C.Ü. ilahiyat Fakültesi Dergisi
2012, Ciıt: XVI, Sayı: 2 Sayfa: 289-301
ARAPÇA YAZILI ANLATIM VE YÖNTEM ARAYlŞLARI
Galip YAvuz·
Özet
Yazılı anlatım denildiğinde ilk önce akla, duygu ve düşüncelerin
yazıya aktarılması gelir. İlahiyat Fakültelerinde bu adla konulmuş
olan dersin amacının da yazıyla anlatabilme melekesinin öğrenciye
kazandırılmasıdır. Ancak Arapça öğretimi ile alakalı, şimdiye kadar kaleme alınan birçok makale ya da dil öğretimin~ matuf dü-
zenlenen çok sayıda sempozyum, çalıştay ve benzeri aktivitelerde
bu konuyla ilgili sadra şifa olabilecek yeterli bir çaba ortaya konulabilmiş değildir. Binaen aleyh bu makaleyi biz bir yöntem denemesi olarak ele aldık. Ancak şurası muhakkak ki bu konunun somutlaştırılarak disipline edilmiş bir şekilde ortaya konulması bir
zarurettir.
Anahtar Kelimeler: Arapça kompozisyon, Hazırlık sınıfları, ilahiyat Fakülteleri Arapça, Arapça öğretimi
The Seeking of Method in the Style of the Arabic Writing
Abstract
Essay writing is the transfer of emotions and feelings. But, there
is not.any symposium or article and workshops in Arabic essay
writting. Therefore, we have discussed this issue as an attempt to
a method. Therefore, it certainly should be the subject of a book
concretized detached.
Key Words: Essay writing, Arabic Essay writing, method
• Doç. Dr., Marmara Ünv. ilahiyat Fakültesi Arap Dili ve Belagah Anabilim Dalı Öğretim
Üyesi.
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
Giriş:
Dil denildiğinde herkesin aklına yine herkesin bildiği dört ana beceri gelir. Bunlardan birincisi: Anlayabilme, ikincisi: Konuşabilme, üçüncüsü: Okuyabilme ve dördüncüsü: Yazabilme'dir. 1 Bu becerllerin her
birinin öğrenciye kazandırılması için bütüncül bir bakış açısıyla bunların
ayrı ayrı ele alınıp yöntemlerinin belirlenmesi gerekir. Çünkü zaman
zaman etrafımızda kendi anadilimizin öğretilmesi konusundaki sıkıntı­
larla alakalı olarak, birtakım yakınına ve şikayetleri hem ana baba olarak,
hem gençlerimizin geleceğinden sorumlu birer fert olarak hep yaparız.2
Hatta şikayetleri "yeni nesil iki satır dilekçe yazmaktan dahi aciz" demeye vardıran noktalara taşırız. O halde bu konu çok ciddi bir sorun olarak
karşın1ızda durmaktadır. Çok eski yıllarda okullarırnızda "kompozisyon" diye bir ders vardı. Veriliş yöntemi tartışılabilir ancak yazabilmeyi
öğretmek adına bir çaba sarf ediliyordu. Son zamanlarda bu dersin liselere seçmeli bir ders olarak konulduğunu duyuyoruz. En azından sözkonusu ders seçmeli de olsa bu konuda gelişme olduğunu söylemek mümkün. Bu dersin kendi Türkçemizde bile inkıtaa uğramış olması eğitimcilerin zihin dünyasım da etkilemiş olmalı ki, dil eğitimiyle ilgili hususlarda
kompozisyon yani "yazılı anlatun" adlı dersin yöntemlerini belirleme
hususunu da böylelikle akıllardan uzaklaştırmış ve dil eğitimi ile ilgili
yöntemlerde genelierne içerisinde ciddi bir yer verilmemiştir. Soruna bir
arka plan olması noktayı nazarından kısaca Türkçemiz yönünden bakmış
olduk
Bu konuya bir de sosyo-kültürel açıdan bakılması gerekir. Şöyle ki;
1980 öncesi ve henüz bir takrm açılımların başlamadığı dönemlere kadar
Türkiye'de çok ciddi anlamda bir tercüme furyası herkesin ayan beyan
gördüğü bir gerçektir. O dönemleri hatırlayalım. Her tür farklı ideoloji ve
düşünceleri taşıyan kitaplar Türkçeye tercüme edilip yok satmıştır. Belli
yaş grubunun kütüphaneleri o tür tercüme kitaplarla dolmuştur. Öte
yandan Türkçeden diğer dillere tercüme edilmiş çok fa~Ia kitap görmek
1 Bkz. Davud Abduh, Nahve'tta'limi'l-lııgati'l-Arabiyıje, muessesetu dari'l-ulil.m, Kuveyt,1979,
s. 9-10, 67-68; Esin Hazar, İngilizce Derslerinde Resimierli Kelime Öğretiminin Başarıya Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde, 2007, s. 15.
Bkz. Hikmet Özdemir, (Köşe Yazarı) Üniversite Mezım/arıııın Durımw,
lıttp:llwww.caıısaati.org/topluluk/, Çankırı Araştımıaları Sitesi, Gönderim Zamanı:
12.05.2006 Saat 11:41.
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
mümkün değildir.3 Ve hala da var sayılmaz. Bu tezalıürün sebepleri
diğer sosyal· ve siyasal hatta tarihsel arka plan açısından ele alınıp bir
tahille tabi tutulduğunda çok çeşitli sebepler ileriye sürmek mümkündür.
Ne var ki en somut sebeplerden biri muhtemelen tercüme alanında faaliyet gösteren insanlarımızın tek yönlü anlamaya dayalı bir dil eğitimi
almış olmaları, kanaatimizce Türkçeden Arapçaya ya da diğer dillere
tercüme faaliyetini akim bırakan en büyük sebep olarak karşımıza çıkar.
Tabüdir ki bu sonuç istifade etmenin yanında, aynı zamanda fert ve toplum planında bizleri, etkileyen değil, etkilenen sonucuna taşımıştır. Bü-
yük düşünmesi gerekenler olarak bizler, aynı zamanda etkileyen demesek bile kendi değederimizi başkalarına ifade etmek adına, " tefuuf"4
adına dilleri daha işlevsel bir biçimde öğrenmek duruınundayız. Tab! ki
bu bağlamda asıl mesele bizi kendi uğraşı alanımız yönünden ilgilendiren husus, yazabilıne melekesinin Arapçadanasıl verilmesi konusudur.
Konu Arap dili olunca fazla ayrınhya girmeden Arap dilinin yapı­
sal ve de tarihsel çerçevesine bir göz atmanuz gerekir. Öncelikle yapısal
ve jeo-kültürel yönü itibariyle Arap dili Sami dillerine mensup bir dildir.s
Tarihi _geçmişi itibariyle de bozulmadan kalan en eski uluslararası dil
olma özelliğini devam ettirmektedir. Yapısal açıdan ise, harfler ve harflere has sesler, kelime yapıları, bu kelimelerin iliretiliş biçimleri, öte yandan cümle yapısı, söz dizimi, daha da ileri düzlemde kültürel zemine
dayalı olarak ifade etme, betimleme tarzları ve eşyayı algılama biçimleri
vs. hepsi Cabirl'nin ifadesiyle bir milletin aklını yansıtması açısından
dikkate şayan dil özellikleri içinde barmdırır.6
Klasik Arap gramer (nahiv) disiplini kendi karakteristiği içerisinde
temel olarak, mübteda ve haberden oluşan isim cümlesi ve en az fiil ve
failden oluşan fül cümlesiyle iki temel cümle yapısı üzerine kuruludur.
İsim cümlesi yargı ifade ederken, fiil cümlesi eylem ifadelerinde kullanı­
lır. Arap dilinde tek başına zaman kiplerinin ifade ettiği temel zamanlar,
3 1980 ve mütakip yıllar Türkçeden Arapçaya tercüme edilen kitap yok denecek kadar azdır
bu azlardan biri bkz. Muzekkiriitii's-su/tiiıı Abdu'l-Hmnld, Tre. Muhammed Harb, Daru'lkalern, Dırneşk. Trhz:
4 "Biz, sizleri birbirinizi tanıyasınız, aranızda bilgi alış verişi olsun diye; kavim kavim
yaratt:ık'' Hucurat, 13.
5 Bkz. Doğan Aksan, Her Yönüyle Dil. Türk Tarih Kurumu Yayınları. !998, Ankara, s. 107
6 Bkz. Muhammed Abid el- Cabiri, Arap-İslam Aklmııı 0/ıışımıu,trc. İbrahim Akbaba, Kitabevi. İstanbul, 2001, s. 117-125.
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
genel olarak mazi, muzari Filllerinde anlam bulurlar? Türkçedeki mesela di'li geçmiş zaman ifadeleri, miş'li geçmiş ya da bunların hikayeleri,
İngilizcedeki perfect vs. yapılar ayrı ayrı zaman ve zaman aralıkları olarak yer alırken Arap gramerinde böyle bir zaman telakkisi gramer kuralları manzumesine dahil edilmemiş ya da farklı başlıklar altında ele alınıp
öğrencinin dikkatine sunulmamıştır. Arap dili yaklaşık bin yıllık klasik
yerleşik, genel geçer bir kabul üzere işlevini devam ettirmiştir. Ancak son
zamanlarda yani son elli yılda batı dilleriyle olan yakınlık ya da farklı
milletierin Arapça öğrenme arzusu, bu bağlamda karşılaşılan bazı problemler, ilgilileri mukayeseye itıniş olmalı ki ayrıntılı zamanlar konusunda
çeşitli görüşlerin ortaya atılmasına yol açmıştır.s Bu konuda mesela Arap
dünyasının önemli dilcilerinden olan Kahire Arap Dil Kurumu Üyesi
Temmfun Hassan "el-Luğatu'l-Arabiyye Ma'naha ve Mebnaha" adlı kitabında yukarıda işaret ettiğimiz bütün ayrıntı zamanlan İngiliz gramerindeki minval üzere yaklaşık olarak serdetmiş9 ve bu ara zamanlara da belli
adlar vermiştir. Ternınarn Hassan'ın getirmiş olduğu bu yaklaşım Arap
Nahiv klasiğini kökünden değişikliğe tabi tutına projesi değildir. Gelene-
ğin yıkılınasının dağuracağı sonuçlar açısından da mümkün görünmemektedir. Ancak kanaatimizce, biz Arap olmayan ama Arap dilini öğ­
retıne çabasında olan akademisyen ya da öğreticiler açısından oldukça
önemlidir. Çünkü insan beyninde oluşan dilsel yapıyı bütün boyutlarıyla
bir bilgisayar programına benzetecek olursak, ikinci bir dil öğrenirken
özellikle de yetişkinlerde zihinsel arka planda ya da bazen doğrudan .
doğruya mukayese refleks olarak kendiliğinden oluşabilmektedir. Mukayese zemininde karşılık bulan bilgiler zihirıde belli bir yere oturabilİrken karşılık bulamayan konular muaiiakta kalarak anlaşılmazlığını devam ettirebilmektedir. Tabiatıyla bu durumda oluşan karşılıksız alanlar
ya da boşluklar, dil eğitiminin çıkmazlarını ya da zorluklarını oluşturan
nedenler olarak karşunıza çıkmaktadır. Özellikle de konu okumaanlamadan ziyade yazabilme melekesini geliştirme sadedirlde alacaksa,

7 Bkz. Ahmed b. Muhammed el-Hamlavı, Şezzu'l-ıırf,fi femıi's-sarf, Daru'l-kiyfuı, s. 56; İb,nu
Hiş5rn ei-Ensari, Evdalııı'l-mestilik ila elfiyyeti İbni Miilik,Dfıru ihyai1-ulfırn, Beyrilt, 19in,
s. 14-15.
8 İbrahim es-Sfırnerrfıl, el-fi'lu zernfuıühu, ve ebniyetühu, Müesseseüu'r-risiHe, Beyrut, 1983,
s. 23-48
9 Bkz. Ternınarn Hassan, el-Lıığatu'l-Arabiyye Ma'nalıii ve Mebııiilıii, el-hey'etu'l-Mısnyyeti'lfımrne li'l-kuttab, Mısır 1980, s. 371-37
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Olt: XVI, Sayı: 2
bu durumda zihin, biraz evvel sözünü ettiğimiz karşılaşbrma arneliyesine daha çokbaşVuracaktır. Özellikle bu durum öğrenmenin ilk evrelerinde, yani henüz meleke halini almamış olduğu aşamada daha sık baş­
vurulan durumdur. Çünkü önce kendi diliyle düşünüp sonra ikinci öğ­
rendiği dile çevirme çabası esnasında mukayese kaçınılmazdır. O halde
bu durumda yapılınası gereken şey, kanaatimizce iki dilin birbirine karşı­
lık olabileceği noktaları işaret etmek olacaktır. Yazılı anlatım metodunun
eksenini bu şekilde belirledikten sonra metodun ayrıntısına geçilebilir.
I. Yazılı Anlatırnda Dikkate Alınması Gereken Cümle Yapıları
Biz bu başlık altında isim cümlelerindeki farklı versiyonların yazı
dilinde uygulanmasına yönelik bir yöntem önerisinde bulurırnak istedik.
Ayrıca fiil cümlelerinin klasik Arapça'da adı konmamış yapılarına işaret
ederek yazılı aniatıında öne çıkarılınası gereğine vurgu yaptık.
A. İsim Cümleleri:
Bu bağlamda kısa, uzun olmayan cümlelerden başlamak suretiyle
önce basit cümleler verilerek bol alışbrma ile temel cümle yapısı zihinde
işlerlik kazanıncaya kadar bol örnekler verilerek üzerinde dliruiur. İsim
cümlesinin farklı versiyonları kompozisyon içerisine dahil edilir. Mesela
haberin ve mübtedanın takdim ve te'hiri, izafet tamlamalı terkipierin
cümle içerisinde kullanımı, yine aynı şekilde sıfat tamlaınalarının isim
cümlesi içerisinde yer alması, vs. oldukça geniş ifade örnekleri öğrencinin dikkatine sunulur. Bu arada f' ~~ '-'~ ,J ,.ı.;~ r:.ryaparken özellikle de paragraf yazma aşamasında hayatın içinden konu
başlıklarından gitmek suretiyle yeni bir takım kelime ya da kavramları
kullandırtınaya alıştırmak da yine yazılı anlatım dersinin hedefleri arasında değerlendirilmelidir.
İlk aşamada ki örnekleme çalışmasından sonra ikinci aşama olan
alışbrma aşamasına geçilir. Bu aşamada yukarıda belirttiğimiz hususların
öğrenci zihnine iyice yerleştirilmesi amaçlarur. Alışbrmalar arasında
cümle tamamlamalar, boşluk doldurmalar, müteradif lafız ya da kelime
kullanımları, mübteda ve haberin cümle içerisindeki farklı versiyonları,
cümlelerin düz ya da devrik kullanımlarını vb. içeren yapılara yer verilir.
Yine bunun yanında cümleler arası geçiş ya da bağlantılarda kullanılan
bağlaç veya mana harflerinin kullanımı da sağlanarak alıştırmalar daha
Cumhuriyet Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
da ileri boyuta taşırup karmaşık yapıların kullamlabilmesine zemin hazırlamr. Zamanlama itibariyle bütün bunların hepsi gramer dersiyle es
zamanlı olarak yürütülmelidir. Çünkü gramer öğretiminde, Arap dili ve
gramerinin kendine has l:rab ve alametleri, funil, mamUl vb. karakteristi-
ği, normatif (kuralcı) bir gramer anlayışııo, bu anlayışın öğretüne yansı­
hlması mecburiyeti, gramer derslerinde yeteri kadar uygulamaya zaman
ve zemin bırakmamışhr. Bir de ayrıca dört ayrı dil becerisinin ayrı ayrı
derslere ayrıldığı ilahiyat fakültesi hazırlık programında kopukluğıın
ortadan kaldırılması için derslerin eş zamanlı yürütülmesi ayrıca bir zaruret sebebidir. Bu nedenle yazılı anlahm dersinin özellikle gramerle eş
zamanlılığını, öğrenilenlerin uygıılarıma aşamasına intikali için bir gereklilik olarak görüyoruz. Nitekim şahsi tecrübelerimizle de bu sonuca
ulaşmış bulunmaktayız. Dolayısıyla konularla eş zamanlı olarak bir süre
farklı cümleler üzerinden alışhTmalar yapılır farklı versiyonlar üzerine
öğrenci yoğıınlaşhrılır. Alışhrma aşamasından sonra, isim cümleleriyle
ifade edilebilecek özellikte daha çok tanımlamaların ve betimlemelerin
yer aldığı bir konu seçilir. Bu tür bir uygulama için ya elimizdeki takip
ettiğimiz materyalleri kullanırız ya da konu içerisinde kullarıılabilecek
muhtemel kelime ve terkipleri sunarız. Böylelikle hem öğrenciye yol
göstermiş, hem de yeni materyaller vermiş olmakla kelime dağarcığını da
zenginleştirmiş oluruz.
Örnek:
l.s): ~L:J~I tr'Y
:~lj.ll j e>bjl.l
il.tJI - :.L.a=> - ı,Ş_,;-jl ı,?:.)ll j>-..UI - ;lii /_) - ._,~;:. - lıJJi - t,..1 ~! -t!<
J_,;L:....I ~ - ;. 4.1#. - J~ / _;?. - ylf / ..,_J.i - 6..,il.l.}.l C>l,.:,:,:;:/1- a.;~l -ı,Ş;:.~1
- :s;~r.-- -..;..>k.;:.;,. - a..ı>.:...o -ur- - e>W 1:tıi.?- c.;..>l,..Oj.r'- Jı.,:,. /.J-:>.-- .r>" -
- ._;b~;... /Wa.:.. - ..ı:.ı.J.ı - l.l"G..:Jı =4~/~ - ..,_...,jjı - 0:.W - e>~) - ~~
J._,b.;l-1- ~li 10.r."'"l..;- ~ı.; - ~~j_,ll ı.r.J; - ..r.ÜJ - ',ı;~l ı.r.!J - .:ı.ı... 1~.ı..
.... c!Y ,~1 /.:ı.)JI ~ '~J.J.>.- 0;?--- a,s'jlıa.)..ı
ıo Ali Zuveyn, el-Mellhecu'l-vasji'I-Iugavi bey11e't-tııri1s ve ilmi'l-lugnti'I-hndis, Diiru
şu'iln'sekafeti'l-funme, Bağdat, 1987, s. 10-22.
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Olt: XVI, Sayı: 2
..... ö_;;i~t...
••.•.. !,ı.:ı~..,.,cil 1.,5) ..,_ti J!' J_,..;t=....l
ve benzeri örnek cümleler verilerek öğrenciye yol gösterilmiş olur.ıı
Yukandaki örnek kompozisyon planı verildikten sonra normal bir
kompozisyon yazımında dikkat edilmesi gereken giriş, gelişme ve sonuç
1 2aşamalarına dikkat çekilerek kelime ve terkipler ya da öğrencinin kendi
dağarcığındakilerle birlikte - yazılan kompozisyon, hoca tarafından ayrı
ayrı kontrol edilerek varsa yaniışiara işaret edilir. Yaniışiara dikkat çekilirken, mümkün olduğunca yanlışlar kategorize edilerek öğrencinin dikkatine sunulur. Yani, imla hataları, sarf hataları, nahiv hataları ve manlıksal hatalar vb..
B. Fiil Cümleleri:
Yukarıda da kısaca değindiğimiz gibi klasik Arap gramerinde ki
farklı zaman yaklaşunı tabir yerindeyse zihinleri, diğer bazı dünya dil
öğretilerine göre oluşmuş insanların kafasında bazı belirsiz noktaların
meydana gelmesini de kaçınılmaz kılmışhr. Bu sebepledir ki; özellikle
öğrencinin zihninde soru işareti bırakan zaman ve aralıklarının belirtilmesi gerekmektedir. Bu makalemizde bütün zaman kalıplarını verecek
değiliz çünkü başlıktan da anlaşılacağı üzere makalemizin amacı yöntem
arayışıdır. Arapçanın cümle yapısıyla ilgili ayrıntıları dile getirmek de-
ğildir. Zira bu konudaki ayrıntılar konuyla ilgili kitaplarda belirtilmiş­
tir.13 Örnek kabilinden kısaca bu zamanlardan bazılarına değinelim:
11 Bu bağlamda mesela İngilizce kompozisyon yazımı ile ilgili kitaplarda da benzer yöntem
kullanılmıştır. Önce konımun materyallerini verip arkasından da konuyu yazıya aktarnıa biçiminde uygulanan bir yöntemdir. Bkz. Charis Tribble, Word For Word, Langrnan grup UK. Limited, 1989, s. 25; N. Wanger, Express yourself, Wriftiııg Skills fos Higlı
scools, Librariy of Carigres Cataloging, New York, s. 75; Muhammed Zerkan, el- Faralı,
el-Vadılı fi'I-inşıl, Dımeşk, 1992, s. 8-9; Muhammed Said Mustafa Baiş, et-Ta'blru's-snlıilı,
!vfenşfuat mektebeti'n-necih, s. 17-72.
12 Mehmet Yardımcı. Yazılı Anlatım İlkeleri, Urun yay. Ankara, 2009, s. 176-177.
13 Bkz. Meral Çörtü, Arapçada Cümle Kuruluşu ve Tercüme Teknikleri, Marmara Üniversitesi
İlahiyat Fak. Yay. İst 2007, s. 37-111.
Cumhuriyet Oniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cılt: XVI, Sayı: 2
1. Basit Zamanlar:14
a. Di'li Geçmiş Zaman:
Bir ışın geçmişte yapıldığıru · kesin olarak bildirir. Sordu/sordumisorduk ... t.:>.- /..:..:>.- /~k ve bunların diğer birçok formlan ile
anlahlabilen zamarılar ve soru biçimleri.
b. Miş'li Geçmiş Zaman:
Geçmişte yapılan bir işin başkalarından öğrenildiğirıi ya da belirsiz
olduğunu gösterir. ........ ...,w .d rJ L ••• ~ .._; ~ Vb. IS
c. Şimdiki Zaman:
Eylemin belirttiği iş ve oluşun içinde bulunduğu zamanı bildirir.
Geniş zaman ve gelecek zaman da ifade edebilir. J~ı J! I.Ji. )L..i ,~1 ve
diğer formlar...
.d. Geniş Zaman:
Sorarıın, sorarız, vd. (JL olumsuz soru kipleri...
- İsterne Kipleri: JL~ sorayım
- Dilek Şart Kip leri: ..:.JL } sorsam
- Gereklilik Kipleri: JLl C>i ~ sormalıyım ve bütün bunların
olumlu, olumsuz, soru çekimleri vb...
2- Birleşik Zamanlar:
a. Hikaye Birleşik Zaman:
t.:L..i l.:5"" ,..:..W ..::..:.5 Yaptıydım, yaptıydık, ve diğer olumlu, olumsuz,
ve soru biçimleri...
14 Emrullah İşler, Musa Yıldız, Arapça Çeviri Kılavuzu, Gündüz Eğitim ve Yayınalık, Ankara,
2002,s.77. .
15 Daha geniş billgi için bkz. Emrullah İşler, Musa Yıldız a.g.e. s. 78; Arapçada ki zama'n
aralıklan ve incelikleri kendi dil mantığı içerisinde yine kendi kavramlarıyla bazı kitaplarda daha anlaşılır bir biçimde ele alınmıştır. Bkz. Vecdi Akyüz, Arapçada Fiil Zamanları, İFAVYayınlar1, İstanbuL 1995, s. 65; M Reşit Özbalıkçı, Arap Dilinde Zanıaıı Açısıııdaıı
Fiille, Anadolu matbaaalık, İzmir, 1996, s. 31-64.
------ ----:---:--:--::;:-:---;--:-;;-:-;-:-~::-.-::--:--:-::-:-:-::::-:::-::-:---::----­
Cumhuriyet O niversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Olt: XVI, Sayı: 2
b. Miş'li Geçmiş Zaman Hikayesi:
l.:.,::5' ..ı.! l.:5' ,.:.-,:5' ..ı.! .:..5 Yazmıştım, yazmJŞtık ve bütün bunların
olumlu, olumsuz, soru çekimleıi..
c. Şimdiki Zaman Hikayesi:
•.::.>'')UL../.:.r)JL.. L:5' , tiıL.. /"JJL.. .:..5 Soruyordum soruyorduk ve diğer
formlar...
d. Geniş Zaman Hikayesi:
JL L:5',JLi .::...:S" (sorardım, sorardık) ve diğer kullanımlar...
e. Gelecek Zaman Hikayesi:
JLL .::...:S" soracakhm vs.
3. Rivayet Birleşik Zaman:
a. Miş'li Geçıniş Zamanın Rivayeti:
~~ ..ı.! .::...:S" <,?1 J,i GitmişınİŞim (gitmiş olduğum söyleniyor) ve
farklı çekimleri...
b. Şimdiki Zaman Rivayeti:
iliL.. /"JJL.. .::...:S"<,?! J,i soruyormuşum...
c. Gelecek Zaman Rivayeti:
i}L d-;,! J,i okuyacakmışım...
d. Geniş Zaman Rivayeti:
"-!.G; i}i .::...:S" ıJ! J,i roman okurmuşum...
Kanaatimizce bu kadar uzun bir örnekleme meraını ifadede yeterlidir. Diğer zaman ayrıntılarma girip konuyu "Arapçadaki zamanlar ve
Türkçedeki Karşılıklan" denilebilecek bir makale konusuna dönüştürmüş olmamak için zamanlar konusuna bu kadar değinmeyi yeterli görü-
yoruz.16 Cümle yapı ve çeşitlerine örnek olması kabilinden, kısaca de-
1& Bu konuda İngilizcedeki zaman aralıklan dikkate alınarak bazı çalışınalar yayınlanmıştır.
,Bunlar içerisinde en dikkate değer olanlar arasındakiler için bkz. Ternınanı Hassan, elLıığatıı'l-Arabiyye Ma'ııtihıl ve Mebııılha, el-hey'etu'l-Mısrıyyeti'l-funıne li'l-kutab, Mısır
1980, s. 373; Vecdi Akyüz, Arapçada Fiil Zamaıılan, İFAV Yayınları, İstanbul, 1995, s. 41-
265.
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
ğindikten sonra vurgulanması gereken en önemli husus, şudur: Somutlaştırılarak disipline edilmesi gereken yöntemin mümkün olduğunca
gramer sistemaliğine uygun bir sıralamayla oluşturulması gerekmektedir. Zira yukanda vurgu yaptığımız eş 'zamanlı uygulama ancak bu şekilde gerçekleşebilir.
İsim cümlesinde uygularımasını önerdiğimiz aynı yöntem, ömekleme şeklinde ele aldığımız tarzda, fiil cümlesinde de aynı şekilde uygulanabilir. Bu tarz bir uygulama öğrenciyi belli noktalara yoğunlaştıraca­
ğından dolayı, sözünü ettiğimiz eş zamanlı uygulamaya daha uygun ve
kalıcı olacaktır.
II. Yazılı anlatım Yöntemleri
A. Metin Tahlili Yöntemi:
Metin tahlilinden maksat, öğrencinin önüne konulan kompozisyon
ömeklerinin önce anlaşılınası sağlamak daha sonra metinden hareketle
belirlenmiş olan alıştırmaların çözümüne geçmektir. Bu alıştırmalar metni anlamaya yönelik olmaktan ziyade metindeki düşünceleri, verilen
cümlelerden farklı olarak ifade etme çabasına matuf olmalıdır. Dolayısıyla eşanlamlı kelimeler, yakın anlamlı cümleler bulma ya da yerleştirme,
farklı bağlaçların kullanımı vb. türden alıştırmalar bu uygulamanın zeminirıi oluşturmalıdır. Böyle bir yaklaşım aynı zamanda öğrenciye dü-
şüncelerini ifade etme konusunda serbest olabilme ve belli kalıpların
içerisinde sıkışıp kalma zorunda olmadığını da göstermesi bakımından
anlamlı olabilir.
Örnek:
-' "-',j. J>--)1 0"' 1~1 :Jlli ı.:..r-_;l.l J>--)1 cıi.W> of ~1 ö":Jw> tJ J>........l.l ~ 8..1>-
·~' ...a:)o tJ ;L... .ı)-1 ~-' Jiı1 .....;~;.:._, , cı_,il-"'; yW-1 _, ~~ J..t.p
J")t;.:.1~ l..t.,.r. J'l:.ll J-~-' ,~ 1iıı.) ... ~) "! 1iıı .rf U; J...... .:ıi ~ .ı.;i ~ {
~ ~ ~_,... ..ı)-1 ~-'ı.>_,.<:ll_, )1 J>- .:ı_,~_, :ı.;t...11 c.PY-J ._.")5tJ ~..ı...a. .:ıi .ı#_, .a.l..ôWI
".:.. v-).l ~ 0"' ll ~..l;L c.J ·~ .ı.;1 1..1>-i .J-i<;. .:ıi
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Olt: XVI, Sayı: 2
...............................................-1
.................................................-2
....................................................-3
Kalıp ifadeler ve Alternatif ifade Biçimleri:
.................. ~ ~ = ............·rl-l-1 J.>- ~
.....................J ~} = ..•.••.•.•.•.•.•. ~ ~}
Böylelikle metin içerisinden çıkanlan benzer kalıplar bol alışhrma
ve ödevle çokça kullandırılarak, öğrencinin zihnine iyice yerleşmesi sağ­
lanır. Bu sadece örnekten ibaretti. Elbette ki Arapçada daha birçok kalıp
ifade bu yöntemle öğrencinin dikkatine sunulacağı gibi, bazılarının yaphğı gibi, zaman, mekan, bağlaçları ve benzeri görevleri yerine getiren
edat ve harfleri kendi kategorileri içerisinde bir sınıflandırmaya tabi tutarak öğrenciye sunmak da mümkündür.17 Ancak bağlaç ve edatların metin
içerisinde kendi bağlamında gösterilmesi daha etkili bir yöntem olabilir.
Ayrıca öbür yolun daha sistematik olmasından ötürü kendi içerisinde bir
tutarlılığının oluşunu da kabul etmek gerekir.
B. Özet Çıkarma Yöntemi:
Çok basit bir ifadeyle bu uygulama, yine yukardaki belirlediğimiz
sıra dikkate alınarak öğrenciye çeşitli okuma materyalleri verilmek suretiyle öğrenciden genel kompozisyon kullarını dikkate alarak okuduğu
parçayı özetlernesi istenir. Bu uygulama okuma anlama yeteneğini geliş­
tirmesinin yanında, okumuş olduğu metnin ışığı alhnda, metinden almış
olduğu bilgiyi daha rahat kompoze etmesine yardımcı olacakhr. Bu yolla
öğrenci ne yazmalıyım? Nasıl yazmalıyım? gibi sorularm cevabını arama
17 Bkz. el-Mustapha Lahlali, How to Write iıı Arabic, Edinburg Press, 2009.
Cumhuriyet Oniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
zorluğırndan kurtulup doğrudan doğruya kompozisyonunu, önündeki
örneğin rehberliğinde yazacaktır.
Sonuç
Öncelikli olarak ilahiyat Fakülteleri ve genel olarak da Türkiye'de
Arapça öğretimi konusunda çok yönlü sıkıntılar mevcuttur. Bunlardan
biri ve en önemlisi öğrenciye "Yazılı Anlatım" becerisinin kazandırılmasıdır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu konuda çok fazla bilinen bir yöntem olmadığı gibi denenmiş belli başlı bir yöntem de mevcut değildir.
Arayış kabilinden ele almış olduğumuz bu konuda vurgulamak istedi-
ğimiz şey, öncelikli olarak Türkiye'de Arapçanın milletler arası sosyokültürel iletişime hizmet edecek nitelikte kullanılabilınesi, ikincisi ise bu
maksada ulaşabilınek için yöntem önerileridir.
KAYNAKÇA
1-Kuran-ı Kerim
2-Ahmed b. Muhammed el-Hamlavi, Şezzu'l-uif, fi femıi's-sarf
Daru'l-kiyan
3-Ali Zuveyn, el-Menlıecıı'l-vasfi'l-lugavf beyne't-turfis ve ilmi'llııgati'l-lıadis, Daru şu'fın'sekafeti'l-amme, Bağdat, 1987
4-Davud Abdtıh, Nalıve'tta'linıi'l-lugati'l-Arabiyye, muessesetu
dari'l-ulfun, Kuveyt,l979
5-Doğan Aksan, Her Yönüyle Dil. Türk Tarih Kurumu Yayınları..
!998, Ankara
6-Charis Tribble, Word For Word, Longman grup UK Limited, 1989
7- Emrullah İşler, Musa Yıldız, Arapça Çeviri Kılavuw, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, 2002
9- Esin Hazar, İngilizce Derslerinde Resimierli Kelime Öğretiminin Ba-
şanya Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde, 2007 .
lO-Hikmet Özdemir, (Köşe Yazarı) Üniversite Me'zunlanııın Durumu, http:!lwww.caıısaati.orgltoplııluk/, Çankırı Araştırmalan Sitesi, Gönderim
Zamanı: 12.05.2006 Saat 11.41
11-MHzekkiratii's-sultıln Abdu'l-Hamfd, Tre. Muhammed Harb,
Daru'l-kalem, Dımeşk. Trhz.
12-Muhammed .Abid el- Cabiri, Arap-İslam Aklının Oluşumu, tre. İbrahim Akbaba, Kitabevi. İstanbuC 2001
Cumhuriyet Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: XVI, Sayı: 2
.··- . _--~rap~ Yazılı Anlc;ıt~rn v_e_ Y~ntem Arayı~ları 1__~~~
13-Meral Çörtü, Arapçada Cümle Kuruluşu ve Tercüme Teknikleri,
Marmara Üniversitesi halıiyat Fak.
Yay. İst
14-Muhamrned Zerkan, el- Farah, el-Vadıh fi'l-inşa, Dırneşk, 1992
15-Muharnrned Said Mustafa mUş, et-Ta'bfru's-salıfh, Menştırat
mektebeti'n-nedl.h, Mehmet Yardımcı, Yazılı Anlatım İlkeleri, Urun yay.
Ankara, 2009
16-M. Reşit Özbalıkçı, Arap Dilinde Zammı Açısından Fiille, Anadolu
matbaacılık, İzmir, 1996
17-N. Wanger, Express yourself, Writting Skills fos Higlı scools, Librariy of Cangres Cataloging, New York
18- İbnu Hişarn el-Ensari, Evdahu'l-nıesalik ilfi elfiyıJeti İbni
Mfilik,Daru ihyai'l-ulılrn, Beyrı1t, 1981
19-Ternrnam Hassan, el-Luğatu'l-Arabiyye Ma'nfilıii ve Mebnfiha, elhey'etu'l-Mısnyyeti'l-arnrne li'l-kuttab, Mısır, 1980
20-Temmam Hassan, el-Lıığatu'l-Arabiyye Ma'niihii ve Mebnfihii, elhey'etu'l-Mısnyyeti'H1rnrne li'l-kutab, Mısır 1980
21-el-Mustapha Lahlali, How to Write in Arabic, Edinbmg Press,
2009
22- İbrahim es-Samerrm, el-fi'lu zemanühı1, ve ebniyetühı1, Müesseseüu'r-risale, Beyrut, 1983
23-Vecdi Akyüz, Arapçada Fiil Zamanları, İFAV Yayınlan, İstanbul,
1995
·----~--~--~~--~~------------------------
Cumhuriyet Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, Olt: XVI, Sayı: 2