapılan yarı yapılandırılmış mülakat
sonuçlarının bulgu ve yorumlarına yer verilmiştir.
Tablo 1- Araştırmaya katılan öğrencilerin cinsiyete göre dağılımı
Erkek Kız Toplam
57 50 107
Araştırmaya 57’si erkek 50’si kız olmak üzere toplam 107 öğrenci
katılmıştır.
Tablo 2- Araştırmaya katılan öğrencilerin sınıflara göre dağılımı
Üçüncü Sınıf Dördüncü Sınıf Toplam
52 55 107
Araştırmaya 52 tane üçüncü sınıf öğrencisi 55 tane ise dördüncü
sınıf öğrencisi katılmıştır.
234 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
Tablo 3- Araştırmaya katılan öğrencilerin yaş durumuna göre
dağılımı
20-23 Yaş Arası 74
24-26 Yaş arası 28
27 yaş ve üstü 5
Toplam 107
Araştırmaya katılan öğrencilerin 74’ü 20-23 yaş arasındaki öğrencilerden
oluşurken 28 tane 24-26 yaş arası, 7 tane de 27 yaş ve üstü öğrenci
bulunmaktadır.
Tablo 4. Bir Din Kültürü öğrencisi/eğitimcisinin Arap Dilini öğ-
renmesi/bilmesinin gerekliliği hakkında ne düşünüyorsunuz?
Dikab Öğrencisinin Arap Dilini Bilmesinin Gerekliliği Gerekli
Kur’an’ı Anlamak İçin 20
Din Eğitiminin Sağlıklı Bir Şekilde Verilebilmesi İçin 14
Ayet-Hadis Öğretimi İçin 10
İmam-Hatip Ortaokulu Öğretmenleri İçin 2
Arapça Kaynakları Daha İyi Anlayabilmek İçin 7
Hayatın Her Alanında Kullanmak İçin 3
Halkı Aydınlatmak İçin 2
TOPLAM 58
Dikab Öğrencisinin Arap Dilini Bilmesinin Gereksizliği Gereksiz
En İnce Ayrıntısına Kadar Bilmeye Gerek Yok 3
Din Kültürü Öğretmenleri Derste Arapça Kullanmıyor 5
Sebep Belirtmeyenler 14
TOPLAM 22
Öğrencilere bir İDÖ bölümü öğrencisinin veya bir DKAB öğretmeninin
Arap dilinin bilmesinin gerekliliği hakkındaki görüşleri sorulmuş
öğrencilerin çoğunluğu Kur’an-ı anlamak, din eğitiminin sağlıklı bir şekilde
verilebilmesi , ayet-hadis öğretimi ve Arapça kaynakları daha iyi
kullanabilmek için Arapça bilinmesinin gerekli olduğunu belirtirken bir
kısım öğrencide DKAB derslerinde Arapça kullanılmadığı için bu dili
öğrenmenin gereksiz olduğunu söylerken diğer bir kısmı da ilköğretimde
öğretmen olacakları için en ince ayrıntısına kadar Arapça öğrenmenin
gereksiz olduğunu yüzeysel öğrenmenin yetersiz olduğunu belirtmişlerdir.
Bu sonuçlara göre İDÖ bölümü öğrencilerinin üçte ikisinin Arapça
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 235
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
dersini gerekli gördüğü sonucu çıkmaktadır.
Tablo 5. Arapça dersinin mevcut programdaki kredisi ve dönemlere
göre dağılımıyla ilgili görüşünüz ve teklifleriniz nelerdir?
Arapça dersinin mevcut programdaki kredisi ve dö-
nemlere göre dağılımı ve Teklifler
Mevcut Kredi
Yetersiz
Her Yıl Olmalı 5
Hazırlık Sınıfı Olmalı 6
Kredisi Yükseltilmeli 25
Bu Ders 4 Yıl Boyunca Verilmeli 9
1 Dönem Boyunca Sadece Arapça Verilmeli 2
Ders Saati arttırılmalı 22
Sebep Belirtmeyenler 6
TOPLAM 81
Arapça dersinin mevcut programdaki kredisi ve dö-
nemlere göre dağılımı ve Teklifler
Mevcut Kredi
Yeterli
Ders Saati Yeterli 9
Arapça 2. Sınıftan İtibaren Başlasın 5
TOPLAM 14
Öğrencilere Arapça dersinin mevcut programdaki kredisi ve dö-
nemlere göre dağılımıyla ilgili görüşünüz ve teklifleriniz nelerdir? Sorusu
sorulmuş öğrencilerin büyük oranda derslerin kredisinin yükseltilmesi,
ders saatlerinin arttırılması, 4 sene boyunca bu dersin verilmesi gerektiği
ve hazırlık sınıfının konması gerektiğini belirtmişlerdir. Bazı öğrenciler
için ders saatinin yeterli olduğu ve bu dersin birinci sınıf yerine ikinci
sınıftan itibaren başlaması gerektiğini belirtmişlerdir.
Bu sonuçlara göre İDÖ bölümü öğrencilerinin % 78’i Arapça ders
kredilerinin arttırılması gerektiğini söylemişlerdir.
Tablo 6. Arapça dersinin mevcut içeriğiyle ilgili kanaatleriniz ve
önerileriniz nelerdir?
Arapça dersinin mevcut içeriğiyle ilgili kanaatler ve öneriler Görüş sayısı
Arapça Yüzeysel Anlatılmaktadır 2
Öğrenciye Uygun Verilmeli 2
Gramer Çok Fazla Pratik Eksik 28
Az Zamanda Çok Konu İşleniyor 8
Detaya İnilmeden Anlatılmalı 1
Kelime Ezberi Yaptırılsın 7
236 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
Alıştırma Sayısı Artırılsın 3
İçerikte Bulmacalar Olsun 1
Kısa Film Ve Müzikler Olsun 2
Ayet Hadis Tercümeleri Yapılsın 2
Tercüme Yaptırılsın 8
Diyaloga Yer Verilmeli 2
Mevcut İçerik Yeterli 7
Mevcut İçerik Yetersiz 5
TOPLAM 78
Öğrencilere “Arapça dersinin mevcut içeriğiyle ilgili kanaatleriniz
ve önerileriniz nelerdir?” sorusu sorulmuş öğrencilerin en çok derste
gramere çok fazla yer verildiği pratiğe ise yer verilmemesinden şikayetçi
olmuşlardır. Buna ek olarak tercüme yaptırılmalı, kelime ezberi yaptırılmalı,
içerik yetersiz diyen öğrencilerde yer almaktadır. Çok az sayıda
öğrenci de içeriğin yeterli olduğu görüşünü savunmuştur.
Öğrencilerin çoğunluğunun dil pratiğinin eksikliğinden kaynaklandığını
belirtmesi ders kredisinin eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Çünkü öğretim elemanı 2 saatlik bir derste gramer konuları ancak yetiştirebilme
imkanı bulabilmektedir. Öğrencilerin tercüme yapılmasını istemeleri
de yine mevcut ders kredisi içerisinde zor görülmektedir.
Tablo 7. Arapça dersinin öğretim elemanlarının, formasyonları
ve derste kullandıkları metotlarla ilgi görüş ve önerileriniz nelerdir?
Arapça dersinin öğretim elemanlarının, formasyonları
ve derste kullandıkları metotlarla ilgi görüş ve öneriler
Görüş Sayısı
Hocalar Sık Sık Değişmesin 8
Farklı Ders İşleme Metotları Geliştirilsin 7
Aktif Katılımlı Ders İşlensin 5
Ezbere Dayalı Metot Bırakılsın 1
Görsellikten Yararlanılmalı 8
Kullanılan Metotlar Güzel 17
Öğretim Elemanları Seviyeye İnemiyorlar 12
Pratik Yapılmalı 5
Konular Yüzeysel Anlatılıyor 3
Öğretim Elemanları Öğrenciyi Zorluyorlar 3
Fiil Çekimleri Yerine Kelime Ezberi Yaptırılsın 3
TOPLAM 72
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 237
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
Öğrencilere “Arapça dersinin öğretim elemanlarının, formasyonları
ve derste kullandıkları metotlarla ilgi görüş ve önerileriniz nelerdir?”
sorusu sorulmuş öğrencilerden sadece 17 tanesi kullanılan metotlardan
memnun kaldığını belirtmiştir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu ( % 80)
öğretim elemanlarının öğrencilerin seviyesine inememesinden, hocaların
sık sık değişmesinden, aktif katılımı derslerin işlenmemesinden, konuların
yüzeysel olarak anlatıldığından şikayet etmişlerdir.
Kat sayı uygulamasının kalkmasından sonra düz lise mezunlarının
İDÖ bölümünü tercih etmeleri, düz lise mezunlarının İmam-Hatip Lisesi
mezunlarına oranla Arapça alt yapılarının olmamaları dersin öğretiminde
de zorlukları beraberinde getirmektedir. Özellikle İHL ve düz lise
mezunlarının karma olarak bulunduğu sınıflarda öğretim elemanları
dersin anlatımında zorluklar çekmesine neden olmaktadır. Ders kredisinin
azlığı ise konuların yüzeysel olarak işlenmesinin nedeni olarak görü-
lebilir. Hocaların sık sık değişmesi ise idarenin tasarrufu olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Tablo 8. Arapça dersinde kullanılan kitap ve diğer materyallerle
ilgili değerlendirme ve teklifleriniz nelerdir?
Arapça dersinde kullanılan kitap ve diğer materyallerle
ilgili değerlendirme ve teklifler
Görüş
Sayısı
Kitapta Tercüme Yapılabilecek Bol Bol Metin Olsun 4
Kitaplarda Kelime Bilgisi Verilsin 8
Kitaplar Ayrıntılı Olmalı 7
Alıştırmaların Sayısı Artırılsın 2
Ek Çalışma Kitabı Olsun 5
Renkli Arapça Kitapları Olmalı 1
Alıştırmaların Cevapları Olmalı 4
Görsel İşitsel Materyaller Kullanılsın 11
Konular Basitten Zora Doğru Verilsin 3
Kitap Ve Materyaller İyi 14
Kitap Ve Materyaller Yetersiz 17
TOPLAM 76
Öğrencilere “Arapça dersinde kullanılan kitap ve diğer materyallerle
ilgili değerlendirme ve teklifleriniz nelerdir?” sorusu sorulmuş ve
öğrencilerden sadece 14 tanesi (% 20) materyallerin iyi olduğunu belirtmiştir.
Diğer öğrenciler ise materyallerin yetersiz olduğu, görsel ve işitsel
238 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
materyallerin daha fazla kullanılması gerektiği, tercüme metinlerin kitapta
daha fazla yer alması, ek çalışma kitabı olması gerektiği konusunda
görüş belirtmişlerdir.
Arapça öğretimine dair materyal problemi bu dili öğretmeyi hedefleyen
hemen bütün kurumlarda halen çözülememiştir. Uzun yıllar
klasik materyallerle yapılmaya çalışılan bu faaliyetin tatmin edici neticeleri
olmamasına rağmen bu durum birkaç çalışma hariç yeni metotlarla
yeni materyallerin üretilmesine yol açmamıştır. Hal böyle iken pek çok
yapısal problemi içinde barındıran İDÖ programında yer alan Arapça
dersine uygun özel materyallerin üretilmemiş olması tabi gözükmektedir.
Bu da öğretim elemanlarının yaygın kaynaklardan en uygun olanlarını
kullanmasını mecbur kılmakta, bu itibarla arzu edilen sonuç elde
edilememektedir.
Tablo 9. Arapça dersi için uygulanan ölçme değerlendirme metotlarıyla
ilgili görüş ve önerileriniz nelerdir?
Arapça dersi için uygulanan ölçme değerlendirme
metotlarıyla ilgili görüş ve öneriler
Görüş Sayısı
Sözlü Yapılmalı 13
Ara Sınavlar Yapılmalı 4
Proje Ve Ek Ödevler Verilmeli 5
Sınavlar Test Olmalı 10
Bağıl Sistem Kullanılmalı 3
Soru Sayıları Azaltılmalı 4
Sınavlarda Kelime Anlamı Sorulsun 1
Gerekli Kelimeler Sınav Öncesi Verilmeli 3
Cümle Üzerinde Durulmalı 1
Ortak Sınav Yapılmasın 2
Öğrenciye Uygun Sorular Hazırlanmalı 8
Uygun Ölçme Ve Değerlendirme Yapılıyor 7
Uygun Ölçme Ve Değerlendirme Yapılmıyor 12
TOPLAM 73
Öğrencilere “Arapça dersi için uygulanan ölçme değerlendirme
metotlarıyla ilgili görüş ve önerileriniz nelerdir?” sorusu sorulmuş ve
öğrencilerden sadece 7 tanesi (% 11) uygulanan ölçme de değerlendirme
metotlarından memnun olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin çoğu sınav-
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 239
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
ların test olması, sözlü sınavlar yapılması, öğrenciye uygun soruların
sorulması gibi cevaplar vermişlerdir.
Ölçme ve değerlendirme konularında öğrencilerden tamamen objektif
cevaplar beklemek zordur. Özellikle öğrencilerin test sınavı istemeleri,
soru sayılarını azaltılmasını istemeleri bunun bir göstergesi olarak
kabul edilebilir. Nitekim zaten çoğunlukla test metoduyla yapılan sınavlardaki
başarı seviyesi bile oldukça düşüktür.
Tablo 10: Öğretmenlik hayatınızda vereceğiniz Arapça derslerinin
içeriğine, seviyesine ve materyallerine dair bir bilginiz var mı,
neler? Bu dersi vermek ister misiniz? Neden?
Öğretmenlik hayatınızda vereceğiniz Arapça derslerinin
içeriğine, seviyesine ve materyallerine dair bir bilginiz var mı,
neler? Bu dersi vermek ister misiniz? Neden?
Görüş
Sayısı
EvetBilgim Var 2
HayırBilgim Yok 10
Kısmen 1
Derse Girmek İsterim, Böylece Kendimi Geliştiririm 2
Derse Girmek İsterim Ama Yeterli Değilim 41
Derse Girmek İsterim Yeterliyim 2
Derse Girmek İstemem Çünkü Yeterli Değilim 32
TOPLAM 80
Öğrencilere “Öğretmenlik hayatınızda vereceğiniz Arapça derslerinin
içeriğine, seviyesine ve materyallerine dair bir bilginiz var mı, neler?
Bu dersi vermek ister misiniz? Neden?” sorusuna öğrencilerin %
95’ne yakını derse girme konusunda yeterli hissetmediklerini belirtmiş-
lerdir. Derse girme konusunda kendini yeterli gören öğrenci sayısı sadece
2’dir.
Yeni eğitim sisteminde seçmeli Arapça derslerinin gelmesi, İmamHatip
Liselerinin ortaokul kısmını açılması ile birlikte İDÖ mezunlarının
Arapça dersi vermesi gerekecektir. Tablo 10’daki sonuçlarda açıkça göstermektedir
ki öğrencilerin % 95’i kendini mezun oldukları taktirde
Arapça dersleri için kendilerini yetersiz görmektedirler.
240 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
Tablo 11: Daha iyi bir Arapça eğitimine dair teklifleriniz nelerdir?
Hazırlık sınıfı ile alakalı düşünceleriniz nelerdir?
Daha iyi bir Arapça eğitimine dair teklifler ve hazırlık
sınıfı ile alakalı düşünceler
Görüş
Sayısı
Ders Saati Artırılsın 16
Pratik Fazla Olmalı 10
Arapça Dört Yıl Boyunca Verilmeli 14
Arapça Seçmeli Ders Olmalı 2
Öğrenciler Yurt Dışına Gönderilsin 2
İlk İki Sınıfta Kelime Bilgisi Sonraki Sınıflarda Gramer
Verilmeli
2
Sınıftaki Öğrenci Sayısı Azaltılmalı 1
Tercümelere Daha Fazla Yer Verilsin 4
Ders Sevdirilerek Anlatılmalı 2
Öğrenci Merkezli Arapça Dersi Yapılmalı 2
Sık Sık Test Ödev Ve Anket Yapılsın 1
Kelime Ezberi Yapılsın 1
Alıştırma Kitapları Olsun 2
Farklı Eğitim Teknikleri Kullanılmalı 1
Hazırlık Sınıfı Tercihe Göre Olmalı 6
Hazırlık Sınıfı Olmalı 29
Hazırlık Sınıfı Olmamalı 12
TOPLAM 107
Öğrencilere “daha iyi bir Arapça eğitimine dair teklifleriniz nelerdir?
Hazırlık sınıfı ile alakalı düşüncelerinizi nelerdir?” sorusu sorulmuş
öğrencilerin % 90’ı ders saatlerinin arttırılmasını isterken % 20 oranında
ise İDÖ bölümünde Arapça hazırlığın konması gerektiğini belirtmiştir.
Bu sonuçlara göre öğrenciler Arapça ders saatini yeterli görmemektedirler.
Buna göre kendilerini Arapça konusunda yetersiz gören
İDÖ bölümü öğrencilerinin ders kredisinin arttırılmasını istemeleri Tablo
6 ve Tablo 10’daki sonuçlarla da paralellik göstermektedir.
İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümü … | 241
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVII, Sayı: 1
Sonuç ve Öneriler
Sonuç:
İDÖ bölümü öğrencilerinin kendi lisans programlarında okutulan
Arapça derslerine yönelik görüşleri incelendiğinde aşağıdaki sonuçlar
ortaya çıkmıştır:
- Öğrencilerin büyük çoğunluğu Arapça dersini kendi branşları
açısından gerekli görmektedirler.
- Öğrencilerin çoğunluğu İDÖ bölümünde Arapça ders saatlerinin
arttırılması gerektiğini söylemişlerdir.
- Öğrenciler okutulan Arapça dersinin içeriğini yeterli görmemektedirler.
- Öğrenciler Arapça öğretim elemanlarının farklı metotları denemeleri
gerektiğini ve öğrenci seviyesine uygun ders anlatmalarını istemişlerdir.
- Öğrenciler okutulan Arapça ders kitaplarını yetersiz görmektedirler.
Bu kitapların ve dersin daha fazla görsel ve işitsel yönden zenginleştirilmesi
gerekliliği üzerinde durmuşlardır.
- Öğrenciler mezun olduktan sonra İHL orta kısım ve ilköğretimdeki
seçmeli Arapça derslerini vermekte kendilerini yetersiz görmektedirler.
Öneriler:
Öğrencilerin görüşleri çerçevesinde aşağıdaki öneriler geliştirilmiş-
tir:
- İDÖ bölümündeki Arapça ders saatleri, mezun olan öğrencilerin
yeni eğitim sistemindeki Arapça derslerini verebilecek düzeye gelmeleri
sağlanacak şekilde arttırılmalıdır.
- Düz lise mezunları için ayrı Arapça sınıfları oluşturulmalıdır.
- Ders materyalleri görsel ve işitsel olarak zenginleştirilmelidir.
- Derslerde gramer konularının yanı sıra Arapça konuşma/pratik
de eklenmelidir.
Kaynakça
AYDIN, M. Zeki, 24-25 Aralık 2011'de İstanbul'da DEM ve AKDEM tarafından
düzenlenen "İmam Hatip Liselerinde Arapça Öğretimi
Sempozyumu"'nda"2011'de Arapçayı Nasıl Öğretelim?" başlıklı
bildiri.
242 | Mehmet Akif DEMİR
Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt: XVIII, Sayı: 1
AYHAN Halis, 8-10 Nisan 1988 Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri,
‘Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminin Başlıca Meseleleri’
başlıklı bildiri, Ankara, 1991
BİLGİN Beyza, 8-10 Nisan 1988 Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri,
‘Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Özel Öğretim ve Yöntemleri
Üzerine’ başlıklı bildiri, Ankara, 1991
BİLGİN Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi, Ankara, 2007
GENÇ, M.Fatih , "Avrupa ve Türkiye'de İlahiyat Fakülteleri Lisans Programları,
İspanya, Bosna Hersek, Hollanda, Belçika ve Almanya’daki
İlahiyat Fakülteleri İle Bir Karşılaştırma", Din Bilimleri
Akademik Araştırma Dergisi , Cilt 13/1, 27-45 pp, 2013
ZENGİN Halise Kader, Almanya’da İslam Din Öğretimi Modelleri,
Basılmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara 2007