C. ü. İlahiyat Fakültesi
Dergisi,
X/2 - 2006, 405-415
Mescid-i Nebevi. Kütüphanesindeki Türk Müelllflere Ait Yazma
Eserler
Dr. Ömer YILMAz•
Özet
Bu çalışmada, Meseld-I Nebevi Kütüphanesinde bulunan Türk müeliiflere alt muhtelif
sahalardaki el yazma eserler hakkında bilgi verilmiştir. Bu eserlerden bazılarının blyografik
kaynaklarda yer almaması çalışmanın değerini bir kat daha arttırmaktadır.
Her ne kadar söz konusu edilen eserlerin çoğu Ülkemizde neşredilmiş Ise de neşredilmeyenler
de vardır. Böyle bir araştırmayı, Ilmi çalışma yapmak Isteyenlere yardımcı
olmak ve ilim dünyasına katkı sağlamak amacıyla yaptık.
Anahtar Kelimeler: Meseld-i Nebevi, Türk Müeliifler, Yazma Eserler •
. Abstract
In this study, the Information was glven regarding handwrltlng manscrlptures In
dlfferent fields, whlch belong to Turkish wrlters that are already In· the llbrary of
Masjid Nabawı. The mlsslng· of cltatlon of same of these manscrlptures In current
books ma kes our study more valuable one more time. Most of the these books we ·
mentloned here, they were published ın thelr orlginal language. But there are same
manscrlptures that were not pabllshed. The purpose of this study ls to make lt easler
for all researchers and a contributlon to world sclence. · ·
Key Words: Masjid Nabawl, Turkish Wrlters, Handwritlng Manscrlptures .
Ülkelerin en değerli kültür varlıkları arasında yer alan, bilim, sanat ve
kültür araştırmalarında en otantik kaynaklardan olan yazmalar, el He yazı-.
larak meydana getirilmiş eserlerdir.
Papirüsten deriye, pamuk levhadan kağıda kadar uzanan bu yolda
konumuz, kağıt üzerine el ile yazılan eserlerdi.[. Hiç şüphesiz yazma eserler
(mahtut), basma eserler (matbu) gibi birbirinin aynısı değildir. Çoğu
kez ayrı ayrı kişiler tarafından tek tek yazılarak çoğaltıldıkları için, her biri
bazen bilerek, bazen de bilmeyerek atlama, ilave veya herhangi· bir kelimenin
yanlış okl111arak yazıya geçirilmesi dolayısıyla farklılıklar arz etmektedir.

Geçmişteki sağlam köklerinden beslenerek geleceğe hazırlanması gereken
genç akademisyenler, ilim ve fikir dünyamıza bu manada köprü
olacak çok sayıdaki el yazma eserlerini kütüphane raflarından alarak gün
yüzüne çıkarmak durumundadır. İşte bunlardan biri de Suudi Arabistan
topraklarında bizim insanımıza ait olan el yazmcılarıdır.
Dlyanet İşleri Başkanlığı.
406 * Ömer Yilmaz
Bilindiği gibi Hicaz bölgesi uzun yıllar Türk hakimiyeti altında kalmış­
tır. Bu gerçekten hareketle halen bu topraklarda bulunan kütüphanelerde
çok sayıda Türk müellife ait nadide el yazma est;!rleri bulunmaktadır. Medine'deki
Arif Hikmet Bey Kütüphanesi bunların başında gelmektedir .. Bu
kütüphan·enin müdürlüğünü de uzun süre Medine'de ikamet eden ve aslen
Konyalı olan merhum şair Ali Ulvi Kurucu Bey yürütmüştür. Ancak ne var
ki ilk inşası Mescid-i Nebevi'nin kıble istikametinde olan bu kütüphane,
mescit genişletmesi nedeniyle buradan kaldırılmıştır. Günümüzde bu kü-
tüphane varlığını şu anda mescidin Batı istikametinde bulunan Melik Abdü-
raziz Kütüphanesi içinde bir bölüm şeklinde.devam ettirmektedir.
Arif Hikmet Bey (ö. 1275/1859) tarafından tesis edilen bu kütüphane
Arap yazariara göre de dönemin en büyük ve en zengin kütüphane özelli-
ğini taşımaktadır. 1 Kütüphanede Hatravi'ye göre 4.718, bir başka tasnife
göre ise 4.373 adet yazma eser bulunmaktadır. 2 Halen Arif Hikmet'in de
içinde bulunduğu Melik Abqülaziz Kütüphanesi Genel Müdürlüğü görevini
yürüten Dr. Abdurrahmaı:ı ei-Müzeyni bana, kütüphanede şu an bile çok
kıymetli yazma eserlerin bulunduğunu söylemiştir. Müdür, bir kısmının
ismi halen bu kütüphanede zikredilmekle birlikte, bilinmeyen bir sebepten
dolayı Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesine nakledildiğini ·ve bunların
birer nüshasının resmi bir yazı ile İstanbul'dan talep edildiğini de ifade
etmiştir. ·
Bunları aniatmadaki amacımız, Türk milleti olarak bu topraklarla olan
kültürel ilişkimizin mazisinin çok eskilere dayandığını ifade etmek ve halen
bu ilişkinin devam ettiğini bildirmektir. O nedenle bu ülke kütüphanelerinde
Türk müelliflere ait daha çok araştırılması gereken nice el yazma eserleri
bulunmaktadır.
. İşte biz de, hac görevimizin uzun süreli olmasını da· fırsat bilerek
Mescid-i Nebevi Kütüphanesinde Türk müelliflere ait bulunan yazma eserlerin
bir fıhristini çıkartmak istedik. Bu çalışmayla, her ne kadar burada
söz konusu edilen eserlerin çoğu Ülkemizde neşredilmiş ise de, neşredilmeyenlerin
olduğunu görerek, bunların ilim dünyasına kazandırırmasını
arzuladık. Bu küçük ancak meşakkatli çalışmamızda, Osmanlı dönemi sı­
nırları dahilinde doğan Türk asıllı müelliflerden öte, bugünkü Anadolu sınırları
içinde doğan müellifler esas alınmıştır. ·
M escid-i Nebevi Kütüphanesi ( ei-Mektebetü'I-Mescid-i'n-Nebeviyyi'ş­
Şerif) Mescidin içerisinde Kuzey kısmı istikametinde ve Hz. Osman kapısı
yanındadır. Kütüphane üç kattan oluşmaktadır. Birinci katta okuma salonu,
ikinci katta güncel kitaplar, üçüncü katta ise yazmalar bulunmaktadır.
Kütüphanenin kapsamı, kuruluşu ve içindeki kitap adedi hakkında doyurucu
bir bilgi elde edemedik. Bu bilgi edineme sebeplerinden biri orada çalı­
şanların "Hazine"· dedikleri el yazma eserlerin bulunduğu odaya kimseyi
. sokmamalarıdır. Hatta kendileri Türkçe olduğu için bazı eserlerin içeriğini
ve yazarını doğru algılayamadıklarından tasnif etmede zorlandıklarını'söylemişlerdir.
Üstelik Suudi Arabistan'da bizim arıladığımız manada sistemli
Bilal Kemikll, Şair Şeyhü/islam Arif Hikmet Beyefendi, Hayati-Eserleri-Şiir/eri, MEB Yayınları,
Ankara 2003, s. 88. 2 Kemikll, a.g.e, s. 87-91.
Mescid-i Nebevl Kütüphanesindeki Türk Müellif/ere Ait Yazma Eserler * 407
bir çalışma ve tasnif henüz oturmamıştır. Bununla beraber tüm eserlerin
mikrofilmlerinin hizmete sokulduğu ve bunları almanın çok fazla bürokratik
bir engele takılmadığı sevinilecek bir husustur.
Kütüphanenin · üçüncü katındaki (ei-Kısmu'I-Mahtutat) bölümünde
kırk yedi Türk müellifine ait altmış üç kitap mevcuttur. Bu eserlerden sadece
bir kaçı ya müellifi ya da konusu tam tespit edilemediğinden tasnif
numarası alamamıştır. Burada verdiğimiz tasnif, kütüphane katalogundaki
tasnif dikkate alınarak yapılmıştır. O nedenle kolaylık olması açısından bu
tasnifin Arapça söyleniş biçimini de ilave ettik. Yine isimlerin önündeki
nisbeler de fi_hristteki alfabetik sıralamaya göre verilmiştir.
Ancak okuyucunun bir konuda bilgi sahibi olması gerekir. O da, Suudi
Arabistan'da tasavvuf, felsefe ve kelam anabilim dallcirına ait kitapların
bu adlar altında bulunmamasıdır. Tasavvuf ile kelam üniversitelerde3 ders
olarak dahi okutulmadığından, bunlarla ilgili kitapları bu isimler altında
aramak mümkün değildir. O nedenle, mezkur ilim dallarıyla ilgili eserler,
bunlara yakin "vaaz, nasihat, tezkiyetü!n-nefs, ahlak ve akaid" gibi kavramlar
altında değerlendirilmiştir. Bu ülkenin kütüphane, kitapevi ve bibli-::
yografik özellik taşıyan eserlerinden istifade edilmek isteniyorsa, okuy_ucunun
alternatif isimlerden haberdar olması gerekir.
Yazma eserleri kütüphane yetkilileri tarafından çıkartılan el yazma
eserler fihristi ile4 bunların bulunduğu odaya bizzat girerek tespit etmeye
çalıştık. Kütüphaneden faydalanmak isteyenlere kolayl,ık sağlamak amacıyla
tespitini yaptığımız eserlerin satır sayıları, kütüphane demirbaş kayıt
numaraları, hattı, mQellifin ismi, ölüm tarihleri, eserin adı, varsa müstensih
ile istinsah tarihi ve varak sayısını sıraladık. Mevzu bahis eserin ilgili
müellife ait olup olmadığının teyidini ise biyografi kitaplarından karşılaş­
tırmak suretiyle yaptık. Ancak bazı eserlerin kaydına kaynaklarımııda rastlayamadık.
Aslında bu durum çalışmanın önemini bir kat daha arttırmaktadı~
.
A-Tarih-Teracirri-Ensab (et-Tarih ve't-Teracim ve'I-Ensab)
1-Mevlevizade Ahmed b. Mahmud, Tarihu Ehl-i Buhara mine'/- Ulema
ve'/- Kübera ve'/- Meşayih, MOstensih: Abdurrahman Hoca, ta'lik, Arapça,
22 v., 12xl9, 20 st., Kayıt No: 80/184. ·
2-Ebu'I-Mekarim Muhammed b. Mustafa el -Malatyavi,
(ö.l148/17~5), Tarihu Raşid, Müstensihf Hasan b. Ahmed İstanbuli, İst!nsah
tarihi: 1143/1730, nesih, Türkçe, 683 v., 19x30, 31 st., Kayıt No:
900/16. 5
3 ·Mustafa Kara, Metinler/e Osmanlifarda Tasawuf ve Tarikat/ar, Sır Yayıncılık, İstanbul 2004,
s. 263. .
Komisyon, Fihrisü Mahtı'itat Mektebet Mescid en-Nebeviyyl'ş-Şerif, Medine 1421. ·
Tarihu Raşid, Naima Tarihi'ne zeyl olarak beş ciit halinde yazılmış ve 1282/1865 yılında
basılmıştır. Eser bir osmanlı tarihi olup 1071/1661-1134/1730 yılları arasında geçen olay"
lardan bahsetmektedir. (Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlt Müellifleri, Bizim Büro Yayınları,
Ankara 2000, III/ 55.)
408 * Ömer Yilmaz
B-Akide (ei-Akide)
ı-er-Rumi, Ahmed b. Muhammed ei-Manisavi, (ö.939/1532?), Şerhu
Ftkht'f- Ekber li Ebi Hanife, Müstensihi bilinmiyor, istinsah tarihi:
~125/1713), ta~lik, Arapça, 28 v., 15x19, 17 st., Kayıt No: 214/28. 6
2-Birgivi, İmam , Ziyaretu'J- KubOr eş-Şer'tyye ve~- Şirkiyye, Müstensih
bilinmiyor, sülüs, Arapça, 10 v., 16x21, ·29 st., Kayıt No: 80/59 (5)8
.
3-Akovalızade, Ahmed Nakşibendi (ö.1168/1754), Şerhu Elfazt'l-
. Küfr li Bedri'r- Reş/dl, Müstensih bilinmiyor, ta'lik, Arapça, 68 v., 13x20,
25 st., Kayıt No: 214/13. 9
4-Akkirmani, Muhammed b. Mustafa. Hamid ei-Kefevi (ö.1174/1760),
İkdu'I-Lea/1 fi Beyani İlmihl Teala bi Gayri'I-Mütenahl, Müstensih bilinmiyor,
nesih, Arapça, 15x20, 23 st. 10
5-Baberti, Ekmeleddin Ebu Abdullah Muhammed b. Mahmud
(ö.786/1384), ei-İrşad Şerhu Ftkht'l- Ekber ei-MensOb li Ebi Hanife, Müstensih
bilinmiyor, Arapça, 26 v:, 15x21, 23 st., Kayıt ~o: 80/75(10). 11
6-er-Rumi, İbrahim Nazır ei-Edirnevi, (ö.895/1489?), Mu'cizatü'IEnbiya,
Müstensih bilinmiyor, nesih, Türkçe, 64 v., 15x22, 15 st. Kayıt No:
218/17.
7-Kahveci, Muhyiddin Abdullah Muhammed b. Süleyman b. Sad erRumi
(ö.879/1474), ei-Envar fi U/Omi'd-Tevh1d El/ez/ Hüve Eşrefu'I-U/Omi ·
ve'I-Ahbar, Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arap·ça, 18 v., 14x19, 21 st., Kayıt
No: 80/163(6):12 . ·
8-İbn Kemal Paşa, Şemseddin Ahmed b. Süleyman (ö.940/1533),
Risaletü fi Tahkiki Efdaliyyeti'n-Nebiyyi Aleyhi's-Selam, Müstensih
bilinmiyor, ta'lik, Arapça, 5 v., 13x19, 21 st., Kayıt No: 80/58(8). 13
Ebu'I-Müriteha Ahmed b. Muhammed ei-Manlsavi tarafından şerh edilen bu eserin telifi
· 930/15,32'dir. Eser, 1314/1896 yılında Kazan'da, 1306/1888 yılında Ise Delhi'de basıimıştır.
(Bkz. Halim Sabit Şıbay, "Ebü Hanife", İA, Eskişehir 1997, IV/ 20-28.)
"Birglli" diye de bilinen İmam Birgivi (ö.981/1573) çeşitli sahalarda· eser veren büyük bir
Türk alimidir. Bidat ve hurafelere karşı çıkmasıyla tanınır. Ancak tasavvuf düşmanı olarak
itharn edilmesi Isabetli değildir. Arap grameri, tasavvuf, ahlak, fıkıh, akaid, tefsir, kıraat ve
hadis sahalarında çok sayıda eser kaleme almıştır. (Bkz. Emruliah Yüksel "Birgivi", DİA, İs·
tanbul 1992, VI/ 191-194.) .
Kitap, yedl·risale ile birlikte bir küliiyat halinde 1280/1863 yılında İstanbul'da basılmıştır.
Tekfir konusuna genel bir bakışla birlikte müstakil olarak küfür lafızlarına tahsis edilen
risaieler de vardır. Daha çok Hanefi Osmanlı allmlerince yazılan bu risaieierin en meşhuru ,
Bedr er-Reşid Muhammed b. İsmail'in "Risale fi Etffızt'I-Küfr" adlı eseridir. (Ahmet Saim Kı­
lavuz, "Eifaz-ı Küfür'', DİA, İstanbul 1995, XI/26-27) Müeilif tarafından yapılan şerh de bu
eser üzerinedir. 10 Akkirmani kadılık görevinde qulunmuştur. (Bursalı Mehmet Tahir, a.g.e., I/ 214.) 11 Baberti (Bayburtlu) tanınmış Hanefi fakihidir. Müeilifin kırk civarında eseri bulunmaktadır.
Matbu olmayan eserierinden biri de budur. (Arif Aytekin, "Baberti", DİA, İstanbul 1991,
IV/377-378.) . . • 12 Ebü Abdullah Kaflyeci Berg·ama'da doğdu. Kırk kadar eser sahibidir. Ancak bu kitap Bursalı­
nın eserinde yer almamaktadir. (Bkz. Sursalı Mehmet Tahir, a.g.e., II/4-6.) Her ne kadar
Medine Kütüphanesinde müeliifln lakabı "Kahveci'' olarak geçse de, kendisi "Kaflyeci" olarak
tanınmaktadır; au lakabı, İbnü'I-Haclb'in Katiye'sini çok okuttuğundan dolayı almıştır. (Ah- .
met Özel, Hanefi Ftkth Alim/eri, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1990, s. 101.) · 13 Müellifin İbn Kemal Paşa adıyla meşhur olduğu, Sivas'a yakın Tokat'ta doğduğu belirtilmekte,
özellikle fıkıhla ilgili eserlerinin varlığından söz edilmektedir. (Bkz. Hayreddin Zlrikli, eiA'Iam,
Nlru'-İim, Beyrut 1986, I/130; ömer Rıza Kehhale, Mu'cemu'l-Müelliffn ve
Mescid-i Nebevi Kütüphanesindeki Türk Müelfiflere Ait Yazma Eserler * 409
C-Tefsir (et.;Tefsir)
1-Gözübüyükzade, İbrahim b. Muhammed ei~Kayseri (ö.1253/1837),
Tefslru Cüz-i Amme Yetesae/un, Müstensih: İbrahim Sami, İstinsah tarihi:
1215/l800, nesih, Arapça, 60 v., 17x23, 23 stY
2-Minkarizade,Yahya ·b. ömer ei-Aiai er-Rumi, (ö.1088/1677),
Tefsiru Tibyan, Müstensih bilinmiyor, ta'lik, Arapça kısmen Türkçe, 662 v.,
20x32, 35 st., Kayıt No: 212/49. 15 · .
D-Hadis (el-Hadis)
1-Birgivi, İmam, ei-Erbaune Hadisi'n-Nebeviyye, Müstensih bilinmiyor,
nesih, Arapça, 3 v., 14x18, 21 st., Kayıt No: 80/42. 16
2-Birgivi, İmam, Şerhu'I-Erbaune'/-Birkiviyye, Müstensih: Muhammed
Tayyib b. Kamilzade, İstinsah tarihi: 1281/1864, ta'lik, Arapça, 173
v., 15x22, 23 st., Kayıt No: 213/31
E-Hanefi Fıkhı (ei-Fıkhu'l-Hanefi)
l-er-Rumi, .İbn İsfendiyar Ebu'I-Hasan b. Beyazıd, (ö.862/1457),
Hulviyyat eş-Şahi fi'I-Furu', nesih,Türkçe, 257 v., 22x30, 21 st., Kayıt No:
217,1/12.
2-ei-Üsküdari, Es'ad b. Ebibekr el-Medeni, (ö.1116/1704) eiFeteva'/-Es'adiyye,
Müstensih bilinmiyor, nesih, Arapça, 61 v., 17x23, 25.
st., Kayıt No: 216-1/6P ·
3-Baberti, Ekmeleddin Ebu Abdullah Muhammed b. Mahmud,
(ö. 786/1384 ), ei-İnaye Şerhu'I-Hidaye, Müstensih: ·Ahmed b. Muhammed
b. Abdullah Hamri, İstinsah tarihi: 1114/1702, nesih, Arapça, 501 v.,
22x31, 43 st., Kayıt No: 217, 1-2.18 •
Teraı;mü'l-Musannifin, D~ru İhyasl Turasi'I-Arabiyye Matbaası, Beyrut 1957, I/238.) Bağ­
datil ısmail Paşa müellifın pek çok eserini liste halinde vermekte, ancak bu risaieslnl zikretmemektedir.
(Bağdatiı İsmail Paşa, Hediyyetü'l-Arifin, Maarif Vekaleti, İstanbul 1951,
I/141-142.) 14 Gözübüyükzade'nin "Tefsiru Nebe" adında bir eserine yer verilmiş, ancak bu kitap belirtilmemiştir.
(Bursalı Mehmet Tahir, a.g.e., II/B.) 15 Bursalı Mehmet Tahir, Mlnkarlziide'nln bu eserini tefslrle değil tecvldle ligili görmektedir.
Eserin tam adı "Tibyan fi Adabi'I-Kuran" olarak verilmektedir. (Bursa lı Mehmet Tahir, a.g.e.,
II/ 55.) 16 Bu eser ibadetlere dair kırk hadisi· ihtiva etmekte olup, "Şerhu Ehtidisi'l-Erbain" adıyla bir de
şerh! vardır. İlk sekiz hadisi müelllfın kendisi, diğerlerini Ise Mehmed Akklrmiini şerh etmiş­
tir. Eser, Mustafa Cem'l tarafından "Burhanü'l- Müttakin Terceme-i Hadisi Erbain" adıyla
1290/1873 yılında İstanbul'da Türkçe'ye de çevrilmiştir. (Yüksel, a.g.m.) 17 GAL (Geschlchten der Arabischen Llteratur)'ın müelllfı Brockelmann bu şahsı her ne kadar
"İskenderiini" olarak gösterse de doğrusu "Üsküdiiri" olmalıdır. (Bkz. Cari Brockelmann,
Supplement, Leiden 1937, II/525), Nitekim Bağdatil İsmail Paşa onu "Üsküdari" olarak
vermektedir. (Bağdatiı, a.g.e., I/ 205.) 18 "EI-İnaye", Merglnani'nln meşhur eseri .olan "ei-Hidaye" şerhlerinden faydalanılarak hazırlanmıştır.
Sadi Çelebi ve Muhammed b. İbrahim ed-Dururi'ye alt Iki haşlyesl bulunan kitabın
çeşitli baskıları mevcuttur. (Bkz. Aytekin, a.g.rıı.)
* Ömel" Yılmaz ·
4-Kutluboğa, Zeynüddin Kas.ım b. · Kutluboğa, (ö.879/1474),
Tahr1ru'I-Akva/ fi Savm'i-Sitt min Şevval, Müstensih: Muhammed Mukim b.
İbrahim el-Medeni, İstinsah tarihi: 1161/1748, nesih, Arapça, 3 v., 15x21,
23 st., Kayıt No: 80/7 (2). 19
5-Konevi, EbO Sena Muhammed b. Ahmec:j b. Mes'Od, (ö.777/1375),
Gunyetü'I-Feteva, Müstensih bilinmiyor, kOfi, llv., 15x21, 19 st., Kayıt
No: 80/15(7). 20
6-ei-Konstantini, Molla Hüsrev, Muhammed b. Feramuz b. Ali,
(ö.885/1480), Dürerü'I-Hükkam fi Şerhi Gureri'I-Ahkam, Müstensih: Feyzullah
b. Hızır, İstinsah tarihi: 1054 /1644, nesih, Arapça, 321 v., 13x22,
29 st., Kayıt No:. 217-1/23. 21 ·
7-Yahya b. Zekeriyya Bayram (ö.1053/1643), Feteva-/Yahya Efendi,
Müstensih: Osmaıi b. Muhammed ei-Kadi, İstinsah tarihi: 1093/1682,
fa'lik, Türkçe, 271 v. 16x27, 31 st., Kayıt No: 217-1/3. 22
F-Genel Fıkıh (ei-Fıkhu'I-Amm)
-İbn Hoca, Mahmud b. Muhammed b. Ahmed Hanefı, (ö.1329/1911),
Risa/e fi Hükmi'n- Nazar ile'I-Ferci bi'/- Mer'eti, Müstensih bilinmiyor, kOfi,
Arapça, 4 v., 18x22, 25 st. Kayıt No: 80/25.
~-Vaaz-Nasihat-Ahlak ( ei-Va'az ve FeziUiü'I-A'm€11)
1 -Birgivi, İmam, et-Tar(katü'I-Muhammediyye, Müstensih: Ali b.
Mustafa, İstinsah tarihi: 1106/1694,-ta'lik, Arapça, 13x20, 18 st., 164 v.
Kayıt No: 218/52. 23
2-Birgivi, İmam, et-Tarikatü'I-Muhammediyye, Müstensih: Muhammed
b. Mustafa b. Muhammed, İstinsah tarihi: 1160/1747, ta'lik, 16x21,
19 st., 184 v. Kayıt No: 218/44.
19 İbn Kutluboğa aslen Türk olup Kahlre'de dünyaya gelmiştir. Hanefi fıkıh alimldir. (Bkz.
Muhammed Şevkani, ei-Bedru't-Tali b. Mehasini min Ba'cji'I-Karni's-Sani, Daru'I-Ma'rife,
Beyrut 1929, II/45; Zirikli, ei-A'Iam, VI/ 14.) Kimi biyografi kitaplarında bu esere rastlama·-
dık. Ancak İbn Abidin bir eserinde buna atıfta bulunmaktadır. ( İbn Abldin, Reddü'l- Muhtar,
EI-Meymeniyye, Kahlre 1307, II/136.). 20 Brockelmann, müelilfin tam adını "Ebu'I-Mehasin Mahmud b. A. b. Mesud b. ei-Konevi el- ,
Hanefi" diye vermektedir. Kitap Tunus'ta basılmıştır. (Bkz. Brockelmann, a.g.e, II/ 90.) 21 "Dürer', yine kendisi tarafından kaleme alınan "Gurerü'I-Ahkam" ın şerhidir. Eser, Osmanlı
medreselerinde ders k.itabı olarak okutulmuştur. Yine kitap Osmanlı döneminde şer'! hukuk
sahasında hakimierin ihtilafları çözerken başvurdukları yarı resmi bir hukuk kaynağı Işlevi
görmüştür. ·Eser neşredilmlştlr. (Ferhat Koca "Molla Hüsrev", DİA, İstanbul 2005, XXX/ 252-
254.) 22 Yahya Efendi bazı yerlerde kadılık görevinde bulunmuş, Anadolu ve Rumeli Kazaskerliğine
kadar yükselmiş ve Şeyhüllslam olarak da görev almıştır. Ancak bu görevde Iken Iki defa
azledilmiştir. (Muhıbbi, Hülasetü'I-Eser fi Ayani'l Karni'I-Hadi'I-Aşer, İskenderiye 1284/1867,
IV/ 467-472; Bursalı Mehmet Tahir, a.g.e., II/ 498; Zlrlkll, a.g.e., IX/ 177.) . 23 Arapça kaleme alınan eserin tam adı "e~-Tarikatu'l- Muhammediyye · ve's-Siretü'JAhmediyye"
dir. Eser, din, ahlak ve tasavvuf konularıyla Ilgilidir. Kitap bir giriş ve üç bölümden
meydana gelmektedir. Abdülganl en-Nab!Cısi (ö.1144/173) ve Hadimi (ö.1176/1762)
başta olmak üzere birçok kişi tarafından tercüme ve şerh edilmiştir. Türkçe tercümesi Ise
1969 yılında Celal Yıldırım tarafından yapılmış ve Demir Kitabevl tarafından basılmıştır.
Mescid-i Nebevi Kütüphanesindeki TOrk Müelliflere Ait Yazma Eserler * 411
3-Birgivi, İmam, et-Tarikatü'/-Muhammediyye, Müstensih bilinmiyor,
nesih, Arapça, 97 v. 15x20, 17 st., Kayıt No: 80/193 .
. 4-Birgivi, İmam, et-Tarfkatü'/-Muhammediyye, Müstensih: Abdülkerim,
ta'lik, Arapça, 16x21, 14 st., 159 v., Kayıt No: 2l8/57.
5-ei-Amasi, Sinanüddin Yusuf Halveti ei-Mekki, Tebyfnü'I-Mehfısin,
Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arapça, 36 v., 15x19, 25 st., Kayıt No:
2171/17.
6-Antaki, Davut b. Ömer, (ö.1008/1599), Nüzhetü'I-Ezhfın ff İslahi'IEbdan,
Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arapça, 19 v., 16x22, 25 st., Kayıt No:
80/46(6). 24
7-Bursevi, Yakub b. Seyyid Ali, (ö. 931/1524), Miftahu'I-Cinan ve
Mesabihu'I-Cenan, Müstensih bilinmiyor, ta'lik, Arapça, 305 v., 16x27, 23
st., Kayıt No: 217/18. 25
8-Bursevi, Yakub b. Seyyid Ali, Miftahu'f-Cinan ve Mesabihu'I-Ceiıan,
Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arapça, 240 v., 21x30, 12 st., Kayıt No: 218/2.
9-Bursevi, Yakub b. Seyyid Ali, Mittahu'I-Cinan ve Mesabihu'I-Cenan,
Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arapça, 336 v., 15x 21. 19 st., Kayıt No:
218/2.
10-Hubi, Osman b. Ahmed er-Rumi, (ö.1224/1809?), Dürretü'nNasihfn,
Müstensih: · Abdürreşid b. Hazreti İşan, İstinsah tarihi:
1319/1901, kOfi, Arapça, 200 v., 15x26, 28 st, Kayıt No: 218/9. 26
11-er-Rumi, Muhammed b. Selim b. Hüseyin b. Abdülhalim ei-Kadi,
( ö.1117 /1705), en-Ne(aisü'I-Azfze a/e'I-Vasiyyeti'I-Vecfze, Müstensih bilinmiyor,
kOfi, Arapça, 28v., 15x20, 23 st., Kayıt No: 80/125(14).
12-Tokadi, İshak b. Hasan ez- Zencani, (ö.1100/1688), Ziyau'IKu!Db
Şerhi Cilau'I-Ku!Db /i'I-Birgi/1; Müstensih: Ahmed b. Muhammed eiCezairi,
İstinsah tarihi: 1165/1751, nesih, Arapça, 102 v., 16x21, 21 st.,
Kayıt No: 218/19.27 ·
H-Arap Dili (ei-Lugatü'I-Arabiyye)
-et-Tatvani, Ebu Abdullah Muhammed b. Ali, (ö.1214/1799), Şerhu'IEbyati'/-MensDbe
e/-Ach0r1, nesih, Arapça, 6 v., 17x23, 17 st., Kayıt No:
80/67(3).
24 Antaki "Tezkire-i Daitud" diye tanınan eseriyle ün yapmış, hekim, alim ve şair birisidir.
Başta tıp olmak üzere kelam, mantık, ceblr, felsefe ve astronomiyle ilgili birçok kitap yazmıştır.
(Bkz. Ayşegül Demirhan Erdemlr, "Davud-i Antaki", DİA, İstanbul 1994, IX/ 26-27) 25 Seyyid Alizade Yakup Efendi'nin bu eserinden başka Rüknülislam Muhammed b. Ebi Bekr'ln
"Şiratü'I-İslam" adlı eserine ve Sadi'nin "Gülistan" ına yaptığı şerhleri bulunmaktadır.
(Taşköprüzade, Şakaik-i Nu'maniyye, Matba-l Amire, İstanbul 1269, I/471; Bursalı Mehfr!et
Tahir, a.g.e., II/54.) Kitap Yakup Efendi şerhiyle birlikte Arapça karakteriyle 1983 yılında ıstanbul'da
Hakikat Kitapevinde basılarak okuyucu hizmetine sunulmuştur. 26 Bursalı Mehmet Tahir Pirinçcizade Süleyman Efendi'yi anlatırken onun okuttuğu dersler
arasında son devir alimlerinden biri olan Hopalı (Hübi) Osman Efendi'nin matbu "Dürretü'nNasihin"
ine gönderme yapmaktadır. (Bursa lı Mehmet Tahir, a.g.e., I/262.) . 27 Ziyau'I-Kulüb Blrgivi'nin 972/1564 yılında tamamlanan tasavvufia ilgili "Ci/au'I-Ku/Cıb". adlı
eserine yazılmış bir şerhtir. Blrgivi'nin aynı eserine Abdüsselam el-Kayseri de "Şifau'IKu/Cıb"
diye bir şerh yazmıştır. (Yüksel, a.g.m.)
* Ömer Yılmaz ·
I-Sarf-Nahiv (es-Sarfu ve'n-Nahvu)
1-Birgivi, İmam, İzhfıru'/-Esrar, Müstensih bilinmiyor,.nesih, Arapça,
4 v., 13x19, 15 st., Kayıt No: 80/8 (1). 28
2-Birgivi, İmam, İmtihfınü'I-Ezkiya, Müstensih: Abdurrahman eiKurra
b. Mustafa, İstinsah tarihi: 1160 /1747, kOfi, Arapça,161 v., 15x20,
17 st., Kayıt No: 415/31. 29
3-Birgivi, İmam, ei-Avamil fi'n-Nahvi, Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arapça,
6 v., 11x20, 15 st., Kayıt No: 80/9 (3). 30
4-Birgivi, İmam, Kifayetü'I-Mübtedi, Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arap-
ça, 8 v ., 16x22, 17 st. 31 .
5-Ethavi, Mustafa b. Hamza er-Rumi, (ö.1085/1674),· Netaicü'l- Efkar
Şerhu İzhfıri'/- Esrar li Birgivi, Müstensih: Bekir b. Ahmet, nesih, Arap-
ça, 15,8 v.,15x20, 19 st., Kayıt No: 415/18. 32
6-Dokuz, Şemseddin Ahmed ei-Bursevi, (ö.855/1451 ?), Şerhu
Merahi'I-Ervah, Müstensih bilinmiyor, kOfi, Arapça, 91 v., 13x21, 19 st.,
Kayıt No: 415/26. 33
7-Karasinan, Sinanüddin Yusuf b. Abdülmelik er-Rumi,
(ö.885/1480), Revahu'I-Ervah bi Şerhi Merahi'I-Ervah, Müstensih
bilinmiyor, nesih, Arapça, 65 v., 15x20, 21 st., Kayıt No: 80/36(5).34
l-Edebiyat ( ei-Edeb)
1-İbn Kemal Paşa, Şemseddin Ahmed b. Süleyman (ö.940/1533),
Şerhu'/-Kasfdeti'I-Hamriyye, Müstensih bilinmiyor, ta'lik, Arapça, 10 v .,
13x19, 21 st., Kayıt No: 80/57 (8). 35
2-Feriştahoğlu Abdüllatif, Eser adı yok, telif tarihi: 1017/1608, ta'lik,
Arapça (128- 203 arası Türkçe), Kayıt no'su henüz verilmemiştir. 36
28 Nahivle ilgili Arapça bir eser olan "İzharu'l- Esrar" çeşitli yer ve zamanlarda kırk elvarında
basılmıştır. Birçok şerh ve haşıyesl de mevcuttur. 29 "İmtihiinü'I-Ezkiya" Arapça kaleme alınmış olup, İbnü'I-Haclb ei-Mısri'nin "ei-Kifiiye'~ sinin
Kadı Beydavi tarafından yapılan "Lübbü'I-Eibiib fi İlmi'I-I'riib" adlı muhtasarının şerhldir. Eser
Tarık Muhtar ei-Melicl tarafından tahkik edilerek neşrı:dilmlştir. (Yüksel, a.g.m.) 30 "Ava mil" na hiv ilmine dair küçük bir risaledir. Kırk elvarında baskısr yapılmıştır. Bazı şerh ve
bu şerhlere yazılmış muhtelif haşiyeler bulunmaktadır.
31 "Kifiiye" sarf ilmine ait yine Arapça yazılmış bir risaledir. Süleyman Sırri ve Kuşadalı Ahmed
tarafından yapılan şerhleri vardır. Kitap neşredilmlştir. 32 Birgivi'nin "İzhiir" adlı nahivle ilgili eserine yapılan pek çok şerhten eiı meşhur olani
"Netaicü'I-Efkar" dır. Müellif "Adalı Şeyh Mustafa" diye meşhur olmuştur. (Bkz. Yüksel,
a.g.m.) Ancak yarariandığımız Arapça kaynak onu "Adalı'; değil "Ethavi" şeklinde tanıttığından
biz de müelllf kolay bulunsun diye bu şekilde vermek zorunda kaldık. 33 "Merah" Ahm!'!t b. All b. Mes'üd'un sarf ve nahlv konularından bahseden eseridir .. Buna
Kemal Paşazade'nin "Fe/ah" adında bir şerhi vardır. Ancak medrese talebeleri arasında meş­
hur olanı Bursalı Ahmet Efen'di tarafından yapılan şerhtlr. (Bkz. Mustafa Ergün, "Medreselerde
Okutulan dersler ve Ders Kitapları" AKÜ'Anada/u Dil-Tarih ve Kültür Araştırmalan Dergisi,
Afyon 1996. http://www.egitim.akLı.edu.tr/moders.htm 27.3.2006) 34 Bkz: Taşköprüzade, a.g.e., I/ 321. 35 "Kasidetü'I-Hamriyye" İbn Fa riz' e aittir. Burada mevzu ettiğimiz eser ise .onun bir şerhidlr.
(Bağdatlı İsmail Paşa, a.g.e., I/141.) 36 Kütüphanenin "Hazine" denilen bölümünde mevcut olan bu kitabın Ismini göremedik. Muhtemelen
eserin baş tarafı kaybolmuştur. Müellif kitapta oğluna şiir ve vaaz niteliğinde bazı
nasihatler vermektedir.
Mescid-i Nr;bevi Kütüphanesindeki Türk Müelliflere Ait Yazma Eserler * 413
K-Belagat (ei-Belaga)
1-Aksarayi, Cemaleddin Muhammed b. Muhammed b. Fahreddin,
(ö.771/1369), İzahü'J-izah fi'I-Mean1 ve'I-Beyan, Müstensih: Musa b. Abdullah,
İstinsah tarihi yok, ta'lik, Arapça, 201 v.,17x25, 23 st., Kayıt No:
414/19Y
2-Amasi, Hızır b. Muhammed ei-Müfti, (ö.1100/1698), ei-İfadatü'IUnbubi'I-Belaga38,
Müstensih bilinmiyor, nesih, Arapça, 46 v., 17x23, 25
st., Kayıt No: 80/67(6). 39
3-Amasi, Hızır b. Muhammed ei-Müfti, ei-İfadatü'J-Unbubi'I-Belaga,
Müsterısih: Abdürrahim b. Avvad ei-Eibiavi, nesih, Arapça, 8 v., 17x23, 24
st., Kayıt No: 80/67 (5) . ·
4-Balizade Mustafa b. Süleyman ei-Konstantini, (ö.1069/16S8),
Haşiyetü Balizade ala Şerhi'I-Miftah li'I-Cürcan1, Müstensih bilinmiyor,
ta'lik, Arapça, 126 v., 13x21,12 st., Kayıt No: 414/ 18.40
S-İbn Kemal Paşa, Şemseddin Ahmed b. Süleyman, (ö. 940/1533),
Tağylru'I-Miftah, Müstensih bilinmiyor, ta'lik, Arapça,15x21, 17 st., Kayıt
No: 414/3.41
6-Moııa· Hüsrev Muhammed b. Feramuz b. Ali ei-Konstantini, (ö.
885/1481), Haşiyetü a/e'I-Mutavvel, Arapça, 253 v., 15x20, 24 st., Kayıt
No: 414/26.42
7-Mevlanazade, Nizameddin Osman b. Abdulah ei-Hatai,
( ö. 901/ 1495), Haşiyetü'I-Hata1 ale'J-Muhtasari'J-Mean1 li't-Taftazan1, Müstensih:
Abdullah b. Halil, İstinsah tarihi: 1069/1658, ta'lik, Arapça, 68 v.,
13x20, 17 st., Kayıt No:.414/17.
8-Mevlanazade, Nizameddin Osman b. Abdulah ei-Hatai
( ö. 901/1495), Haşiyetü'I-Hata1 ale'I-Muhtasari'I:-Mean1 li't-Taftazan1, Müstensih
bilinmiyor, ta'lik, Arapça, 46 v., 15x21, 25 st.
37 Belagat bilimlerinde okunan kitapların temelini Slraceddin Sekkal"Miftahu'I-U/Om" adlı eseri teşkil eder. Bu eserin birinci bölümü sarf, Ikinci bölümü nahiv ve
son bölümü de meani ve beyan bilimlerine ayrılmıştır. Bu esere Hatib ei-Kazvini (ö.
739/1338) tarafından yazılan "Telhisü'l-Miftah fi'I-Me'ani ve'l-Beyan" adlı şerh (veya İbn-ı
Hacib'in aynı esere yazdığı muhtasar) bazen "Te/his" bazen "Miftah" olarak söylenegelmlştlr.
Bu eser, gerek şerh gerekse haşiye olarak daha sonraki belagat kitaplarının da esasını teşkil
etmektedir. (Bkz. Ergün, cı.g.m.) Osmanlı Müelliflerl'nde Aksarayi'nln ölüriı tarihi 791/1388
olarak geçmektedir. 776/1374 yılında kendi el yazısıyla yazılan "İzah" şerhinin bir nüshası­
nın İbrahim Paşa Kütüphanesinde olduğu belirtilmektedir. (Bkz. Bursalı Mehmet Tah!~,
a.g.e., I/265-266.) 38 Eser 1995 yılında Uludağ Üniversitesi ilahiyat Fakültesinde Erol Ayyıldız danışmanlığında
Hüseyin Günday tarafından edlsyon kritik yapılarak Y.Usans tezi (174 s.) olarak çalışılmıştır.
39 Bursalı Mehmet Tahir, Amasyalının ölüm tarihini 1086/1675 olarak vermekte ve onun Amasya
Müftülüğü yaptığını belirtmektedir. Müellif bu şahsın eserlerini sayarken, "UnbObu'lBe/aga
ve şerhi "İtazatu'I-UnbOb" a atıfta bulunmaktadır. (Bursalı Mehmet Tahir, a.g.e, I/
295.) . 40 Balizade Mustafa Efendi İstanbul'da doğmuştur. (Bursalı Mehmet Tahir, a.g.e., I/ 285.) 41 Bağdatfı İsmail Paşa, kitabın tam Ismini "Tağyiru'l- Miftah li's-Sekkaki" olarak vermektedir.
(Bağdatlı, aynı yer.) 42 Bursalı Mehmet Tahir, Molla Hüsrev'l Osmanlı alimlerinin en değerlllerinden görmekte ve
Fatih'in onun için "Zamanın Ebu Hanifesi" dediğine yer vermektedir. Molla Hüsrev, Tokat
Türkmenlerinden olup, Sivas'ta yerleşmiş, Bursa'da vefat etmiş ve oraya defnedllmiştir.
(Bursa lı Mehmet Tahir, a.g.e., 1}292.) "Mutavvel" Taftazani'nin "Telhisü'I-Mean/." ye yazdığı
bir haşiyedir.
* ömer Yilmaz ·
9-Mevlevi, Ahmed D ed e, ( ö. ı ı 13/ı 70 l), Ta'rlbu'r-Risaleti1-Farisiyye
ei-Isamiyye fl'I-İstiarfıt, Müstensih: Tayyib b. Tahir es-Sasi, İstinsah tarihi:
1327/ı909, nesih, Arapça, 36 v., ı5x2ı,23 st., Kayıt No: 80/30(6).43
L-Tıb (et-Tıbb)
ı-Aydini, Hacı Paşa Hüsameddin Hızır b. Ali b. Mervan,
(ö.820/ı4ı7), Şifau'I-Eskam ve Devau'I-Aiam, Müstensih bilinmiyor, kCıfı,
Arapça, 309 v., 22x28, 29 st., Kayıt No: 6ı0/2. 44
2-Müellif bilinmiyor, Patoloji Tercümesi, Telif tarihi: ıo2ı;ı6ı2, 90
v., Türkçe, Kayıt No'su henüz verilmemiştir.
3-Müellif ~ilinmiyor, Etibb/!ı-i Kamilfn, Müstensih: Kırşehri Hüseyin
Hüsnü Efendi, Istinsah tarihi yok, Türkçe, 28 v., Sonunda 'eksiklik var,
Kayıt No'su henüz verilmemiştir.
M-Astronomi (Uiumu'I-Bahte)
ı-sancakdar, Muhammed Şerif b. Şerif, Muhtasar ez-Zfcü'I-Cedld li
Ulug Bey, Müstensih bilinmiyor, kCıfı, Arapça, 5 v., ı7x22, 23 st., Kayıt
No: 80/43. ·
2-Kadızade, Celaleddin Musa b. Muhammed el- Kadi Mahmud er-
. Rumi (ö.840/ı436), Şerhu'I-Mulahhas fi'I-Hey'et, Müstellsih bilinmiyor,
kCıfı, Arapça, 45 v., ı7x22, 23 st., Kayıt No: 80/43(5).45
3-Mirim Çelebi, Mahmut b. Muhammed b. Kadizade (ö.93ı/ı524), ·
Şerhu Risaleti'I-Fethiyye, ta'lik, Arapça, 94 v., ı5x20, 23 st., Kayıt No:
80/ı55(7). 46
43 Bağdatlı İsmail Paşa, Mevlevi iki Ahmed Dede'den bahsetmektedir. Birisinin vefatını
1108/1696, diğerinin ise 1111/1699 olarak vermektedir. Tam emin olmamakla birlikte buradaki
müellifın Türkçe ve Farsça manzum eserler kaleme alan ve "Fasihu'l- Mevlevi" olarak
da tanınan Ahmed Dede olması muhtemeldir. (Bkz. Bağdatlı, a.g.e.~ I/166.) 44 Hacı Paşa Anadolu'da yaşayan alimierin büyüklerlndendlr. Sursalı Mehmet Tahir her ne
kadar biyografık eserlerde onun Aydın'lı olduğu yazılsa da, Konya'da doğduğunu, Aydın'a
yerleşip orayı vatan edindiği için bu şekil anıldığını söyler. Hacı Paşa Mısır'da tıp tahsili görmüş
ve bir müddet orada hastane başhekimlik görevinde bulunmuştur. Müeilif adı geçen bu
eserini Arapça olarak 782/1468 yılında Ayasluğ'da kaleme almıştır. Müellif nüshası Eriderun'daki
Sultan III. Ahmet Kütüphanesinde bulunmaktadır. (Bursa lı Mehmet Tahir,, a.g.e.,
III/ 211.) 45 "Çağminr Camii'I-Mahmud b. Muhammed ei-Harezmi ei-Çağmlni'nin (ö. 618/1221) "eiMülehhas
fi'I-Hey'et" adlı eseridir. Eserde ulvi ve süfli varlıklardan bahsedilmektedir.
Kadızade-i Rumi'nin buna yaptığı şerh medreselerde "Şerh-i Çağmini" adıyla okutulmuştur.
Bu kitaba yapılan birçok şerh arasında Molla Kara Sinan olarak bilinen Sinaneddin Yusuf'un,
Fethullah Şirvani (ö.857/1453) lle Yenişehirli Caruliah Veliyüddln Efendi'nin (ö.1151/1738)
haşiyeleri meşhurdur. (Bkz. Ergün, a.g.m.) . 46 Mirlm Çelebi tanınmış Osmanlı bilginlerinden All Kuşçu'nun yeğeni ve Kadızade-i Rumi'nin
torunudur. "Mirim Çelebi" olarak tanınan Mahmut b. Muhammed (ö.932/1525) eserini Uluğ
Bey ve Ali Kuşçu tarafından savunulan bilgiler üzerine tesis etmiştir. (Taşköprüzade, a.g.e,
I/ 492; Ergün, a.g.m.) · ·
Mescid-i Nebevi Kütüphanesindeki Türk Müellif/ere Ait Yazma Eserler * 415
N-Muhtelif İlimler (ei..;Fununu'l- Münevvia ve'l- Mearif elAmme)
·
. 1-Tokadi, Lütfuilah b. Hasan (ö.904/1498), es-Seadetü'I-Fahira t1
Siyadeti'/-Ahira, Müstensih bilinmiyor, ta'lik, Arapça, 33 v., 12x18, 25 st.,
Kayıt No: 80/188(2). 47 . .
2-Simavi, Abdullah İlahi es-SOfı (ö.896/1490), Meslekü'I-Muttakin,
Müstensih: Huşkat Şah Kırkiyye, İstinsah tarihi: 1196/1782, ta'lik, Arapça,
399 v., 14x22, 17 st., Kayıt No: 810/8.48 .
3-İbn Kemal Paşa, Şemseddin Ahmed b. Süleyman (ö.940/1533), e/-
Feraid, sülüs, Müstensih bilinmiyor, 48 v., 14x20, 21 st., Kayıt No: 80/12
(2). 49
4-Müellif bilinmiyor, Şurba (Çorbalar hakkında), Musahhih: Muham-
. med Es'ad b. Müftizade Ahmed Karahisari, Türkçe; nesih, 62 v., Kayıt No'su henüz verilmemiştir.
47 Mevlana Lütfi adıyla tanınan müellif pek çok alanda mahir birisidir. Bursa'da ikamet etmiştir.
Ancak Kehhale ve Taşköprüzade burada verilen eseri kitaplarında zlkretmemektedir. (Bkz.
Kehhale, a.g.e., XIII/154; Taşköprüzade, a.g.e., I/ 413.) 48 Abdullah-ı İlahi, Nakşibendiyye tarikatının Anadolu ve Rumeli'de yayılmasına öncülük eden
mutasavvıf, alim ve şair birisidir. Ancak "Meslekü'I-Muttakin" onun eserleri arasında görül-
. memektedlr. ( Bkz. M. Kara, H. Algar, "Abdullah-ı İlahi", DİA, İstan~ui ~988, I/ 110-112)
Bu durumda bazı eserler de olduğu gibi bunun da çağdaşı Ahmed Ilahi'ye nlspet Ihtimali fazladır. ' 49 Kitabın tam adı "Feriıidü'l- Fevaid" dir. (Bkz. Bağdatlı,a.g.e., I/ 142.)